Oekraïne, een land dat maar niet wil lukken

Journaliste Fleur de Weerd neemt ons in haar debuut mee op reis door Oekraïne, een land waarbij velen zich buiten verhalen over de Sovjet-Unie en de Krim niet veel kunnen voorstellen. Het blijkt een land dat trots is op zijn boerentradities, zijn huizen versiert met witte kantjes op de meubels en oosterse tapijten aan de muur. Een land waar de baboesjka’s – de oude vrouwen – je nors aankijken op de bus en waar wodka ieders favoriete drank is. Een land dat alle stereotypen lijkt te bevestigen.

Littekens van het communisme

Met elegante, maar eenvoudige volzinnen worden we meegezogen in een land vol verhalen, geschiedenis en weinig toekomstperspectief. Een Oekraïense identiteit, met een volk dat met een mengeling van afkeer en nostalgie terugkijkt naar de Sovjettijd, lijkt nog erg ver weg. Het boek geeft een grijs en grillig beeld, maar wekt tegelijk de interesse en de drang om meer te weten, je te verdiepen in een vergeten land vol rauwe realiteit, waar sommigen liefst ook hun eigen geschiedenis vergeten en anderen alleen maar terug willen naar vroeger.

In de jaren dat de Weerd zelf door Oekraïne reist, ontmoet ze verschillende mensen met elk hun eigen verhaal en aparte kijk op het verleden en de toekomst. Elke plek heeft iets dat het onderscheidt van de rest, maar al deze plaatsen worden verbonden door de littekens van het communisme. Bijna iedereen spreekt er Russisch, omdat het hen door de Sovjets werd opgelegd, maar in het Westen van het land wonen de nationalisten die pleiten voor een echte Oekraïense identiteit en niet willen blijven leven in de schaduw van de Russische grootmacht.

Reis door de geschiedenis

Het reisverhaal brengt ons van het redelijk moderne Kiev naar het boerendorp Stepanivka, waar mannen en vrouwen zich dagen lang in ‘zapoj’ een roes van dronkenschap wanen om te ontkomen aan de armoedige realiteit. Dan komen we terecht in het oostelijke, hippe Charkov, waar eigenlijk enkel Sovjetnostalgie, passiviteit en veel ontkenning heerst. Als we verder reizen naar Donetsk komen we terecht in de vroegere mijnwerkersstad en hart van de Sovjet-Unie, dat nu wordt gekenmerkt door machtsmisbruik en corruptie. Dat laatste blijkt te gelden in heel Oekraïne, waar je alles gedaan krijgt als je maar geld hebt.

Oekraïne is een land dat leeft in het verleden en voor de rest maar niet wil lukken.

In Tsjernobyl, de volgende stop, verloor de bevolking sinds de kernramp voorgoed het vertrouwen in de autoriteiten. Deze gebeurtenis was de eerste stap naar de val van het Sovjetrijk, en het vertrouwen in de politici is tot op de dag van vandaag nog niet hersteld.

De reis door het land laat ons verder nog de Oekraïense vrouwenhandel zien, die er als normale zaak wordt beschouwd. Ook ontdekken we de bekende paaseieren, die traditioneler wijze elk jaar worden beschilderd in familie- en vriendenkring. En de schrijfster neemt ons mee op smokkelreis in een streek waar vooral Zweeds Ikea-meubilair van over de grens met Polen erg populair is. Op het einde komen we terecht in het conflictgebied en schiereiland de Krim, dat sinds 2014 door Rusland geannexeerd werd.

Oekraïne is een land dat leeft in het verleden en voor de rest maar niet wil lukken. ‘Het probleem met dit land is dat er 49 miljoen slaven wonen die zich nog niet hebben gerealiseerd dat ze vrij zijn en nog niet bereid zijn om hun vrijheid te gebruiken’, vertelt een bekende Oekraïense maatschappijcriticus, Gloezman, die ze tegenkomt op haar reis.

Het land dat maar niet wil lukken brengt ons gaandeweg de geschiedenis van Oekraïne bij, via losse verhalen van communisten, nationalisten, jongeren, oud-strijders of toevallige passanten die de schrijfster ontmoet over het hele land.

Een onthutsend reisverhaal dat je doet nadenken en dat je vooral niet wil vergeten.

Het land dat maar niet wil lukken door Fleur de Weerd is uitgegeven door Atlas Contact, 2015, 271 pp., ISBN 978 90 450 02990 0.