Doe het eens anders met kerst

De tweede helft van december zijn feestdagen voor de economie. We kopen massaal cadeau’s, eten, drank, kerstbomen, en nieuwe kleren, en we gaan op restaurant. We zijn met dit alles druk in de weer en bij momenten lijkt de stress groter dan ooit. Wellicht heeft u al op youtube of elders video’s gezien van Amerikaanse taferelen waarin geduwd, getrokken en gevochten wordt om de eindejaarskortingen op de zogenaamde Black Friday, de drukste shoppingdag van het jaar in de VS.

Ondertussen hebben we ook gelezen dat het grootste deel van alle kerstversiering geproduceerd wordt door Chinezen in mensonwaardige omstandigheden. Zelf heb ik al een paar keer het plan opgevat om in deze periode te doen alsof ik in het buitenland ben met een paar fake foto’s op Facebook en het hele gedoe aan me voorbij te laten gaan.

Als ik vandaag kinderen kerstcadeau’s zie openmaken, krijg ik soms een beetje een ongemakkelijk gevoel.

Vroeger, toen ik klein was, keek ik natuurlijk even reikhalzend uit naar Kerstavond als elk ander kind. Dat was deels voor het gezelschap van de familie, het lekkere eten (met kroketten, die we anders nooit kregen), maar ook en vooral voor wat er onder de kerstboom lag. Als ik vandaag kinderen kerstcadeau’s zie openmaken, krijg ik soms een beetje een ongemakkelijk gevoel. Ik zie ze het papier openscheuren van het ene geschenk, even piepen wat erachter zit, waarna ze al gauw naar het volgende grijpen. Het is een beetje zoals ik die me afvraag wat het dessert zal zijn terwijl ik het voorgerecht aan het eten ben.

Een studie die binnenkort verschijnt in het Journal of Consumer Research toont aan hoe kinderen die beloond worden met materiële geschenken, later sneller materialistisch ingesteld zullen zijn. Het lijkt bijna een evidentie. Ook de aanbevelingen van de onderzoekers zijn niets wereldschokkends: ze pleiten ervoor om kinderen vooral warmte, dankbaarheid en vrijgevigheid mee te geven als wapen tegen materialisme later in het leven.

Een goed doel

Met mijn familie hebben we sinds vorig jaar het kopen van traditionele cadeau’s afgeschaft en vervangen door iets anders: elk familielid stelt mondeling, kort en krachtig, een goed doel voor. Hij of zij vertelt waarom die of die organisatie onze steun verdient voor wat ze doen - of het nu gaat om Syrische vluchtelingen, autistische kinderen, cliniclowns, straatkatten, of wat dan ook. Na het horen van de verschillende opties is er een korte discussie en zijn er vragen om verduidelijking, en vervolgens schrijft iedereen zijn of haar top drie van goede doelen op. De organisatie  met de hoogste totale score krijgt al het geld dat normaal naar kerstcadeau’s ging.

Ik ben de laatste om u de kerstvreugde of kinderen hun cadeau’s te willen ontzeggen. Maar toch.

En zo zijn we verlost van nadenken over wat we willen vragen, van onnodige cadeau’s en van een deel van de kerstshopping, en we dragen minder bij aan de afvalberg.

In de plaats daarvan kregen we een zinvoller ritueel, dat mensen “echter” kan verbinden dan de gewone kerstpakjes. En ook: een heel warm gevoel, en een organisatie die meer middelen heeft om haar werk te doen.

Ik besef het: dergelijke overpeinzingen klinken algauw zeer moraliserend. Ik ben de laatste om u de kerstvreugde of kinderen hun cadeau’s te willen ontzeggen. Maar toch. We betreuren dat onze samenleving geleidelijk aan harder en kouder lijkt te worden, en dat consumptie, groeicijfers, en economie steeds het laatste woord krijgen. We willen graag een wereld waarin andere waarden op het voorplan kunnen treden. Misschien is Kerstavond, vanavond, een goed moment om een stukje alternatief te laten geboren worden.