Oude en nieuwe strijders

Er zit een oud heertje in een marktkraampje. Het vriest stenen uit de grond. Niet echt, maar zo voelt het toch in deze oktobermaand die volledig door de herfst in de steek gelaten lijkt te zijn.

Hij zit hier, kranig op zijn 88ste, in het kader van de week van de solidariteit, een terugkerend initiatief van het Etterbeekse verenigingsleven. Dit jaar is er een buitenparcours over solidariteit vroeger, nu en in de toekomst.

Hij wrijft zijn blauwdooraderde handen warm, wij mogen onder een fleecedekentje rond hem zitten. Hij is nu vrijwilliger bij een “maison médical” maar kan terugblikken op een gevuld en geëngageerd leven. De mijnen van de Borinage liet hij  achter zich om in de stad te komen wonen. ‘Ik ben een vrouw gevolgd, ongewoon voor die tijd, meestal was het omgekeerd.’

Van die keuze heeft hij nooit spijt gehad, ‘d’ailleurs’. En hij kijkt even voor zich uit in het oneindige waaruit wij menen op te maken dat zijn vrouw er niet meer is, maar dat hij haar erg graag heeft gezien. Bedachtzaam, bescheiden en met zachte humor getuigt hij over de solidariteit tussen mijnwerkers die hij kende in zijn jeugd en over het werk dat hij zelf in de hoofdstad heeft gedaan.

Waar wordt er nog voor gestreden?

Nu stelt hij een gebrek aan sociale cohesie vast. En, ‘un manque de combattants’. Waar wordt er nog voor gestreden? Hij heeft de gedachte nog maar geopperd, of hij wuift ze al weg. ’t Is misschien maar gewoon een gedacht’.

Iemand komt ons zeggen dat we de tent moeten ontruimen en plaats moeten maken voor een groep leerlingen en het is met tegenzin dat we het dekentje van onze knieën halen en opnieuw de Etterbeekse kou induiken.

‘Un manque de combattants’, het resoneert. Ik denk dat ik hem gerust kan stellen als ik denk aan de voorbije weken en aan de nationale betoging. Op facebook heeft het jeugdhuis een groep voor jongeren die geïnteresseerd zijn in de wereld rondom hen, waar ze artikels en documentaires kunnen delen.

Een klein nerdy clubje?

Het idee was om er een klein nerdy clubje van te maken, maar ik krijg dagelijks verzoeken om deel uit te maken van de groep, vaak uit onverwachte hoek. De leden nodig ik uit om de dag van de nationale betoging te komen ontbijten in het jeugdhuis en eens te komen kijken hoe wij ons klaarmaken om te gaan manifesteren. “Wij”, zijn in dit geval jeugdwerkers uit alle hoeken van het land en een pak andere mensen die graag op straat willen komen maar niet goed weten waar hun wagon aan te koppelen. We drinken koffie, eten een croissant en verzinnen ludieke slogans.

Om 9 u staan er al twee tieners  voor de deur. ‘Ze hebben gebeld van school dat ik niet hoef te komen. Ik kom meedoen’, zegt de ene. Als hij even later wordt geïnterpelleerd over het waarom van zijn deelname, antwoordt zijn vriend in zijn plaats: ‘Hij is altijd wel boos om iets, dus zo’n betoging, dat is echt iets voor hem’.

Een uur en drie thermossen koffie later vallen drie meisjes binnen. Zij hebben de voorbije week een heftige polemiek gevoerd in onze facebookgroep. Ze vinden dat alle Brusselse jongeren de straat op moeten. ‘Als jullie later veel te lang moeten werken en een slecht pensioen hebben, dan moet je niet komen zeuren, het is nu dat we daarvoor moeten strijden.’

Hun heftige argumentatie leverde hen niet onmiddellijk veel medestanders op, maar nu staan ze hier met hun zelfgeknutselde borden. ‘Que des miettes pour nous’, staat er op, voor ons resten en nauwelijks kruimels. Naast kruimels vinden ze wel nog wat chocoladekoeken die ze snel binnenwerken voor we de straat op gaan.

Ze wurmen zich in sneltempo naar voren. Ze zijn de sterren van de betoging: leiden spreekkoren, poseren gewillig met hun kleurige pancartes en staan met plezier interviews toe. ‘Wij weten waarom we hier zijn’.

Hij maakt deel uit van een generatie die geen iconisch grote manifestaties heeft gekend.

Na een derde van het parcours krijg ik telefoon. ‘Waar zitten jullie?’ Bellen in een betoging is niet ideaal, beginnersfoutje, maar we vinden elkaar. Mustapha is een scepticus als het aankomt op actievoeren.

Al jaren lacht hij schamper als hij ons ergens ziet opstappen. ‘Noem mij een betoging die echt iets heeft veranderd!’ Zo gaat het elke keer. Ik antwoord  dan automatisch “De witte mars”. Toen was hij vier. Hij maakt deel uit van een generatie die geen iconisch grote manifestaties heeft gekend.

Maar tot mijn grote verbazing staat hij hier. ‘Maar je gelooft toch niet in dit soort bijeenkomsten?’, vraag ik lachend. ‘Ik ben hier voor jullie’, zegt hij en neemt het over van de persoon die de kar trekt waarop een zwangere collega en ik (slecht ter been) genesteld zitten.

Politieke bewustwording

Wie met jonge mensen werkt, rond wat hardere thema’s, moet zich altijd de vraag stellen of hij zijn gasten niet manipuleert, voor de kar spant. Wanneer ik Mustapha de helling richting Botanique op zie zwoegen, denk ik dat dat nogal kan tellen qua volk voor je kar spannen.

Hij glundert. Hij ziet het nu: dat het niet gaat om wat er morgen zal veranderen. Dat deze voormiddag geen gigantische “chain of events” in gang gaat zetten. Dat het erom gaat om rondom jou te kijken en vast te stellen: ik ben niet alleen. Er zijn nog mensen die boos zijn, verontwaardigd. Er zijn nog mensen die dromen van “alles anders”. Ik maak onderdeel uit van een wij. En wij zijn met veel. Dat staat niet in de krant. Dat zie je niet op televisie. Dat moet je voelen.

Het is een wonderlijk iets om de politieke bewustwording van jongeren van nabij gade te mogen slaan.

Het is een van de vele oefeningen in verzet. Het is een wonderlijk iets om de politieke bewustwording van jongeren van nabij gade te mogen slaan. Heraklites zei: opvoeden is geen lege emmer vullen, maar een vuur ontsteken. En het vuur zit stevig aan de lont bij sommigen.

Op een avond rond jeugdwerkloosheid vragen een aantal van hen zonder aarzelen de microfoon. Rustig en welbespraakt getuigen ze over racisme op de arbeidsmarkt en de vraag die zovelen van hen bezig houdt: waarom mogen vrouwen op hun werk geen hoofddoek dragen?

Een aantal jongeren richt een werkgroep onderwijs op. Ze willen niet teveel hooi op de vork nemen. ‘Ik ga al blij zijn als we het zittenblijven in de middelbare school kunnen afschaffen.’

Soms keert het zich tegen mij, die geoefende baldadigheid. Beslagen in participatie maken ze ook onophoudelijk kritische kanttekeningen bij het beleid van het jeugdhuis. Dat heb je met ontluikende kritische burgers.

Ik maak er een punt van om iets te gaan eten met zij die op de afspraak waren voor het protest. Het zijn frietkotfrieten geworden deze keer. Rond de tafel zitten wat dertigers en verder jongeren van min of meer 18, van vijf verschillende origines en met een gemeenschappelijke liefde voor andalousesaus. Aan deze tafel worden frikandellen gedeeld en de wereld gedissecteerd.

Wanneer de laatste koude frieten in het witgrijzepapier worden gerold, en een grote prop ontstaat die iemand in de vuilnisbak mikt, hangt de frietgeur nog in de lucht en verder slechts één vraag.

‘Wanneer gaan we nog eens?’