Waarom pendelproblemen zwaarder wegen dan de afbraak van sociale zekerheid

Het heeft wat voeten in de aarde gehad om MLK Day erdoor te krijgen: Stevie Wonder schudde er in 1981 zijn “Happy Birthday” nummer voor uit de mouw want al werd de man in 1968 neergeschoten, het was pas in 1983 dat de feestdag op federaal niveau werd goedgekeurd. Toen was het nog eens wachten tot in 2000 voordat het in alle Amerikaanse staten werd doorgevoerd.

Ook tijdens de African American History Month in februari, blijft de figuur van MLK een heel belangrijke rol blijft spelen – volgens sommigen, een te grote rol zelfs, ten koste van de rijkdom aan andere verhalen over de bijdrage van de Afrikanen in de Amerikaanse geschiedenis.

De vraag is natuurlijk hoe, en waarom, MLK en de Afro-Amerikanen jaarlijks in het Amerikaans collectief bewustzijn worden binnengeloodst. Heeft het überhaupt wel zin? Zoals dat gaat met iconen en geschiedschrijving in het algemeen, komen er immers heel wat selectiviteit, politieke recuperatie en (letterlijke) witwaspraktijken bij kijken.

#ReclaimMLK

Dit jaar deden sommigen alvast en poging om de radicaliteit van Martin Luther King terug in de kijker plaatsen. Afgelopen maandag ketenden activisten gelinkt aan de #BlackLivesMatter-beweging zich aan de San Francisco Bay Bridge vast en legden zo een half uur lang het verkeer richting de stad lam. Ze klaagden hiermee onder andere het dodelijk politiegeweld en de onbetaalbare huisvesting aan. 25 activisten werden gearresteerd.

Geen betere manier om aandacht te trekken dan pendelaars een tijd lang midden op een brug gegijzeld te houden. Maar even goed, zo bleek al gauw, om uw boodschap te laten ondersneeuwen. (En serieuze haat- en irritatie-lawines los te weken.)

De lezerscommentaren onder de nieuwsberichten logen er niet om. Naast de ongefilterde racistische opmerkingen en de kleurrijke suggesties om de actievoerders van de brug te gooien en/of omver te rijden, viel het op dat de meesten zich zorgen maakten om een hele resem hypothetische gevallen: stel dat er een ziekenwagen niet tijdig op bestemming geraakt, een zwangere vrouw daar vast komt te zitten, ouders niet tijdig hun kinderen kunnen oppikken,…

Lezerscommentaren consulteren is sowieso een slecht idee – tenzij je bewust op zoek bent naar de beerput van het anoniem menselijk denken.

Lezerscommentaren consulteren is sowieso een slecht idee – tenzij je bewust op zoek bent naar de beerput van het anoniem menselijk denken. Ik maakte bovendien de dubbele fout ze ’s ochtend vroeg in bed te lezen. Als een baksteen op een lege maag, landen ze dan.

Aangezien ze op de een of andere manier toch een echo zijn van een gedeeld buikgevoel in de samenleving – dat dan gretig gerecupereerd en versterkt door onze politici – probeer ik er af en toe toch bij stil te staan.

Wat dan boven komt drijven is het feit dat zelfs “de mensen van goede wil” meer sympathie zouden kunnen opbrengen voor de activisten als hun dag maar niet werd onderbroken. Als ze de gewone mensen maar niet lastigvielen met hun eisen, en hun acties zouden beperken tot de betrokken instanties, zoals de overheid of de politie. Denk aan onze collectieve verzuchtingen bij elke spoorstaking in eigen land: waarom moet de gewone pendelaar opdraaien voor het falen van de anderen?

Inschattingsfout?

Hoe zijn we zo vervreemd geraakt van onze medeburgers dat we ons dikker maken over occasioneel pendel ongemak dan van onze gekleurde medeburgers die en masse in armoede leven, systematisch worden opgesloten en uitgesloten, gesurveilleerd, gefouilleerd of doodgeschoten?

Hoe is het zo ver kunnen komen dat het ons plots ok lijkt om alle mannelijke asielzoekers meteen als aanranders te zien?

Hoe zijn we zo vervreemd geraakt van onze eigen belangen dat afgeschafte treinen ons bozer maken dan de afbraak van ons sociaal stelsel?

Hoe is het zo ver kunnen komen dat het ons plots ok lijkt om alle mannelijke asielzoekers (of moslimmannen tout court) meteen als aanranders te zien? Als het even kon, hen preventief de toegang tot een zwembad te ontzeggen, terug de zee in te duwen, hun laatste bezittingen te confisqueren?!

Hoe kunnen we aan de ene kant grote iconen a la MLK herdenken, en anderzijds de link tussen vooroordelen en discriminatie en onverschilligheid en gruweldaden niet meer zien? Of de link tussen protestacties, politieke druk via het lamleggen van het dagdagelijkse leven, symbolische boycots en sociale verandering?

Uit de hand gelopen segregatie? Wir haben es nicht gewußt? Een communicatiestoornis? Inschattingsfout?

Beeldvorming, symboliek of échte problemen?

Naast African American History Month staat februari ook jaarlijks in het teken van de Oscars. Dit jaar zijn er voor de tweede keer op rij enkel blanke acteurs genomineerd en sommigen hebben er genoeg van. Beroemdheden zoals Will en Jada Pinkett-Smith en filmmaker Spike Lee gaan alvast niet naar de #OscarsSoWhite, maar ook mensen als Danny De Vito en George Clooney vinden de gang van zaken in Hollywood niet meer kunnen.

Het is triestig te zien hoe er hier niets nieuws onder de zon is, en we toch debatteren alsof het hier over verrassend nieuwe ontwikkelingen gaat. In 1973 al boycotte Marlon Brando de Oscars door niet te komen opdagen, en in plaats daarvan het woord te geven aan Sacheen Littlefeather. Deze Apache vrouw weigerde in zijn naam het beeldje en haalde scherp uit naar de behandeling van de Native Americans in de Amerikaanse beeldvorming én in het echte leven.

Sindsdien mogen Oscars niet meer door derden in ontvangst genomen worden.

Selectieve of strategische vergetelheid?

Terwijl sommigen vinden dat talent geen kleur heeft, stellen anderen – ook uit radicaal activistische hoek – de frivoliteit van Hollywood prijzen aan de kaak. Er zijn immer zo veel mensen met échte problemen. Waar blijft de steun uit Hollywood dan?

Symboliek vs. daadkracht

Pogingen om het gebrek aan diversiteit op de buis aan te klagen (zoals die van acteur Idris Elba voor het Britse parlement) of feestdagen zoals Thanksgiving, Columbus Day of Australia Day in hun juiste genocidaire historische context te plaatsen, zijn inderdaad hoogstens symbolische acties om aan de beeldvorming te sleutelen. Maar onze radicale vervreemding die ons de meest wrede dingen laat doen, denken of passeren, moet wel ergens vandaan komen.

Het is dus allicht niet het een of het ander. Via symbolen ontrafelen wat er vandaag allemaal misloopt in de beeldvorming is een noodzakelijke stap om iets anders op te bouwen. Reconstructie via deconstructie dus. Een beetje zoals het oploegen van het land voordat er iets nieuws kan groeien.

Wat we echter niet uit het oog mogen verliezen, is dat de reconstructie ook werkelijk plaats moet vinden, en dat daar, op een gegeven moment, het gros van onze energie naartoe zou moeten gaan. Misschien is dat wel een concrete uitdaging voor vandaag: de afleidingsmanoeuvers die ons eeuwig zouden willen zien ploegen, identificeren, ontkrachten en dan verdergaan. Nieuwe ideeën planten om dan radicaal andere dingen doen.