Zal Angela Merkel springen?

In de jongst beschikbare uitgave van mijn geliefde weekblad Die Zeit (nr. 5, 28.I.’16) wordt zowat de helft van de derde bladzijde, katern Politik, in beslag genomen door de afbeelding van een schilderij. Het is een beeld dat iedere Duitser, zelfs de niet zo geweldig hoog opgeleide, even vertrouwd is als de naam Bayern München of het lied van de Lorelei. Het heeft een titel: Der Wanderer über dem Nebelmeer, letterlijk vertaald, de zwerver boven de nevelzee.

Het is het wellicht bekendste werk van Caspar David Friedrich, die leefde van 1774 tot 1840. Friedrich wordt beschouwd als de belangrijkste schilder van de Duitse romantiek. De titel alleen al klinkt als een romantisch programma.

       Het woord zwerver betekent in dit geval niet haveloze thuisloze, het slaat veeleer op de mens die met onvoldaan hart over ’s Heren wegen dwaalt, te voet of hoogstens te paard, want het schilderij wordt gedateerd omstreeks 1818 en toen had je nog geen fietsen of treinen, laat staan auto’s, de mens die ronddoolt dus, voortgedreven door een ongebreideld verlangen naar de andere kant van de heuvels, waar het gras, zoals bekend, altijd groener is dan aan deze kant. In dit geval zou het beter zijn te zeggen, de achterkant van de bergen.

       Want wat zien we?

       Op de voorgrond een vooruitspringende rots. Dicht bij de rand van de rots staat iemand met de rug naar ons toe, in de rechterhand een wandelstok. De figuur draagt een ouderwets aandoend, donkergroen pak met nogal lange jaspanden en kijkt uit over een berglandschap dat half schuilgaat in mist. Het is woeste mist en ook de rotsen die boven de slierten uit steken zijn woest, meestal kaal, hier en daar kun je op een kam een boom ontwaren. Kennelijk staat er wind, de nevel lijkt van links naar rechts te jagen. Lijkt, want een schilderij is per definitie stilstand.

       Er klopt iets niet met de prent in Die Zeit. Op het echte schilderij kijkt de figuur ons met de nek aan. We kunnen veronderstellen dat zijn blikrichting loodrecht op het doek staat, maar we zien natuurlijk geen ogen. In de krant echter kijkt de figuur schuin opzij. We herkennen gelaatstrekken. De figuur heeft het hoofd van Angela Merkel. Bekijken we het lichaam, dan is het al moeilijker te bepalen wat precies afwijkt van wat we bij Friedrich zien. De gedachte komt op dat mevrouw Merkel altijd al kleren heeft gedragen die thuishoren in een negentiende-eeuws schilderij.

       Onderaan op het beeld staat een vraag: Wird sie springen? Zal zij springen? Precies die vraag (vooruit, zal hij springen) wordt al tweehonderd jaar gesteld door mensen die het schilderij bewonderen (of minachten, zulke zijn er ook, mijns inziens dwalen ze). Een andere vraag die gesteld wordt, ook al tweehonderd jaar, luidt: wie is de eenzame op de klip? Die Zeit heeft het antwoord ingevuld, maar evenzeer blijft dat mevrouw Merkel haar eigen eenzame weg heeft gekozen en die koppig blijft bewandelen.

Nadat voor één keer een machtig politicus, geweten voorrang had gegeven op berekening, predikten haar partijgenoten de opstand.

Nadat haar onberispelijk christelijke, Lutherse geweten drie woorden had gesproken die door heel Europa beierden als de grote klok van Luthers eigen stadskerk in Wittenberg, nadat voor één keer een machtig politicus, de machtigste van Europa, geweten voorrang had gegeven op berekening, predikten haar partijgenoten de opstand. Ze bedwong die opstand in eigen rangen. Als het om machtsspel gaat, moet je vooral niet proberen la Merkel te slim af te zijn. Maar er is ook nog zoiets als de christendemocratische zusterpartij CSU in Beieren en in die kringen is haar invloed minimaal om niet te zeggen onbestaande. Kortom, de grote CSU-baas Horst Seehofer bleef brullen, ze had de middelen niet om hem niet kalmeren.

       Zo bekeken wordt de eenzame Merkel op de rots zélf een vluchteling, een dwalende volgens velen in haar land. Buiten beeld kun je je een horde woedende partijgenoten voorstellen die haar opjagen en nu is ze beland op de rand van de afgrond. Ja, werkelijk, de gelijkenis met de bange vluchteling wordt steeds sterker.

Zeker nu, na de massale aanrandingen in Keulen, Hamburg en elders, nog meer sinds gebleken is dat de politie in een kramp van angstvallige politieke correctheid zichzelf de mond snoerde en essentiële feiten verzweeg, zijn alle hekken van alle dammen. In de peilingen springt de Alternative für Deutschland, de partij die onder de leiding staat van een andere mevrouw, de even briljante als scherp rechtse Frauke Petry, bliksemsnel omhoog, zelfs tot boven de verwachte score van de groenen.

Zo rechts is mevrouw Petry dat ze vindt dat de politie op vluchtelingen moet schieten die de grens niet helemaal legaal willen oversteken.

Zo rechts is mevrouw Petry dat ze vindt dat de politie op vluchtelingen moet schieten die de grens niet helemaal legaal willen oversteken. Schieten met scherp, welteverstaan, zoals in DDR-tijden. Mevrouw Petry is overigens een ossi. De verontwaardiging in Duitsland lijkt in deze uren algemeen te zijn, maar is dat wel zo? Zou het niet kunnen dat zij die het eens zijn met het wrede idee van mevrouw Petry hun tijd beiden en voorlopig hun mond houden? In maart zijn er deelstaatverkiezingen in drie grote Länder. We kunnen nu al beginnen te rillen.

Omstreeks midden januari hoorde je in alle ernst spreken over de nakende val van Merkel. De stormachtig opkomst van de AfD zou de macht, zeg maar de almacht van de CDU-CSU ernstig bedreigen. Voorheen hoefde Merkel zich ternauwernood te bewegen en eer iemand iets gezien had lagen haar tegenstanders al te zieltogen in de touwen. Geen mens die wist hoe ze het hem flikte. Maar nu? Waar was ze trouwens? Horst Seehofer kon haar voor miljoenen tv-kijkers de grote afwezige noemen. Niemand die hem tegensprak. Een duister fluisteren ging rond in Duitsland: heeft moeder Merkel haar Duitse volk in de steek gelaten, uitgerekend nu, nu de woeste horden het vaderland overstromen?

Sinds een paar dagen staat ze er weer. Ze krijgt zelfs welwillende hoofdknikjes toegestuurd van haar aartsmedetegenstander, Seehofer zelve. Na drie maanden bakkeleien heeft de regeringscoalitie een akkoord klaar over wat heet “asielpakket II”. Het betekent hoofdzakelijk dat de gezinshereniging drastisch wordt ingeperkt en dat Algerije, Marokko en Tunesië tot veilige landen worden verklaard, kwestie van bronstige kerels de toegang tot het Keulse carnaval te ontzeggen. Horst Seehofer brult niet meer, Horst Seehofer kraait victorie. Merkel is niet van de rots gesprongen, Merkel heeft een knieval gedaan in de Beierse bergweide.

       Is ze echt vernederd? Of zijn haar toegevingen niet meer dan symbolisch? Worden echt twee categorieën vluchtelingen in het leven geroepen? Worden duizenden vrouwen met hun kinderen uitgeleverd aan het oorlogsgeweld? Krijgen jonge Noord-Afrikaanse mannen daadwerkelijk een kaartje enkele reis naar huis? Een helder antwoord op die vragen en andere zullen we pas later horen. Merkel heeft voorlopig haar vel gered.

Voor hoe lang?

Er zijn geen veilige schuiloorden waar we kunnen wegkruipen voor de storm die uit het Midden-Oosten op ons af komt

       Aan haar voeten jagen de mistflarden dreigend voort. De wind is misschien even gaan liggen, maar dat was schijn, hij wakkert alweer aan. Want er zijn geen veilige schuiloorden waar we kunnen wegkruipen voor de storm die uit het Midden-Oosten op ons af komt. Laten we het goed beseffen, de orkaan raast nog niet op volle kracht over ons heen en er is geen politicus die ons voor het volle geweld zal kunnen behoeden.

Inzake vluchtelingen kan een democratisch verkozen machthebber in Europa het nooit goed doen. Alleen wat minder slecht. En dan nog. Daarbij komt, wat ons vandaag onaanvaardbaar lijkt, zal ons morgen misschien voorkomen als hoogst wenselijk, ja, onvermijdelijk. Wie weet het?

Ik wil besluiten buiten Duitsland, maar wel bij de vluchtelingen in het Midden-Oosten. Ik haal volgende woorden uit De Correspondent (30 januari) en ze zijn gesproken, zoals die van Merkel, door een christelijke mond, die van een protestants predikant zelfs (van dat slag mensen komen we blijkbaar niet los), een idealist die er alles aan gedaan heeft om te dialoog aan te gaan met strijders van de Islamitische Staat. Ziehier:

Je kunt niet met ze onderhandelen. Ik heb dat nog nooit over een groep mensen gezegd, maar deze zijn echt zó anders, zó extreem, zó radicaal, zó slecht.

Hij vindt dan wel dat we de deur open moeten houden. Maar ondanks dat luidt zijn eindconclusie:

U vraagt me hoe we IS moeten aanpakken. Het enige antwoord is dat we ze radicaal moeten vernietigen.