Kerstmis 2016: Verlos ons van het kwade

Een gebed is een schreeuw van onmacht, een verweer tegen een onaanvaardbare werkelijkheid die ons te boven lijkt te gaan, een verzoek om zegen in een wereld vol vloek, een poëtische poging om woede te bezweren en om te zetten in een opdracht aan onzelf.

Wij zijn zelf altijd de bestemmeling van onze bedes en vervloekingen, of die we die nu tot god of tegen de sjaitan richten. Verlos ons van het kwade betekent: geef ons de kracht om het goede te behoeden en te cultiveren, en te zien waar het geweld en de onmenselijkheid vandaan komen. En geef ons de moed en de macht daar eindelijk wat aan te doen.

Er is de oorlog, die voor de meerderheid van de bevolking terreur betekent: de angst om in huis te blijven en de angst om de straat op te gaan, de angst voor wat de kinderen op school kan overkomen en de onzekerheid over werk, brood en toekomst. Voor de spelers is oorlog een schaakbord, de mensen zijn de stukken die van het bord geveegd worden.

Er is de terreur, die zonder oorlog zorgt voor angst. Op de kerstmarkt, op het strand, aan de moskee en in de kerk, tijdens de aankopen en onderweg, tegenover de buren en onder vreemden, in de metro en op het vliegveld, tijdens een betoging of bij een religieuze processie. Voor de spelers is terreur een strategie, de mensen zitten met de brokken.

En er is de band tussen de ene terreur en de andere. Terreur is alfa noch omega, ze heeft een begin en een vervolg, een oorzaak en een antwoord. Het is dat laatste dat we moeten vinden, maar daarvoor moeten we oog hebben voor het eerste.

***

De terreur van de terroristen heeft behoefte aan een ideologie van haat en ontmenselijking. Het is de ideologie van de kleine rest die geroepen is en de grote meerderheid die haar roeping verwerpt, waardoor de militanten zichzelf een vrijbrief geven om te moorden. Zij zien geen moeders meer of kinderen, geen breekbaar geluk of grote ambities. Zij zien alleen nog zonde, schuldig verzuim of actieve collaboratie, en hun eigen rol die op het panoramische scherm van hun zelfverblinding geprojecteerd wordt.

Wie terreur hanteert is een held in het diepst van zijn gedachten, maar die gedachten zijn zo diep gezonken dat ze alleen nog zichzelf erkennen als rechter over leven en dood.

De terroristen die aanslagen plegen in Ankara, Zürich, Berlijn, Quetta, Caïro, Brussel, Parijs, Libanon en zoveel andere steden en gehuchten, wijken en onbenoembare plaatsen aanroepen hun god, en de rest van de mensheid vraagt zich af waarom die niet reageert met een verpulverende bliksem –een sacraal precisiebombardement waarmee de zelfverklaarde wrekers het voorwerp zouden worden van een gerechtvaardigde wraak.

Maar het blijft stil daarboven. Het enige gedonder dat we horen, komt uit de echokamers van social media, waar opnieuw alles en iedereen die islamitisch is vervloekt wordt door duizenden stemmen als schelle cimbalen, terwijl elders gemopperd wordt dat leed en medeleven alleen aanvaardbaar zijn als ze in gelijke delen over alle mogelijke slachtoffers gespreid worden.

***

De terreur van oorlog en structureel geweld heeft de anarchistische logica van de straatterrorist geobjectiveerd in staatsbelang en gestructureerd in hiërarchische beslissingsstructuren, in objectieve rapporten en onvermijdelijke economische logica, in doortastende beslissingen en vanzelfsprekend eigenbelang. Vervolgens vindt die terreur plaats ver weg van kerstmarkten en warmsteweken, stranden en spelletjesprogramma’s.

Wie terreur hanteert is een held in het diepst van zijn gedachten, maar die gedachten zijn zo diep gezonken dat ze alleen nog zichzelf erkennen als rechter over leven en dood

Maar Saoedische bommen op Jemenitische ziekenhuizen maken ook onschuldige en onmachtige slachtoffers. Moeders en kinderen, toekomstdromen en bange harten. Amerikaanse drones maken burgerdoden in Afghanistan en Pakistan, in Somalië en Jemen. De vernietiging van het Midden-Oosten, op gang geschoten door de neoconregering onder George Bush met de hulp van de derde weg van Blair, heeft honderdduizenden doden gemaakt en de toekomst vernietigd van tientallen miljoenen. Landen verwoest. Geschiedenissen tot puin herleid. Haat gezaaid.

***

Wij zijn geshockeerd. Verbijsterd en sprakeloos, zeggen we. Maar we houden het bij maximum een minuut stilte. Dan moet het entertainment wel verdergaan. Commercieel vertier als verzet tegen ideologisch extremisme wordt getolereerd. Stilstaan, troosten en treuren, verbondenheid koesteren en voeden, symbolen zoeken: dat wordt weggezet als softe hippiepraat, goedmenselijkheid. Politiek verzet tegen de logica van dit alles blijft steken in zorgvuldig gecultiveerd sektarisme.

***                                                   

Het geweld dat ons vol in het gezicht gegooid wordt, is geen natuurgeweld. Het is wel overwogen waanzin. Het is de puist van eigenwaan en eigenbelang, van imperialisme en historische mythologie die openbarst. Het is een manier om macht te verwerven of te beschermen. Verlos ons van dat kwaad.

Verlos ons van de islamitische geweldporno van de Islamitische Staat en consorten

Verlos ons van de cynische geopolitiek die het Midden-Oosten vernietigt

Verlos ons van de etnische zuiveringen in Soedan, Myanmar en Oekraïne

Verlos ons van de bezetting en de etterende wonde in Palestina

Verlos ons van de onzichtbaar gemaakte oorlog in Jemen

Verlos ons van de zeventigjarige repressie in Kasjmir

Verlos ons van onze machteloosheid

Verlos ons van het kwade

Verlos ons van 2016

Verlos ons