Premier Theresa May “begraaft” Thatcher

‘There is no such thing as society’. Het was een van de meest gekende uitspraken van de Britse premier Margaret Thatcher, waarmee ze wilde zeggen dat er alleen maar individuen zijn die hun best doen op de markt. Zorgen over sociale samenhang of maatschappelijke ongelijkheid zijn niet meer dan hersenschimmen van sociologen. En, zo voegde Thatcher er nog aan toe: ‘There Is No Alternative’ (TINA), er is geen alternatief voor mijn beleid.

De speech van Theresa May, de Britse conservatieve premier, gisteren op de partijconferentie van de Conservatieve Partij, liet een heel ander geluid horen en was eigenlijk zoveel als de finale politieke begrafenis van Thatcher. Hier stond een partijgenote op het podium die vond dat de staat goed kan doen voor de mensen (terwijl Thatcher met misprijzen sprak over de staat en volop ging privatiseren). Een partijgenote die opkwam voor de rechten van werknemers (terwijl Thatcher er alles aan deed de vakbonden uit te roeien): May wil de werknemers net als in Duitsland een stem geven in ondernemingsraden (een idee waar het liberale weekbladThe economist in de hoogdagen van het neoliberalisme neerbuigend over deed als iets uit een ander en voorbijgestreefd tijdperk).

May wil werknemers in de ondernemingsraden, zoals in Duitsland.

May vindt dat mensen weliswaar hun best kunnen doen op de markt, maar dat ze ook burgers zijn die aan hun medemens moeten denken. Dat betekent dat de markt moet ingebed worden in een samenleving. Karl Polanyi – de auteur van The Great Transformation, een boek dat in 1944 het autonoom maken van de markt aanklaagde en sinds de opkomst van het neoliberalisme velen heeft weten te bekoren - zou het graag horen. Het meest venijn reserveerde May voor de mensen die zich verbonden weten met een globale elite en los lijken te staan van hun concrete omgeving, wijk, gemeente of stad. En die op die gronden ook vinden dat ze geen belastingen moeten betalen. Idem voor bedrijven die hun steentje niet bijdragen. Dat zal deze regering niet toestaan, zo meldde May.

‘Iedereen moet belastingen betalen’

De regering van May wil ook opnieuw een industrieel beleid gaan voeren, een vloek in de Thatcheriaanse kerk waar de markten bepalen waarin er wordt geïnvesteerd en de overheid niet moet proberen om een richting aan te geven, laat staan dat ze zelf zou gaan investeren. Nochtans wil de regering dat laatste doen: de regering wil gaan investeren, onder meer in infrastructuur. Dat is beter dan het monetaire beleid van kwantitatieve versoepeling – geld bij drukken – want dat heeft vooral de vermogende groepen geholpen, aldus May, en de kleine spaarder benadeeld: de waarde van aandelen en woningen bleef maar stijgen, terwijl spaargeld niks meer opbracht. Natuurlijk, de centrale bank blijft ‘onafhankelijk’, maar door kritiek te geven op het geldbeleid zet May wel druk op de Bank of England.

Politiek schuift op naar links

Heel veel van de uitspraken van May kwamen bijna letterlijk uit de speeches van de vrij linkse Labourleider Ed Miliband die vorig jaar nog zwaar verloor in de verkiezingen. Miliband werd intussen als Labourleider opgevolgd door de linksere Jeremy Corbyn. En May klinkt intussen als Miliband. Het lijkt er dus op dat het hele politieke spectrum in het Verenigd Koninkrijk zich naar links heeft verplaatst. Brexit zit daar voor veel tussen: May zegde expliciet dat ze de uitslag van dat referendum niet alleen ziet als een verlangen om afstand te nemen van Europa, maar als een noodkreet van veel mensen dat het systeem niet voor hen werkt, maar voor een kleine elite. En dus moet het systeem aangepast worden, bezwoer May.

Sommige uitspraken kwamen letterlijk van Labourleider Miliband

Indien Thatcher zich zou kunnen omdraaien in haar graaf, dan zou ze dat ook doen. May zegt immers eigenlijk dat de grote hervormingen die Thatcher heeft doorgevoerd - de eenheidsmarkt, de globalisering, de deregulering, de privatisering, de migratiestromen van het vrij personenverkeer van de EU, de onrechtvaardigheid van de belastingen die automatisch voortvloeit uit een globalisering zonder fiscale regels,… - moeten worden teruggeschroefd omdat ze zijn uitgemond in een wereld die onaanvaardbaar is voor vele Britten. De ongelijkheid is over het Kanaal hoe dan ook veel groter dan bij ons.

Het Verenigd Koninkrijk was het land dat het neoliberalisme op de kaart zette en het ook op zijn meest rabiate manier doorvoerde. Het lijkt nu ook het land dat er als eerste op zo’n duidelijke manier afstand van neemt. TAMARA: There Are Many Alternatives Ready Available.