Venezuela is op een beslissend moment aangekomen, en we mogen niet wegkijken

Drie dagen na de aankondiging werd de beslissing van het Hooggerechtshof teruggeschroefd. Maar het hek was van de dam. Sinds er in februari 2014 massale straatprotesten uitbraken als reactie op de hoge misdaadcijfers, inflatie en voedseltekorten is de straat opnieuw het podium van protest tegen de regering.

Wat ook deze keer begon met studentenmanifestaties, bracht afgelopen zaterdag alleen al in Caracas duizenden mensen op de been. Met de gebruikelijke tegenmanifestaties georganiseerd door de regering en repressie van de ordediensten.

Volgens het Foro Penal Venezolano zijn tijdens de protesten de afgelopen dagen bijna honderd mensen gearresteerd. Het internetmedium Efecto Cocuyo bericht over het gebruik van traangas en rubberkogels door de ordediensten. Een student overleed tijdens de protesten. Efecto Cocuyo benadrukt de oproep van Amnesty International om de repressie tegen Venezolanen die hun recht op vreedzaam manifesteren uitoefenen te stoppen.

Venezuela in een sporadische krantenkop

‘Dag Lisa… Je bent vast al op de hoogte van wat er aan het gebeuren is! We zijn heel bezorgd… vooral dat het uit de hand loopt!’, schreef Grecia mij al bij de eerste straatmanifestaties eind vorige maand.

Ik ken Grecia (een pseudoniem), een jonge scheikundige, van een analyse die ik schreef over Venezuela op 1 september vorig jaar: Ontploft Venezuela vandaag?

De oppositie kwam die dag in september massaal de straat op om een herroepingsreferendum tegen president Nicolas Maduro te eisen. Venezuela ontplofte niet. De Venezolanen kregen ook niet de kans om op legale manier Maduro van de macht te halen. De Kiesraad veegde in oktober het herroepingsreferendum van tafel.

Het Zuid-Amerikaanse land was wel een treffend voorbeeld van daar waar de journalistiek tekort kan schieten. Venezuela komt sinds vorig jaar sporadisch onder de aandacht in de internationale media. Op MO* konden we het afglijden van het land in verschillende artikels volgen:

• Venezuela op de rand van de zelfvernietiging (24/02/2016) 
• Venezuela: Hoeveel tijd krijgt Nicolas Maduro nog? (31/05/2016)
• De tragische neergang van Venezuela (24/07/2016)
• Ontploft Venezuela vandaag? (01/09/2016) 
• Overleeft Venezuela de mars op het paleis? (31/09/2017)
• De falende staat Venezuela: zonder basismedicatie stort gezondheidszorg in (17/11/2016)
• Geen geld in Venezuela. Wel salsa (en chaos) met Maduro (23/12/2016) 

Wanneer er de mogelijkheid was tot dramatische, of zelfs - pijnlijk - ludieke krantenkoppen, kreeg Venezuela een plaats in de internationale nieuwsstroom.

Verschillende media meldden juli vorig jaar dat dieren in de dierentuin van Caracas omkwamen van de honger. Ook aandacht voor Venezuela in de wereldpers omdat Maduro bakkers verbood brownies en gebak te maken als gevolg van de voedseltekorten. Slechts tien procent van de tarwe mag gebruikt worden in luxe-artikelen.

Ondertussen blijven de Venezolanen honger lijden.

Ondertussen blijven de Venezolanen honger lijden. Een tekort aan geneesmiddelen en medische apparatuur zorgen verder voor doden die niet zouden mogen sterven aan geneesbare ziektes.

En terwijl een krantenkop aan het ander eind van de wereld onze aandacht trekt, proberen Venezolanen te overleven in de onveilige straten van hun land. Caracas was, volgens de in Mexico-Stad gelokaliseerde Raad voor de Publieke Veiligheid en Criminele Rechtvaardigheid, in 2016 het tweede jaar op rij de onveiligste stad van vijftig onderzochte steden. Vier van de tien gewelddadigste steden waren Venezolaanse steden.

Maar niet alleen de misdaad op straat vormt een gevaar. Volgens het Foro Penal Venezolano vonden er vorig jaar maar liefst 2732 politieke arrestaties plaats.

Venezolanen in de wereld

De situatie is onhoudbaar. Venezolanen trekken de grens over naar Brazilië en Colombia. Ze winnen het tegenwoordig overigens niet alleen van Cuba in aantal politieke gevangenen. Venezolanen zijn ook de nieuwe bootvluchtelingen van het continent, die met vissersbootjes de oversteek naar Curaçao maken.

Wie kan neemt het vliegtuig naar landen in Zuid-Amerika zoals Chili of Peru, of naar de VS, en in Europa voornamelijk Spanje. Volgens het Pew Resaerch Center stegen de asielaanvragen van Venezolanen in de VS tussen oktober 2015 en juni 2016 met 168 procent in vergelijking met dezelfde periode het jaar ervoor. Er zijn nu meer asielaanvragen van Venezolanen dan van Centraal-Amerikanen uit de gewelddadige Noordelijke Driehoek (Guatemala, Honduras, El Salvador).

Een Venezolaanse in België

Bij gebrek aan onafhankelijke printmedia in het land laten Venezolanen van zich horen op straat en via sociale media. De Venezolaanse diaspora deelt live-berichtgeving van protesten van vrienden en familie op hun sociale media.

Sociale media tonen foto’s van mensen die bereid zijn een strijd te leveren.

Een Venezolaanse vriendin, die sinds twee jaar in België woont, vertelde mij hoe ze om haar leven hier te kunnen opbouwen op een bepaalde manier afstand moest nemen van haar thuisland. Sinds de gebeurtenissen afgelopen weken lukt dit haar echt niet meer. Haar posts op sociale media zijn een aaneenrijging van internationale persberichten en lokale video’s en foto’s die de dagelijkse gewelddadige confrontaties in het Zuid-Amerikaanse land te kennen geven.

Foto’s van Belgische biertjes in de zon zijn vervangen door foto’s van mensen die, de stilstand van honger en miserie voorbij, bereid zijn een strijd te leveren.

De roman van de dictatuur

Ook op sociale media schreef een Venezolaan die in Finland woont: ‘… Wel is het eindelijk duidelijk dat Venezuela geen democratisch land is?’

‘Maduro weet zelfs niet hoe hij een dictator moet zijn.’

Een andere reactie vanuit Latijns-Amerika, nadat het Hooggerechtshof de beslissing om het parlement te ontbinden teruggeschroefde, is cynisch: ‘Maduro weet zelfs niet hoe hij een dictator moet zijn.’

Maar Latijns-Amerika herinnerde er zichzelf de afgelopen weken op dringende manier aan dat de hard bevochte democratie meer dan ooit verdedigd moet worden. Een continent met een literair genre genaamd de novela de la dictadura (de roman van de dictatuur) is vandaag een grotendeels volwassen democratisch continent. De herinnering aan de autoritaire regimes van de jaren tachtig en negentig is echter nog levendig, en maakt volop deel uit van nationale verwerkingsprocessen.

In dezelfde week dat het Hooggerechtshof het Venezolaanse parlement ontbond en de parlementsleden hun immuniteit ontnam, bestormden demonstranten in Paraguay het parlement en stichtten er brand. Ze deden dit in protest tegen een geheime stemming in de senaat die een herverkiezing van president Horacio Cartes mogelijk maakt. Deze reactie op een ondemocratische geheime zet kwam wel in de kijker van de internationale media terecht, maar Paraguay is niet echt een “sexy medialand”.

Ook Fujimori ontbond vijfentwintig jaar geleden het parlement. 

Een week na de ontbinding van het parlement in Venezuela kwamen overal in Peru op 5 april mensen op straat om de staatsgreep door Alberto Fujimori te herdenken. Ook Fujimori ontbond vijfentwintig jaar geleden het parlement. Vandaag blijven Peruanen tegen het zogenaamde fujimorismo opkomen. De partij van Keiko Fujimori, de dochter van de ex-dictator, is momenteel de grootste partij in het Peruaanse parlement. 

Berta Zúniga Cáceres, dochter van de vermoorde mensenrechten- en milieuactiviste Berta Cáceres, was vorige week in Brussel. Ze vertelde hoe sinds de staatsgreep in Honduras in 2009 de ontginningsstrategieën, criminalisering en vervolging van verdedigers van mensenrechten enorm zijn toegenomen.

Dit zijn stuk voor stuk gebeurtenissen die bijna onopgemerkt in onze nieuwsstroom voorbijkomen, maar de democratie eroderen en ingrijpende gevolgen hebben in de Latijns-Amerikaanse maatschappijen.

In Venezuela is de laatste zet van het regime dat oppositielid Henrique Capriles, tweemaal presidentskandidaat en gouverneur, vijftien jaar lang geen politieke ambt mag bekleden. De linkse regering beschuldigt hem van “administratieve onregelmatigheden”. Zo is Capriles ook meteen uitgeschakeld voor de presidentsverkiezingen in 2018.

Hongersnood, politieke vervolging en vluchtelingencrisis

We mogen niet wegkijken van Venezuela. De internationale gemeenschap reageerde uitgesproken op het uitschakelen van het parlement. In werkelijkheid annuleerde het Hooggerechtshof vorig jaar al systematisch alle beslissingen van het parlement. Het zogenaamde ‘enige onafhankelijke instituut in Venezuela’ lag al lam vanaf de oppositie eind 2015 de parlementsverkiezingen won.

Als zelfs Paus Franciscus de gesprekken tussen de oppositie en de regering eind vorig jaar niet in goede banen kon leiden, is diplomatisch aanmanen tot dialoog tussen beide kampen misschien niet meer realistisch. Na de politieke mislukking van die dialoog had de oppositie volgens commentatoren politieke kracht verloren.

Miguel Angel Latouche, professor aan de Universidad Central de Venezuela, schreef over de mislukte dialoog dat er mensen aan tafel zaten met partijpolitieke interesses. In plaats van oog te hebben voor de noden van de bevolking en oplossingen te zoeken voor de voedseltekorten.

Vandaag is de oppositie aangesterkt door hun strijd tegen ‘de verdergezette staatsgreep’. Na jaren van polarisering lijken Venezolanen eenheid te vinden in hun strijd tegen de regering.

Na jaren van polarisering lijken Venezolanen eenheid te vinden in hun strijd tegen de regering.

De internationale gemeenschap schippert nog steeds wat tussen diplomatiek en duidelijke aanmaningen naar het regime toe, maar eindelijk nemen belangrijke stemmen een standpunt in. Zoals de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), die lang op zich liet wachten, maar nu van een staatsgreep spreekt en de gevolgen voor het lidmaatschap van Venezuela in de OAS bespreekt. Peru haalde zijn ambassadeur uit Venezuela terug.

Vrijdag verscheen Maduro op televisie, hij zei: ‘Venezuela is in vrede, Venezuela is aan het werk,  Venezuela is aan het produceren’. In lijn met de grondwet zouden de ordediensten er in zijn geslaagd ‘het geweld te neutraliseren’. Volgens Maduro heerst in Caracas vrede. 

Een land in Latijns-Amerika, een land met een van de grootste oliereserves in de wereld, beleeft hongersnood, politieke vervolging en een vluchtelingencrisis. De internationale gemeenschap moet dit– voorbij de leeuwen en de brownies – erkennen, en niet wegkijken.

Deze week zal het parlement een aankondiging doen en zullen er handtekeningen verzameld worden om de rechters van het Hooggerechtshof af te zetten.Oppositielid en vice-president van het parlement Freddy Guevara kondigde afgelopen zaterdag de agenda van de oppositie aan. Vandaag vinden er weer straatacties plaats. De verzamelplaats is gekend, maar de richting van de manifestatie wordt pas de dag zelf bekendgemaakt.

Op 19 april is het aan wat de oppositie de “moeder van alle marsen’ noemt. ‘Deze strijd zal een succes zijn als jullie ons blijven vergezellen’, zei het oppositielid ook. Venezuela is op een beslissend moment aangekomen, en we mogen niet wegkijken.