Besparingsbeleid zal uw gezondheid grondig schaden

Griekenland werd de voorbije jaren door de Troika (het IMF, de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie) gedwongen de “tering naar de nering te etten”, lees: streng te besparen op de overheidsuitgaven in de sociale zekerheid, de sociale uitkeringen en de gezondheidszorg. Dat heeft geleid tot een humanitaire tragedie, onder andere op het vlak van volksgezondheid. Bovendien heeft het IMF zelf toegegeven dat het bruto nationaal product scherp daalde en de werkloosheid de lucht in schoot als gevolg van de besparingsdwang.

Recent onderzoek van de universiteit van Oxford leert dat Europese landen die niet te zwaar en te diep bespaard hebben, beter uit de crisis komen dan andere. Besparingen in sociale zekerheid, gezondheidszorg, onderwijs en het beperken van uitkeringen belemmeren een pril economisch herstel, wijst hun onderzoek uit .

Gezondheidshorror

Voor de liefhebbers van het horrorgenre raad ik de lectuur aan van onderzoek gepubliceerd in The Lancet . Hierin wordt het beeld geschetst van de afschuwelijke, mensonterende situatie in Griekenland als gevolg van de door Europa opgelegde besparingen. De drie grootste infectieziekten zijn weer helemaal terug: de HIV-cijfers schoten de hoogte in, er was een verdubbeling van de incidentie van tuberculose in risicogroepen, en na 40 jaar afwezigheid was lokaal overgedragen malaria terug van weggeweest -door besparingen in preventieve sproeiprogramma’s tegen muggen.

HIV-cijfers schoten de hoogte in, er was een verdubbeling van de incidentie van tuberculose in risicogroepen, en malaria was terug van weggeweest

Ziekenhuisbudgetten werden sterk verminderd en dit terwijl er een verhoogde zorgvraag was door de crisis. De werklast voor het personeel werd er ondraagbaar en de wachtlijsten voor de patiënten groeiden sterk. Er zijn tekorten aan geneesmiddelen en medisch materiaal, voornamelijk in de landelijke gebieden. Uitgaven voor de terugbetaling van geneesmiddelen was een andere kostenpost die zwaar door de Troika geviseerd werd. Sommige medicijnen werden onverkrijgbaar door het achterblijven van terugbetaling aan apothekers die onhoudbare schulden opbouwden.

Niettegenstaande de retoriek in beleidsbrieven over “het behouden van een universele toegang tot en de kwaliteitsverbetering van de gezondheidszorg” was er toch een stijgende kost voor de patiënt en een verminderde toegang tot zorg. Nog een verontrustende  ontwikkeling was het sterk toenemend aantal mensen zonder ziekteverzekering, dit door het snel groeiend aantal werklozen.

In sommige provincies antwoordde 70 procent van de ondervraagden dat ze onvoldoende budget hadden om de medicijnen te kopen die door hun arts werden voorgeschreven. Dokters van de Wereld en Artsen zonder Grenzen hebben projecten opgestart en zagen naarmate de crisis vordert meer en meer gewone Grieken gebruik maken van hun gezondheidscentra.

Geestelijke gezondheid keldert

Er waren ook indirecte gezondheidseffecten, bijkomende gezondheidsrisico’s voor de bevolking door een verslechtering van hun sociaal-economische situatie. Toegenomen armoede en chronische werkloosheid leiden tot een ongezondere bevolking en dus een grotere vraag naar zorg. Tegelijkertijd is de capaciteit om aan die vraag te voldoen flink verminderd door de besparingen in het gezondheids- en personeelsbudget.

De geestelijke gezondheidszorg in Griekenland is een goed voorbeeld van deze double dip.  Een stijging met 120 procent van de patiënten, 2,5 keer meer majeure depressies, een stijging van 36 procent van het aantal zelfmoordpogingen, een stijging van 45 procent van het aantal doden door zelfdoding.  

2,5 keer meer majeure depressies, een stijging van 36 procent van het aantal zelfmoordpogingen, een stijging van 45 procent van het aantal doden door zelfdoding

Ook de gezondheid van kinderen werd aangetast door verminderd gezinsinkomen en werkloosheid. Een stijgend aantal kinderen met inadequate voeding, 19 procent meer baby’s met laag geboortegewicht (een indicator voor latere gezondheidsproblemen), 21 procent meer doodgeborenen door verminderde toegang tot prenatale zorgen. De kindersterfte die in Griekenland sinds lange tijd systematisch daalde, steeg opnieuw, met 43 procent tussen 2008 en 2010, met meer neonatale en postneonatale sterfte. 

De vaststelling van een fatale vorm van extreem resistente tuberculose bij een druggebruiker op straat in Athene en enkele gevallen van de extreem resistente vorm bij kinderen vervolledigen het horrorbeeld beschreven in The Lancet.

De TINA-leugen

Als dit een medisch experiment zou zijn, met een nieuwe therapie, dan zou het experiment onmiddellijk verplicht stopgezet worden door de ethische commissie vanwege de nefaste neveneffecten. Experimenteren in de economie echter kan blijkbaar zonder onderbouw en zonder rekening te moeten houden met de pijnlijke en dure sociale bijwerkingen. Dat er wel degelijk alternatieven bestaan die effectief zijn, bewijst het voorbeeld van IJsland.

Dat land weigerde tijdens zijn acute crisis het advies van het IMF en Europa om te snijden in zijn gezondheids- en sociale zekerheidsbudget. Het opteerde voor het behoud van de welzijnspolitiek die cruciaal was om de bevolking te ondersteunen, en kwam zo uit de crisis. Wie beweert dat “het niet anders kan”, liegt de mensen dus wat voor.

Een klein lichtpuntje is dat de Europese Commissie eindelijk begonnen is met het invoeren van de verplichting die het zichzelf heeft opgelegd in zijn eigen Verdrag: het bepalen van de gezondheidseffecten van al zijn beleidsvoorstellen, inclusief die van de Troika. Het heeft hiertoe zeker de nodige vaardigheden binnen zijn eigen DG Health, maar die hebben steun nodig vanuit de volledige commissie, en vooral van de Voorzitter .

I hate to say I told you so

Drie jaar geleden waarschuwde ik al op MO.be dat “het aantal gevallen van tuberculose in Griekenland sterk zal stijgen in de komende jaren en samengaan met het ontstaan van meer multiresistente gevallen” . Tuberculose wordt namelijk  dé “sociaal-economische barometer bij uitstek” genoemd. De belangrijkste determinanten voor het ontwikkelen van de ziekte zijn armoede en ongelijkheid. Er bestaat een omgekeerde relatie tussen de prevalentie en mortaliteit van tuberculose aan de ene kant, en een gelijke verdeling van welvaart aan de andere kant.

De pijnlijke effecten van dit soort IMF-beleid zijn al langer bekend dan vandaag, uit ervaringen in Afrika en meer recent in Oost-Europa

De pijnlijke effecten van dit soort IMF-beleid zijn trouwens al langer bekend dan vandaag, uit ervaringen in Afrika en meer recent in Oost-Europa.  De wetenschap wist dat dit zou gebeuren en waarschuwde hier ook voor tot op het hoogste niveau.

De studie in de Lancet, toch geen roddelblad, stelt dan ook: “Tot op heden is men bij overheden en internationale organisaties in volledige ontkenning dat er serieuze problemen veroorzaakt worden door het beleid, ontkenning van de feiten. Deze houding voldoet aan de criteria van denialism, waarbij men weigert wetenschappelijk onderzoek te erkennen en, inderdaad, zelfs tracht het in diskrediet te brengen”.

Politieke partijen die toch maar koppig blijven pleiten voor zware besparingen in de sociale zekerheid en de uitkeringen stellen dus een beleid voor dat op geen enkele manier wetenschappelijk onderbouwd is en waarvan de nefaste effecten goed bekend en bevestigd zijn. Iemand die beweert dat zulke besparingen de beste oplossing zijn voor de economische crisis bewijst daarmee enkel zijn eigen onwetendheid. Want wat geweten is in de wetenschap staat hierboven beschreven.

Een gezonde economie begint met een gezonde bevolking.

Dr Wouter Arrazola de Oñate, arts-onderzoeker rond infectieziekten, armoede en gezondheid, sociale determinaten van gezondheid. De auteur is ook voorzitter van de WHO/ECDC/Wolfheze Working Group on Social Determinants of Tuberculosis.