Dossier: 

Uitlevering FDLR-leider in ruil voor waardige terugkeer

Rwandese Hutu-vluchtelingen lijden al twintig jaar in wouden van Kivu

In Congo leven sinds 1996 tienduizenden Rwandese Hutu-vluchtelingen zonder enig statuut in de wouden van Kivu. Sommigen zijn gewapend, het merendeel zijn burgers. De burgers zouden volgens een recente onvolledige telling met 120.000 zijn. Deze groep begint zich te organiseren en stelt een deal voor: een rechtvaardige terugkeer naar Rwanda in ruil voor overgave van een van de gezochte “génocidaires”: Sylvestre Mudachumura, de militaire leider van de FDLR (de gewapende arm van de Rwandese vluchtelingen). 

  • © Chrispin Mvano Vluchteling in Buleusa tijdens een actie naar aanleiding van twintig jaar Rwandese genocide. © Chrispin Mvano

Habamuremye Muhire, bijgenaamd Angelo, leidt SOCIRWA-RDC, de organisatie van de Rwandese vluchtelingen in Congo. Dat is de vereniging van Hutu-vluchtelingen die leven in de verschillende bergwouden van Noord-en Zuid-Kivu. Angelo:  ‘Na twintig jaar denken we dat het tijd is om de waarheid te vertellen over de vreselijke ervaringen van de Rwandese vluchtelingen. Duizenden liters bloed van onschuldigen van alle Rwandese etnieën vloeide, maar elke etnie wentelt zich in de slachtofferrol. Deze situatie moet uitgeklaard worden om rechtvaardigheid voor allen te bekomen en er lering uit te trekken met het oog op de Rwandese toekomst.’

FDLR

Angelo denkt dat het des te belangrijker is om over de situatie van de Rwandese vluchtelingen te spreken omdat ze in de kern van de conflicten in de regio zitten. Het klopt in elk geval dat het geweld heel dikwijls te maken had met deze vluchtelingen en het leger dat hen al die tijd heeft beschermd.

Deze Forces Démocratiques pour la Libération du Rwanda (FDLR) zijn een gewapende groep die ontstond uit de miljoenen personen die Rwanda ontvluchtten tijdens en na de genocide. Over de FDLR hangt daardoor altijd het odium van “génocidaire”: een aantal spilfiguren achter de Rwandese genocide van 1994 hebben immers de groep opgericht.

Een groot deel van die historische leiders is intussen gestorven of verdwenen. Zoveel jaren later bestaat het merendeel van de FDLR-strijders uit personen die in 1994 nog niet geboren of te jong waren om verantwoordelijk te zijn voor de misdaden tegen de menselijkheid.

Twintig jaar lijden

‘Mijn twee kinderen werden gedood door de Raia Mutumboki en nu zegt men dat het Congolese leger ons zal aanvallen. Ik heb geen kracht meer.’

De FDLR werd vele malen opgejaagd door het Rwandese leger, door Rwanda gesteunde rebellengroepen, al of niet samen met het Congolese leger, en de VN-vredesmacht Monusco. De FDLR slaagde er vaak niet om de civiele Rwandese vluchtelingen te beschermen.

Mevrouw Mukeshimana heeft haar baby aan de borst en zit voor haar hut met een oppervlakte van twee vierkante meter. Ze praat, tranen in de ogen: ‘Ik verliet Rwanda in 1994 toen ik tien jaar was. Sindsdien heb ik een leven van lijden gekend. Op elk moment kunnen we weer in de onveiligheid belanden. Mijn twee kinderen zijn gedood door de Raia Muomboki (een autochtone gewapende groep die xenofoob is tegenover gevluchte Hutu’s, cm) en nu zegt men me dat het Congolese leger ons zal aanvallen. Ik heb geen kracht meer.’

Geen statuut

Deze vluchtelingen wordt vaak verward met de strijders en de lokale bevolking. Ze hebben geen officieel vluchtelingenstatuut. Dat hadden ze van het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen wel gekregen tussen 1994 en 1996.

Toen in 1996 de vluchtelingenkampen werden aangevallen door Congolese rebellen, gesteund door het Rwandese leger,  trokken ze dieper Congo binnen en verloren ze hun statuut. De redenering van de internationale gemeenschap was dat ze gewoon naar Rwanda moesten terugkeren. Sommigen werden, in de periode dat de oude Kabila en het Rwandese leger het Zaire van Mobutu veroverden, tot in aan de grens met Congo-Brazzaville opgejaagd door de het Rwandese leger.

Tussen woud en stad

Later is het merendeel terug afgezakt naar de Kivu’s. In rustige periodes installeerden ze zich om en bij de Congolese dorpen en steden, deden ze aan landbouw en veeteelt, of werkten ze voor de Congolezen in ruil voor voedsel. De vluchtelingen leven dichtbij de militaire kampen van de FDLR. Als er aanvallen zijn, vluchten ze naar de strijders die hen in veiligheid brengen door hen te begeleiden naar de ondoordringbare wouden van Congo.

Neem Bweru, een dorp in het noorden van Masisi, waar meer dan zesduizend gezinnen zich geïnstalleerd hebben. Zij hebben in 2012  de slachtpartijen van de Raia Mutumboko en de Cheka (een lokale rebellie) overleefd. Deze families zijn gevlucht uit Walikale en zelfs Zuid-Kivu waar ze geweld ondergingen, zoals de rapporten van verschillende mensenrechtenorganisaties bevestigen.

‘Wij zijn in Bweru om ons te verbergen onder de Congolezen’, getuigt een vrouw. ‘We zijn de lokale bevolking daar dankbaar om. Ik heb een Congolese verkiezingskaart (wat hier doorgaat als identiteitskaart, cm), mijn man verblijft voor zijn militaire dienst (bij de FLDR, cm) in de bergen op vier uur stappen van hier. Hij komt naar hier als zijn chefs daartoe de toestemming geven.’

Telling

‘Het Hoog Commissariaat van de Vluchtelingen telde tot nu toe 120.949 Rwandese vluchtelingen in Congo.’

Angelo denkt dat er iets moet gebeuren om de vluchtelingen beter te beschermen. Daarom proberen de Rwandese Hutu’s zich te organiseren in ’’SOCIRWA-RDC’’. En er beweegt de jongste tijd ook wel iets. ‘Als gevolg van onze sensibilisering gebeurde de eerste telling van Rwandese vluchtelingen sinds 1996 door de Congolese regering en het Hoog Commissariaat van de Vluchtelingen.’

‘Die heeft voorlopig 120 949 vluchtelingen geteld maar de telling gaat nog verder op andere plaatsen in Congo. Sommige vluchtelingen aarzelen om zich in te schrijven. De gewapende elementen werden niet meegeteld.’

Liever erkende vluchteling in Congo

Op het moment van de telling kregen de vluchtelingen drie keuzes voorgeschoteld: de Congolese nationaliteit verwerven, terugkeren naar Rwanda of asiel verwerven in een ander land.  

Tachtig procent van de vluchtelingen verwerpt deze opties, zegt Angelo. ‘Ze willen liever in beschermde vluchtelingenkampen verblijven. Het is vooral het verlangen naar veiligheid dat hen tot die keuze aanzet.’

Angelo vindt dat de bedreigingen van de MONUSCO, de vredesmacht van de Verenigde Naties, en het Congolese leger om de FDLR aan te vallen, moeten stoppen: ‘Dit dreigt weer te leiden tot het doden en verjagen van vluchtelingen. En dat dreigt dan weer de veiligheid van de lokale bevolking te verstoren.’ Het is een feit dat de FDLR zich vaak wreekt op de lokale bevolking als zijzelf en de Rwandese vluchtelingen worden aangevallen.

Angelo vindt dat de Rwandese vluchtelingen nood hebben aan ‘voedselhulp, gezondheidszorg, huisvesting, fysieke en psychologische veiligheid conform aan aan de bepalingen van de internationale wetten. Dit moet vervolgens leiden tot een internationale conferentie die uitmondt in een inclusieve Rwandese dialoog: alleen zo kunnen de vluchtelingen op een waardige manier terugkeren naar Rwanda.’

Muduchumura naar Den Haag?

‘Als dat gebeurt’, zo bevestigt Victor Byiringiro, de politieke leider van de FDLR, ‘willen we meewerken aan het proces van internationale rechtvaardigheid dat de Egidiusgemeenschap opzet. In het kader van zo’n proces is de militaire leider van de FDLR, Sylvestre Mudacumura, bereid zich over te geven aan het Internationaal Strafhof.’

Mudacumura wordt in elk geval door het Strafhof gezocht voor misdaden tegen de menselijkheid begaan in Congo in 2009 en 2010.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.