Nieuwe ondernemers in Cuba plunderen flora en fauna

In 2010 gaf de socialistische regering van Raúl Castro beperkt ruimte voor zelfstandig ondernemerschap, vooral in de dienstensector. Maar er blijken geen markten te zijn die de inmiddels 455.000 ‘cuentapropistas’, de officieel geregistreerde zelfstandigen, van de benodigde materialen kunnen voorzien.

“Je kunt een vergunning krijgen om als timmerman aan de slag te gaan, maar het is moeilijk om aan hout te komen”, zegt Antonio Gutiérrez, een timmerman die werkt bij een zaagmolen in het reservaat Ciénaga de Zapata (het Zapatamoeras). “Om huizen te bouwen en te renoveren, heb je planken en dergelijke nodig. Dus halen ze hout in het bos.”

Iets minder dan 29 procent van Cuba is bebost. Vorig jaar deelden opzichters bijna 19.993 boetes uit voor in totaal 91.000 euro. Hoewel er over de afgelopen jaren geen betrouwbare cijfers zijn over de hoeveelheden in beslag genomen hout, stellen de autoriteiten dat de illegale houtkap toeneemt.

“Dat is in beslag genomen mahoniehout en eikenhout”, zegt Gutiérrez, terwijl hij wijst naar een stapel dunne boomstammen op de grond. “Die bomen hadden nog flink moeten groeien voor echte houtblokken.”

Bureaucratie

Isabel Rusó, directeur Bosbouw bij het Ministerie van Landbouw, zei in maart tegen journalisten dat de boetes onvoldoende effect hebben. Ze zei ook dat zelfstandigen óf te maken krijgen met “een zee van bureaucratie” als ze hout willen kopen van staatsbedrijven of hout op de zwarte markt kopen. In 2015 wordt een nieuwe bosbouwwet verwacht.

De problemen beperken zich niet alleen tot de bossen in het land. Vorig jaar confisqueerden de autoriteiten 1.696 vissersboten. Ze registreerden 2.959 gevallen van illegale visserij. In 2011 waren dat er 1.987 en in 2012 slechts 996. In de westelijke provincie Pinar del Río, die grote natuurlijke rijkdom kent, werd meer dan 2 ton illegaal gevangen zeeschildpad in beslag genomen. De meeste dieren behoorden tot bedreigde soorten.

Het vlees van verschillende dieren wordt voor astronomische prijzen verkocht op de zwarte markt. Een kilo valse karetschildpad (Caretta caretta) of krokodillenvlees brengt tussen 3,60 en 5 euro op. Het gemiddelde salaris van een ambtenaar – ongeveer 80 procent van de beroepsbevolking is in dienst van de overheid – is 13,70 euro per maand. Sommige Cubanen hebben daarnaast echter andere inkomstenbronnen en kunnen zich dergelijke luxe veroorloven.

De Cubaanse autoriteiten voeren de inspecties op, ook om smokkel naar het buitenland te voorkomen. En milieuonderwijs krijgt meer aandacht. “Maar er moeten alternatieven gevonden worden voor de bevolking die in of bij natuurreservaten woont”, zegt Carlos Rojas, manager van Laguna Guanaroca-Gavilanes, een beschermd gebied.

In dit natuurreservaat, op 11 kilometer afstand van de stad Cienfuegos in het zuidoosten van Cuba, is de stroperij afgenomen. Volgens Rojas “uit angst voor de wet” en niet uit milieubewustzijn. “Voorlichtingsprogramma’s helpen, maar mensen vinden desondanks dat ze nog steeds recht hebben om te gaan vissen. Daarmee verdienen ze hun geld en dat botst met een visverbod.”

Er werken nu meer mensen in dienst van het reservaat, en dat is een positieve stap, zegt Rojas, maar een gepland project voor duurzame visserij kwam nooit van de grond. Ecotoerisme zou volgens hem ook een route kunnen zijn naar een meer milieuvriendelijke bron van inkomsten voor de lokale bevolking.