Een storm kwam uit het paradijs

Anyuru vertelt het verhaal van zijn vader, die zijn levensdromen verpletterd zag worden toen Idi Amin in 1971 aan de macht kwam. De roman komt over als een reeks wazige, onvolledige herinneringen en grilligheid kronkelt doorheen het boek. Dat zonder ook maar enigszins afbreuk te doen aan het verhaal. Het draagt integendeel bij tot de verwrongen sfeer en de schizofrenie die de leefwereld van een vluchteling moet tekenen. Om de vervreemding compleet te maken gebruikt Anyuru amper namen; zijn vader gaat in het boek als P. door het leven.

Hoewel P. uiteindelijk zal ontsnappen aan het regime, slaagt hij er nooit in zijn dromen van een beter leven achter zich te laten. Hij laat daarmee bijtende wonden na bij Anyuru, die als migrantenzoon getekend is door zijn vaders’ verleden. In een maatschappij die de auteur dagelijks met zijn afkomst confronteert, leest dit werk dan ook als een houvast. Een samenvatting van een familieverleden, en hoe onzeker het lot van een mens is. Ook een verzoeningsverhaal over een vader die eigenlijk altijd al een vreemde is gebleven.

Nooit meer vliegen

P. behoort tot het Acholi-volk en groeit op in Oeganda. Als een vriend hem uitnodigt mee te doen aan een test voor aspirant-piloten, blijkt hij talent te hebben. Hij wordt verliefd op de lucht en doet er alles aan om piloot te worden. Als hij een militaire vliegopleiding mag volgen in een Griekse militaire academie in Athene, lijkt zijn toekomst dan ook verzekerd.

Die illusie wordt echter verstoord wanneer Amin de macht grijpt en alle Oegandezen uit het buitenland terugroept. P. vreest als piloot in het leger te worden ingezet en wil geen burgers doden voor het nieuwe regime. Hij vlucht weg uit Athene en trekt naar West-Europa.

Na enige tijd rond te zwerven, besluit P. zijn toekomst als piloot verder te zetten. Hij wordt aangenomen als bestuurder van een sproeivliegtuig in Zambia. Op weg naar zijn nieuwe baan wordt hij echter door de geheime diensten van Tanzania onderschept. De lokale linkse regering verdenkt hem ervan een spion te zijn van – o ironie – het regime van Amin.

Een gemist leven

Vanaf dan volgt het verhaal grotendeels P.’s vlucht naar Europa, al schakelt de auteur ook af en toe over naar het moderne Zweden en zijn vaders’ jeugd. De tragiek van een gemist leven loopt als een rode draad door het werk, en het boek leest zo niet alleen als het verhaal van een vluchteling, maar ook als het lot van Oeganda, dat uiteengescheurd wordt door externe en interne krachten.

De lezer krijgt wat nuttige geschiedenis mee zonder dat het belerend overkomt, en de schizofrene burgeroorlogen en ideologische strijdperken uit de Koude Oorlog worden goed weergegeven. De dichtersachtergrond van de auteur laat zich voelen in de uitgebreide beschrijvingen en overpeinzingen. Dat gebeurt meestal zonder langdradig te worden, al zijn er enkele momenten waarop het verhaal dreigt te stagneren. Een storm kwam uit het paradijs is een goedgeschreven boek waaruit veel empathie spreekt.