De politie - uw vriend?

Mumbere was een uur te laat voor onze afspraak. Hij zat er duidelijk mee verveeld. Het stond op zijn gezicht te lezen. De dag voordien, op 1 mei, was hij ongevraagd aan de kantoorpoort opgedoken om 9u30. Bovenop het feit dat het kantoor eigenlijk gesloten was, had hij het niet nodig gevonden een afspraak te maken. Hij trof me net op het moment dat ik de projector, mijn laptop en camera aan het inladen was in de wagen, op weg naar een workshop waar een bevriende organisatie me gevraagd had hun strategische reflectie-oefening te faciliteren.

“Ik hou van klare voorafgaandelijke afspraken”, had ik hem nog gezegd. “Morgen, is voor mij niet duidelijk genoeg. Dan gaan we elkaar weer mislopen. Zet er een uur op. En zorg dat je op tijd bent!”.

Hij had het begrepen. Half negen was een duidelijk afspraak. En toch verscheen hij de dag erop pas om halftien. Ik wou al beginnen hem te plagen, zoals ik wel eens vaker doe met tijdsmisbruikers (je kent ze wel, die dooddoeners van de Afrikaan die zelfvergenoegd zegt aan de Europeaan: jij hebt het uurwerk, wij hebben de tijd, maar dan plots moet vaststellen dat de zakendeals zonder hem werden gesloten en de Europeaan dan maar van neokolonialisme beschuldigt). Maar hij was me voor.

“Je moet me excuseren, het was een geval van overmacht. Mijn zoon werd vanochtend gearresteerd, en dat heeft me verhinderd op tijd te komen”.

Ouderlijke verantwoordelijkheid

“Uw zoon gearresteerd?”, zei ik geïntrigeerd, terwijl ik hem gebaarde te gaan zitten. Hij zag er zelf nog jong uit. Hoe zou die dan al een criminele zoon kunnen hebben? “Hou oud is die dan, en wat heeft hij mispeuterd?”.

“Hij is negen jaar oud” – ik verslikte me in mijn koffie – “en het is als volgt gegaan:  gisterennamiddag kwam de buurvrouw, bij wie mijn zoontje was gaan spelen, in alle staten aangestormd, woest, omdat mijn zoon haar zoon had aangevallen en toegetakeld, volgens haar, en dat ik mijn verantwoordelijkheid als vader moest opnemen. Ik voelde meteen dat er iets niet klopte, zo ken ik mijn zoon niet. Ik nam de gewonde knaap, van dezelfde leeftijd als mijn zoon, meteen mee naar het hospitaal. Terwijl de dokter de wonde verzorgde (het was helemaal niet zo erg, had hij ons meteen gerustgesteld), hoorde ik de twee kinderen uit over wat was gebeurd, en kreeg ik te horen dat vanuit een belendend perceel iemand een steen had gegooid die de andere jongen had geraakt. Wie dat wel zou kunnen zijn, wisten ze niet.

Ik probeerde dat na het doktersbezoek aan de half-hysterische moeder uit te leggen, maar ze had er geen oren naar. Ze weigerde zelfs haar zoon terug te nemen. “Dat kind gaat de hele nacht liggen huilen en me wakker houden, die moet maar bij jullie blijven slapen, ik ga daar mijn nachtrust niet laten door verknoeien”, had ze gezegd, waarop ze hem de rug had toegekeerd en haar huis was binnengestapt.

Aangeklaagd

“Vanmorgen om 5 uur, nog voor de zon was opgekomen, stond de politie voor mijn deur. Problemen met de buren meneer? Opzettelijke verwonding, poging tot doodslag? Het spijt ons meneer, we moeten uw zoon aanhouden”.

Nu weet iedereen dat een kind volgens de wet niet kan worden aangehouden, dus ik begon meteen die argumenten op tafel te gooien, maar ze hadden er geen oren naar. “Wij moeten instaan voor orde en gerechtigheid, meneer. Uw zoon wordt nu voorgeleid, en u zal dat niet kunnen verhinderen”.

“Dan ga ik mee, om dat met uw overste te bespreken”, had ik gezegd.

“En dan begon de mallemolen. Voor het voorleidingsmandaat moest ik al meteen 50$ betalen, het verhoor van de beschuldigde kostte 20$, het opmaken van de papieren ook 20$ en de gebruikte kantoorbenodigdheden, nog eens 10$, dat maakte de ronde som van 100$.

Ik heb daar als burger geen enkel verweer tegen. Ik kan niet anders dan betalen. Uiteraard zonder enig betalingsbewijs. Maar daarmee was mijn zoontje nog niet vrij. Ik eiste een gesprek met de kapitein. Een assistent bracht me eerst tot bij hem en fluisterde hem iets in het oor. Hij knikte begrijpend”.

Roofstaat

“Dus uw zoon heeft zijn vriend niet aangevallen”, zei de kapitein met een ernst die niet zou misstaan bij een staatszaak. “Ik geloof u, meneer. Uw zoon heeft dat in het verhoor bevestigd, en ik geloof dat echt. Kinderen van 9 jaar liegen nog niet. Maar er is wel een dader in het spel. We moeten en we zullen die stenengooier vinden en hem ter verantwoording roepen. Reken op ons. De politie is er om de burger te beschermen”.

“Maar…, mijn  100 $ dan?”, had ik nog geopperd. “U hebt me 100 $ doen betalen zonder enig betalingsbewijs terug te geven. Ik kan u daar voor aanklagen”, had ik nog geprobeerd.

“Oh maar, geen probleem, u krijgt dat geld beslist terug”, had de kapitein geantwoord met een valse glimlach op zijn gezicht, “zodra we de dader hebben opgepakt en veroordeeld”.

Ik bekeek Mumbere met een mengeling van verbijstering en verontwaardiging. We wisten allebei dat hij dat geld nooit nog zou terugzien. Het is niet de eerste keer dat ik moet vaststellen op welke schandalige wijzen overheidsdiensten aan machtsmisbruik doen. Het is een heel vernuftig systeem, waarbij iedereen medeverantwoordelijkheid draagt omdat iedereen een deel van de koek krijgt toebedeeld. De hoogste in rang natuurlijk wel het meest. Wie medeplichtig is zal het ook nooit in zijn hoofd krijgen om dit perverse systeem te willen veranderen. Het drama van Congo is dat in de dagdagelijkse realiteit de aasgieren er zelfs niet voor terugschuwen om kinderen van negen jaar tot slachtoffer te maken van de roofstaat.

“Wat dit land nodig heeft” zei ik nog hoofdschuddend, “is niet een Revolutie van de Moderniteit, het stokpaardje van president Kabila, maar een Revolutie van de Mentaliteit”.

Mumbere had me eerst met half dichtgeknepen ogen bekeken. En zo is uit ons gesprek een ideetje beginnen groeien waarover ik misschien ooit nog wel eens blog, als we erin slagen om het uit te voeren.