India opent publiek debat over euthanasie

In maart 2011 vroeg Shanbaugs vriend, journalist Pinki Virani, de rechter toestemming om haar leven te beëindigen. Het hooggerechtshof weigerde dat verzoek echter omdat de wet euthanasie verbiedt en het aan het parlement en politiek is zich uit te spreken over eventuele nieuwe wetgeving. De kwestie werd dit jaar opnieuw bij de rechter aangekaart door Common Cause, een ngo die zich inzet voor het recht behandeling te weigeren.

De regerende Nationale Democratische Alliantie (NDA), geleid door Narendra Modi – die in maart aan de macht kwam – is echter tegen de legalisering van euthanasie.

Hoge kosten

Hoewel de kwestie erg gevoelig ligt in India, is het in de praktijk niet ongebruikelijk dat artsen meewerken aan euthanasieverzoeken. De hoge kosten van de behandeling van terminale patiënten en de wens van de familie om een einde te maken aan het lijden van een naaste, spelen daarbij een belangrijke rol.

“Zelfs als je verzekerd bent, is behandeling in een particulier ziekenhuis een rib uit het lijf van families uit de middenklasse”, zegt Dineshwar Sharma van het Apollo Ziekenhuis in Noida, een stad in de noordelijke deelstaat Uttar Pradesh. “Een langdurig zieke kan armen, die dagelijks moeten vechten om te overleven, ruïneren.”

Verhalen over kleine boeren die hun bescheiden bezittingen hebben moeten verkopen om een behandeling van een naaste te kunnen betalen, zijn niet ongewoon. Ook gaan er verhalen over terminaal zieke patiënten van het platteland die door hun familie worden achtergelaten in grote ziekenhuizen.

Passieve euthanasie

Passieve euthanasie, gedefinieerd als het onthouden van levensrekkende medicijnen of behandeling, komt ook vaak voor, vooral onder armen. De 62-jarige Naina besloot na twee jaar de zorg voor haar man Manik Ram, een boer, te stoppen. Hij was door hersenbloedingen aan bed gekluisterd. “In het begin hoopten we dat hij zou herstellen. Dus hebben we onze grond verkocht. Daarna volgde onze huisraad en al mijn sieraden”, zegt ze.

Na verloop van tijd realiseerde ze zich dat haar comateuze echtgenoot niet meer zou herstellen. “De artsen waren daar duidelijk over. Ik heb gevraagd of hij naar huis mocht. Ik moest tenslotte ook nog voor vier jonge kinderen zorgen.” Ram stierf thuis na drie weken. “Ik heb nog steeds hoge schulden, maar we hoeven nu in ieder geval geen ziekenhuisrekeningen meer te betalen. Hopelijk kunnen we geleidelijk ons normale leven weer oppakken”, zegt ze.

Sarita (35), wier jongste broer Mukesh vanaf zijn nek verlamd raakte na een motorongeluk in New Delhi, herinnert zich de dramatische tijd waarin hij in het ziekenhuis lag. “Mijn moeder moest al haar gouden sieraden verkopen. Mijn bruiloft werd ook uitgesteld omdat we zulke hoge rekeningen kregen van het ziekenhuis. Het was vreselijk om een atleet als mijn broer te zien leven als een kasplant. Op een dag nam mijn vader het besluit om mijn broer thuis te halen. Daar is hij na een maand overleden.”

Vasten

De medische wereld in India is verdeeld over euthanasie. Sommige artsen zijn er tegen en noemen het “moord”, andere menen dat er ruimte moet zijn voor het verlichten van het lijden en dat daarmee ook passieve euthanasie in beeld komt. Artsen stellen dat de druk toeneemt en dat de meeste grote ziekenhuizen minstens drie of vier euthanasieverzoeken per week krijgen. Daar komt bij dat er in Indiase ziekenhuizen een tekort aan artsen en bedden is. Ook dat dwingt tot het heroverwegen van grote investeringen in patiënten die niet zullen herstellen.

Euthanasie is geen nieuw concept in India. Zieners en wijzen hebben eeuwenlang via concepten als samadhi, nirvana en santhara (zelfdoding door vasten) gekozen voor de dood in een bepaalde fase van hun leven, om te ontsnappen aan terminale ziekte. Het moderne India is echter huiverig deze oude praktijken in wetgeving te vertalen.