Mensenrechten zijn ondergeschikt aan de economische belangen van bedrijven en Peruaanse staat

De protesten vonden plaats in Convención, een provincie van de regio Cusco, op slechts luttele kilometers van het wereldberoemde Machu Picchu. De manifestanten protesteerden er tegen de corruptie van de lokale autoriteiten, het project Gasoducto Sur Peruano (Zuid-Peruaanse Gasleiding) en tegen de bouw van een nieuwe waterkrachtcentrale die een nadelige impact zou hebben op de leefomgeving van de lokale gemeenschappen.

Protesten nabij Machu Picchu eisen doden

Een 17-jarige jongen werd het slachtoffer van de brutale repressie door de politie.

Op de zevende dag van de protesten vloeide er bloed. Wanneer de manifestanten zich richting het dorp bij Machu Picchu wilden begeven en er de weg blokkeerden voor honderden toeristen, kwam het tot een confrontatie met de politie. (Volgens de overheid verloor de toeristensector zo’n 120.000 dollar per dag door de protesten in Convención.) Een 17-jarige jongen werd het slachtoffer van de brutale repressie door de politie. De jongeman werd getroffen door een kogelschot in zijn maag en stierf aan zijn verwondingen in het ziekenhuis. De mensen van Convención eisen gerechtigheid en willen dat de dader verantwoordelijk wordt gesteld.

De protesten hebben niet enkel het leven gekost aan de jongeman maar ook aan de burgemeester van het district Kepashiato die deelnam aan het protest. Een auto met burgemeester en andere inzittenden kwam ten val in een rivier waarbij minstens twee personen om het leven kwamen. Volgens getuigen werd de auto door een politiewagen in de rivier geduwd. De politie meent echter dat de bestuurder zelf de controle over het stuur verloor, bovendien vond men drugs in de wagen. Het is echter niet onwaarschijnlijk dat de politie die er zelf inlegde.

Gasoducto Sur Peruano

Het project Gasoducto Sur Peruano werd op 23 juli in Lima beklonken tussen de Peruaanse regering en de samenwerking van de Braziliaanse multinational Odebrecht Latinvest en het Spaanse Enagás Internacional SLU. Het contract geeft een concessie vrij voor de aanleg en het beheer van een gasleiding voor de volgende 34 jaar. De gasleiding zal zich uitstrekken over meer dan 1000 kilometer, vanaf de jungle via de Andes tot aan de kust. Het zal de grootste investering in infrastructuur betekenen in de Peruaanse geschiedenis. Het consortium zal hier op termijn miljarden dollars winst uithalen.

Gasoductu Sur Peruano zal gas van Camisea transporteren, de belangrijkste gasreserve van het hele land en een van de grootste in Latijns-Amerika. Het Camisea-project is gelegen in Convención, de provincie in de jungle van Cusco, waar de opstand uitbrak. 

Het ziet ernaar uit dat de nieuwe gasleiding geen ontwikkeling garandeert voor de regio maar de grondstoffen vooral naar Lima zal voeren en vandaar weg uit het land.

De bevolking van Convención protesteerde 14 dagen lang tegen het project die de voorziene bouw van een gasverwerkingsinstallatie en een elektriciteitscentrale in de provincie verhindert. Beide projecten zouden werkgelegenheid bieden voor de inwoners en de regio ten goede komen, dat integenstelling tot het nieuwe gasleidingproject van Odebrecht-Enagás. Ook de bouw van een petrochemisch centrum dat het natuurlijke gas zou verwerken, wordt daarmee op de lange baan geschoven. Het nieuwe project is echter georiënteerd op een betere doorstroming naar Lima die de beloofde ondernemingen terzijde laat. Het ziet ernaar uit dat de nieuwe gasleiding geen ontwikkeling garandeert voor de regio maar de grondstoffen vooral naar Lima zal voeren en vandaar weg uit het land. Volgens president Humala betekent de nieuwe gasleiding een mijlpaal voor het land zodat Peru zich kan transformeren in een land met een grote energiezekerheid, en de mogelijkheid om die energie te exporteren naar andere regio’s en landen.

Daarnaast eisen de inwoners van Convención een eerlijkere verdeling van de vergoeding die bedrijven betalen voor de exploitatie van het gas in hun provincie. Ook hekelen de mensen de corrupte wijze waarop lokale autoriteiten dat bedrag besteden. Maar weinig komt de mensen toe die er schade van ondervinden, te veel van het geld blijft hangen in de bovenste regionen. Vooraleer tot protest over te gaan, heeft de bevolking van Convención gedurende jaren getracht officiële wegen te gebruiken om hun ongenoegen uit te drukken over de corruptie, en gehoord te worden over de aanleg van de gasleiding, de economische winsten die ermee gepaard gaan en de ecologische impact die een waterkrachtcentrale met zich meebrengt.

Criminalisering van sociaal protest

De wet 30151, die begin dit jaar in werking trad, zorgt ervoor dat politie en leger niet verantwoordelijk kunnen gesteld worden wanneer ze bij de uitoefening van hun dienst doden of gewonden veroorzaken door het gebruik van wapens. Op die manier verzekert de Peruaanse regering onschendbaarheid en straffeloosheid, aangezien agenten en militairen die misdaden begaan niet kunnen berecht worden.

Het is overigens maar een van de velen wetten die het sociaal protest in Peru onmogelijk maken. Bovendien illustreert het repressieve geweld dat de regering-Humala zich helemaal ten dienste stelt van het transnationaal kapitaal en de daarbij horende extractieve activiteiten. Dit ondanks Ollanta Humala bij zijn verkiezingsoverwinning beloofde een linkse koers te varen en er een kritische houding tegenover internationale bedrijven en mijnbouw op naliet. Al in zijn eerste regeringsjaar werden vijf personen het slachtoffer van het gewelddadige optreden van de politie in protesten tegen de omstandigheden van de mijnbouw.

Het blokkeren van een openbare weg kan een hogere gevangenisstraf opleveren dan verkrachting.

Het gebruik van wapens om opstanden te onderdrukken, tegenover ongewapende burgers die actie voeren, is een grove schending van de internationale mensenrechten die ondertekend werden door Peru. Bovendien brengen zulke praktijken de democratie van het land in gevaar. De zogenaamde criminalisering door de regering maakt sociaal protest onmogelijk. Op die manier tracht de Peruaanse overheid de oppositie tegen grote economische projecten de kop in te drukken, denk bijvoorbeeld aan mijnbouw, olie- en gaswinning en dammen. De overheid wijzigt wetten en verhoogt straffen waardoor sociale organisatie en politieke actie ingeperkt worden. Zo kan het blokkeren van een openbare weg een hogere gevangenisstraf opleveren dan bijvoorbeeld verkrachting.

Broederlijk Delen in Peru

We zien maar al te vaak dat overheden de kant van de bedrijven kiezen. Betogingen worden gewelddadig onderdrukt door de politie of het leger, het wettelijk kader wordt aangepast om criminalisering gemakkelijker te maken. Zo maken de nieuwe wetten sociaal protest illegaal, leggen zware straffen op voor de betogers en garanderen straffeloosheid van de ordediensten. Het internationaal erkende mensenrecht om actie te voeren komt daardoor zwaar in het gedrang.

Ook in het werkgebied van Broederlijk Delen hebben sociale leiders te kampen met een toenemende criminalisering. De expansie van de mijnbouw gaat gepaard met een stijging van het aantal sociale conflicten. Een einde maken aan de criminalisering van sociaal protest is een prioriteit voor Broederlijk Delen. Daarom volgt Broederlijk Delen dit met haar partnerorganisaties heel nauw op. Het recht op vrije meningsuiting en vereniging mag niet beteugeld worden. Dat betekent immers een bedreiging van de democratie en rechtsstaat, en het recht van de lokale gemeenschappen om zelf over hun eigen toekomst te beslissen.