Montasser AlDe’emeh: ‘Palestijns geweld is legitiem, maar contraproductief’

Zaterdaginterview

Drie oorlogen tegen Gaza op zes jaar tijd en telkens claimt Hamas de overwinning. ‘Maar wat voor soort overwinning is dat als de huizen, scholen en ziekenhuizen in puin liggen? Als er meer dan tweeduizend dodelijke slachtoffers vielen’, vraagt Montasser AlDe’emeh. Volgens hem moeten de Palestijnen voor een radicaal andere aanpak opteren: geweldloos en gericht op het in verlegenheid brengen van Israël. ‘Wij zijn slachtoffers, geen daders’, zegt hij.

Montasser AlDe’emeh is intussen wereldberoemd in Vlaanderen als de doctoraatsonderzoeker die in het Midden-Oosten naar de wortels van de gewapende jihad zoekt. Op 9 december is hij een van de vier sprekers op de MO* lezing in Antwerpen.

Montasser trok in de lente samen met Pieter Stockmans voor MO* naar Jordanië, ging daarna in Syrië op bezoek bij de Jabat Al Nusra strijders die verbonden zijn met Al Qaeda, en hij reisde naar Gaza toen de derde Israëlische oorlog tegen het dichtbevolkte Palestijnse gebied nog volop bezig was.

Hij maakte nog één dag van de oorlog in Gaza mee, daarna zwegen de bommen, de automatische geweren en de raketten. Dat liet de mensen toe te spreken. We bladeren samen met Montasser door de Gaza-beelden op zijn smartphone.

Dr. Tawil (uiterst rechts op de foto) is dokter in het ziekenhuis Al Shiffa, een van de belangrijkste en meest bekende ziekenhuizen in Gaza.

Montasser AlDe’emeh: Volgens dokter Tawil was de tol van de laatste oorlog tegen Gaza verwoestend: 2143 doden, waaronder 581 kinderen, en meer dan 11.000 gewonden. 94 gezinnen verloren minstens 4 familieleden, met als vreselijkste uitschieters een familie die 27 doden en een andere die 18 doden moest begraven. Ook werden maar liefst 170 moskeeën gebombardeerd.’

Dokter Tawil is een christen. Hoor je ooit iemand spreken over de christenen in Gaza? Nooit. Nochtans leven er zowat 1500 christenen in Gaza en zijn er drie kerken, waarvan er twee door het Israëlische leger gebombardeerd werden. Hamas laat hen gerust, ze hebben geen specifieke problemen.

‘Als de moskeeën in Gaza worden aangevallen, dan mogen moslims gerust in onze kerken oproepen tot het gebed’

‘In de Palestijnse gebieden leven moslims en christenen in respect samen. Als de moskeeën in Gaza worden aangevallen dan mogen moslims gerust in onze kerken oproepen tot het gebed’, zei dokter Tawil.

Christenen moeten ook geen djizjabelasting betalen?

Montasser AlDe’emeh: Hamas legt de sjaria niet op in Gaza, dat mag je niet vergeten. Dat betekent dat ze bij de christenen geen djizjabelasting en bij de moslims geen zakaat moeten innen. Het is dan ook volkomen van de pot gerukt om het Hamasbestuur in Gaza te vergelijken met het beleid van de Islamitische Staat in Syrië en Irak.

Nochtans legt Hamas wél een conservatieve –islamitische- moraal op in het gebied dat de beweging controleert. Kunnen vrouwen in Gaza zonder hijab de straat op?

Montasser AlDe’emeh: Daar is van overheidswege geen regel rond, maar het is zeer goed mogelijk dat conservatieve moslims een vrouw zonder hoofddoek op het matje roepen. De sociale druk zal zeker wel groot zijn om te conformeren aan een conservatieve moraal.

Palestijnen vormden altijd een hooggeschoolde en progressieve, eerder seculiere gemeenschap. Hoe komt het dat de geloofsbeleving net in Gaza zoveel conservatiever is?

Montasser AlDe’emeh: Dat is het resultaat van het werk en de invloed van Hamas. Hun visie op de samenleving is sterk beïnvloed door de Moslimbroeders en dat proberen ze dan ook al vanaf het begin uit te dragen, en  meer nog sinds het interne conflict met Fatah na de verkiezingen van 2006. Na de machtsovername heeft Hamas ook effectief zijn visie kunnen opleggen.

Hamas zoekt een tussenweg tussen islamitische orthodoxie en vrije meningsuiting

Ze hebben onder andere discotheken gesloten en pornografisch materiaal op internet wordt geblokkeerd. Hamas zoekt een tussenweg tussen islamitische orthodoxie en vrije meningsuiting. Er zijn ook interne verschillen binnen Hamas. Sommige leiders kunnen nog minder om met kritiek dan anderen. En het gebeurt dat wie toch kritiek uit te maken krijgt met milities en hun geweld.

Heeft de bewering van Israëlisch premier Netanyahu, dat Hamas en IS vergelijkbare bedreigingen zijn, een grond van waarheid?

Montasser AlDe’emeh: Neen, Hamas heeft altijd werk gemaakt van het bestrijden van salafistische jihadgroepen in Gaza, omdat zij een bedreiging vormen voor de positie van Hamas zelf. Er zijn voorbeelden geweest van militaire actie tegen salafi-jihadi’s in Gaza,.

Op een bepaald moment viel de politie van Hamas zelfs de Ibn Tayyimi moskee aan. Salafi-jihadi’s van Jund Ansar Allah kregen het aan de stok met Hamas, omdat ze Hamas ervan beschuldigden niet volgens de sharia te regeren. Ze verschansten zich in de moskee en werden koelbloedig afgemaakt waaronder hun spirtuele leider Adel Latif Moussa.

Er zijn natuurlijk salafi jihadi’s, zowel groepjes die trouw zweren aan Al Qaeda als groepen die zich bekennen tot de IS van Aboe Bakr Al Bagdadi. Maar zij worden manu militari bestreden door Hamas.

(c) Montasser AlDe'emeh

Montasser AlDe’emeh: Overal in waar je komt in Gaza zie je kapotgeschoten huizen en straten, en overal zijn kinderen aanwezig, vaak aan het spelen met brokstukken van huizen en raketten –wie weet is dat metaal zelfs gecontamineerd. De kinderen in Gaza zijn het slachtoffer van fouten die volwassenen begaan. Op dit moment lijden zowat 400.000 kinderen in Gaza aan post-traumatische stress. Het is echt hartverscheurend om dit te zien.

De belangen van Israël primeren boven het belang van deze kinderen, maar ook de Palestijnse leiders falen in hun opdracht om deze kinderen een toekomst te bezorgen. Zij voetballen met Israël om de toekomst, scoren regelmatig own goals en roepen dan toch Allahoe Akbar.

Hamas claimde de overwinning na de oorlog van deze zomer. Maar wat voor soort overwinning is dat als de huizen, scholen en ziekenhuizen in puin liggen? Als er meer dan tweeduizend dodelijke slachtoffers vielen? Als de blokkade nog steeds van kracht is? Als de elektriciteit vaker uitvalt dan functioneert? Als er nog steeds meer dan 8000 Palestijnse gevangenen in Israëlische gevangenissen zitten? Als de corruptie van de ene partij het succes van de andere wordt?

De Palestijnse “overwinning” probeert de realiteit te ontkennen, en die realiteit is dat wij moeten vechten tegen een echte militaire wereldmacht. Militair kunnen we dat nooit halen.

Wat doen de Palestijnse leiders fout?

Het sporadische geweld vanuit Palestijnse kant biedt Israël het perfecte alibi om ons te vernederen, te bestoken en te doden

Montasser AlDe’emeh: Zij falen op de eerste plaats door hun verdeeldheid. Israël heeft het ontstaan van Hamas minstens getolereerd, omdat men heel goed inzag dat een verdeeld Palestijns volk een zwakkere tegenstander zou zijn. Zelfs binnen de huidige eenheidsregering blijven twee partijen de hele macht opeisen. Het gevolg van die verdeeldheid is dat Israël ongestraft doorgaat met het bouwen van nieuwe nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. En elke twee jaar worden de Palestijnen met verpletterende militaire macht vernederd.

Bovendien biedt het sporadische geweld vanuit Palestijnse kant aan Israël het perfecte alibi om ons te vernederen, te bestoken en te doden.

En het alternatief is?

Montasser AlDe’emeh: Eenheid, allereerst. En vanuit een verenigd volk beginnen met vreedzaam verzet tegen de bezetting. De echte overwinning bestaat voor mij uit elk Palestijns kind dat naar school kan gaan. De overwinning bestaat erin dat mensen het gewone leven kunnen leiden waarnaar ze verlangen: met onderwijs, werk, elektriciteit, drinkwater, … Een overwinning moet niet afgemeten worden aan de machtspositie van deze of gene partij, maar aan het belang van de Palestijnse kinderen.

(c) Montasser AlDe'emeh

De Palestijnen hebben het recht zich te verzetten tegen de bezetting, zelfs met gebruik van wapens. Maar is geweld een effectieve strategie, of is het gebruik van geweld contraproductief?

Montasser AlDe’emeh: Contraproductief, zonder twijfel. Volgens internationale conventies zijn we in ons recht als we de wapens opnemen en volgens de islam is aan alle voorwaarden voor gewapend verzet voldaan. En dat de stoppen doorslaan bij mensen die jaar in, jaar uit moeten leven in de openluchtgevangenis van Gaza of in de Westelijke Jordaanoever, met meer dan zeshonderd checkpoints en de vele nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, dat begrijp ik best.  

Het geweld bevrijdt ons niet, het keert zich tegen ons. Het kost honderden mensenlevens, legt huizen en economie in puin

Maar we mogen niet vergeten dat we tegenover een wereldmacht staan die onvoorwaardelijk –en militair- gesteund wordt door de VS. Het geweld bevrijdt ons niet, het keert zich tegen ons. Het kost honderden mensenlevens, legt huizen en economie in puin.

Waarom blijven Palestijnen de macho uithangen met zelf in elkaar geknutselde raketten? We bereiken er niets mee. We zouden afstand moeten nemen van de daderrol en de slachtofferrol meer moeten cultiveren. Palestijnen zijn tenslotte echt slachtoffers van de Israëlische bezetting, van de interne machtsstrijd en van de verwaarlozing en instrumentalisering door de Arabische landen.

Wij moeten de wereld veel meer laten zien dat wij al 66 jaar lijden. Kijk naar de nederzettingen. Kijk naar het lot van de kinderen. Kijk naar de gezondheidszorg. Kijk naar de schendingen van de mensenrechten van de Palestijnen door Israël.

U zegt dat de Palestijnen ook slachtoffer zijn van de Arabische landen.

Montasser AlDe’emeh: Men zei me dat gewonden die afgevoerd werden naar Israëlische ziekenhuizen –wat gebeurde, in volle oorlog- goed verzorgd terugkwamen, terwijl degenen die afgevoerd werden naar Egypte gewoon niet meer terugkwamen. Trouwens, de blokkade van Gaza gebeurt aan twee grenzen: de Israëlische én de Egyptische. Qatar schrijft wel een cheque voor de heropbouw, elke twee jaar, maar verzet geen voet om de destructie tegen te houden.

Sinds de opkomst van de IS blijken verschillende Arabische landen bereid om militair in te grijpen en te bombarderen. Waar waren die broedervolkeren toen Gaza voor de derde keer op zes jaar  tijd aangevallen werd? In Libanon mogen de Palestijnse vluchtelingen een heleboel beroepen niet uitoefenen en mogen ze geen huizen bezitten.

Waar waren de Arabische broedervolkeren toen Gaza voor de derde keer op zes jaar  tijd aangevallen werd?

Bashar Al-Assad heeft de Palestijnen jarenlang gebruikt, maar op het moment dat Gaza weigert deel te worden van het Syrische conflict, worden ze gewoon op de keien gegooid. Bovendien onderdrukken onze “Arabische bondgenoten” zelf hun bevolkingen.

Is er in Gaza een draagvlak voor die benadering?

Montasser AlDe’emeh: De standpunten variëren, zoals in elke bevolking. Er zijn mensen die zich meer herkennen in de onderhandelingsbereidheid van president Abbas, er zijn er die Hamas’ strategie door dik en dun verdedigen. En er zijn mensen die vanuit de kracht van het middenveld nieuwe wegen proberen ontwikkelen. Ik hoop dat die beweging erin slaagt de hele bevolking te verzamelen achter die nieuwe aanpak, waardoor er wellicht veel meer steun uit de rest van de wereld kan komen voor hun recht en hun vrijheid.

En voor hun waardigheid.

Montasser AlDe’emeh: Inderdaad, dat is wat de strijd en het verzet drijft: de behoefte aan respect, eer en waardigheid. En een eigen staat.

Montasser AlDe’emeh: Mijnheer Joudi was thuis aan het eten toen een Israëlische raket insloeg, waarbij hij in een klap zijn vrouw en vier kinderen verloor. Een ander kind verloor een been. Heeft hij voor deze oorlog gekozen? Neen. Waarom moet hij er dan zo gruwelijk voor boeten? We moeten daar eerlijk over zijn: het zijn niet degenen die voor oorlog kiezen die er de prijs voor betalen.

Daarom vind ik dat er veel democratischer over het gebruik van geweld beslist moet worden, zodat de gewone mensen die de klappen zullen krijgen ook een stem in het kapittel hebben als er beslist wordt.

Het uitgangspunt moet zijn: de vijand is tegelijk onrechtvaardig én veel machtiger. Dat moet onze eigen tactiek en strategie bepalen, niet de behoefte aan heroïsche daden of toespraken.

Israël is tegelijk onrechtvaardig én veel machtiger. Dat moet onze eigen tactiek en strategie bepalen, niet de behoefte aan heroïsche daden of toespraken.

Hoe gaat deze man om met zijn verlies. Wil hij wraak en nog meer geweld, of vraagt hij vrede?

Montasser AlDe’emeh: Toen ik met hem sprak, begon hij gewoon te huilen. Wat moet een man, als zijn vrouw en vier kinderen in een bliksemschicht verdwijnen?

Hij voelt zich natuurlijk onmachtig, zeker als hij ziet dat de wereld schijnbaar onbewogen blijft bij de doden en de vernieling in Gaza. Wordt Netanyahu voor het Internationaal Strafhof in Den Haag gedaagd? Of dient dat hele ICC alleen voor enkele Serviërs en een handvol Afrikaanse leiders? Wat de Gazanen en de Palestijnen nodig hebben, is rechtvaardigheid.

Dat is trouwens ook in het belang van de rest van de wereld. Want zoveel te groter de onrechtvaardigheid, zoveel te groter de kans op opstand en conflict. Alle grote wereldrijken zijn verdwenen, maar de huidige machthebbers besturen alsof ze het eeuwige leven hebben. De Israëlische regering brengt met haar huidige beleid de toekomst van haar burgers in gevaar. Dat wordt al duidelijk door de opkomst van radicale islamistische bewegingen en van groepen zoals Jabhat-al-Nusra en IS. De generaties vluchtelingen die in Jordanië zonder uitzicht moeten overleven, produceren nu de dodelijkste bedreiging voor de staat Israël.

(c) Montasser AlDe'emeh

Montasser AlDe’emeh: Ik ben zelf opgegroeid in een Palestijns vluchtelingenkamp in Jordanië. Dat was allesbehalve een kansrijke omgeving, maar mensen in Jordanië en Syrië kunnen altijd nog weg. In Gaza zitten ze opgesloten. Als ze moeten vluchten voor bombardementen, kunnen ze alleen terecht op de plaatsen waar de volgende bommen zullen vallen.

Toch is het eerste wat mensen willen doen als de oorlog eindigt: terugkeren naar huis. Je vraagt je af welk huis, na de bombardementen. En als je die verwoestingen met eigen ogen aanschouwt, begrijp je de extremistische en gewelddadige reacties beter.

Leeft het gevoel dat de gewapende strijd van de extremisten misschien wel de oplossing brengt die het diplomatieke werk van de PLO niet geproduceerd heeft?

Montasser AlDe’emeh: Geen enkele volwassen mens is voorstander van het massale geweld dat door bijvoorbeeld IS gepleegd wordt. Maar na 66 jaar vernedering en verwaarlozing zou zelfs Satan gevolgd worden als hij een einde aan het onrecht zou beloven.

In Gaza denkt men dat er 300 tot 500 mensen actief sympathiseren met de internationale jihadbeweging. Er zijn er ook die zich aansluiten bij de strijdende partijen in Syrië, net zoals zeker 1500 Jordaanse strijders, in de hoop van daaruit Palestina te bevrijden.

De hele idee van het kalifaat zal aantrekkelijk blijven voor jongeren die zich ontworteld en geblokkeerd voelen

Hetzelfde fenomeen doet zich trouwens in de hele Arabische wereld voor. Ook uit Egypte vertrekken mensen naar Syrië, uit wanhoop en frustratie met de gang van zaken in hun eigen land. 90 procent van de strijders van de IS komen uit het buitenland. De organisatie en de hele idee van het kalifaat zal aantrekkelijk blijven voor jongeren die zich ontworteld en geblokkeerd voelen, zo lang het onrecht in de Arabische wereld niet aangepakt wordt. Het kalifaat verschijnt dan als een ultiem antwoord op het imperialistische onrecht.

Het Westen organiseert invallen in islamitische landen, gooit fosforbommen, steunt Israël onvoorwaardelijk, bewapent de moedjahedien tegen de Sovjets en Saddam Hoessein tegen Iran, maar uiteindelijk wil datzelfde Westen graag gezien worden als een objectieve verdediger van mensenrechten en democratie, en verwacht men dat Washington, New York en de Europese hoofdsteden rustig blijven. Men slacht een schaap, maar wil geen bloed op de kleren.

Het kalifaat belooft een radicaal alternatief voor de imperialistische wereldorde, maar wat is er zo aantrekkelijk aan de praktijk van de Islamitische Staat?

Montasser AlDe’emeh: Je mag niet vergeten dat de idee van het herstel van het kalifaat even oud is als de val van het laatste, Ottomaanse, kalifaat. Moslimbroeders in Egypte, salafisten in het Arabische schiereiland, de khilafat-beweging in Zuid-Azië: zij verwoorden en organiseren een verlangen dat bij heel veel mensen leeft, namelijk het herenigen van alle moslims onder een gelovige leider. En velen voelen zich geroepen die leider te zijn, de nieuwe Salah-ed-Din.

Dat verlangen speelt ook een centrale rol in de verbeelding, dat merk je onder andere in de films die in het Midden-Oosten worden gemaakt en die vaak teruggaan naar die glorieuze periode van rechtschapen leiders en eenheid onder de gelovigen.

De uitzichtloosheid regeert al decennia en werd op een extreme manier bevestigd door de manier waarop de Arabische Lente gesmoord werd

Maar wat verklaart de gewelddadigheid van het actuele streven naar het herstel van het kalifaat? Ik denk dat je het antwoord op die vraag toch vooral moet zoeken in de uitzichtloosheid die al decennia regeert en die op een extreme manier bevestigd werd de voorbije jaren door de manier waarop de Arabische Lente gesmoord werd.

De boodschap van de Egyptische én de Palestijnse ervaring is toch dat zelfs democratische verkiezingen niet volstaan om verandering te realiseren. Ten minste: als de democratische meerderheid in de richting van een politieke islam gaat, dan erkent het Westen de resultaten niet of men steunt een militaire staatsgreep tegen de verkozen regering.

En zoveel te dieper het onrecht snijdt, zoveel te groter de kans op een overdreven gewelddadige reactie. Als een man zijn gezin verliest door een bombardement van de bezetter, dan ben je toch niet verbaasd dat hij zich wreekt? Jammer genoeg gebeurt dat veel te vaak op onschuldige burgers. Men wordt verblind door de pijn en wordt zelf gewelddadig en onrechtvaardig. Zoals het nazisme geboren werd uit het gevoel dat Duitsland vernederd werd in Versailles na de Eerste Wereldoorlog.

Montasser AlDe’emeh: Het eerste dat mensen de dag na de oorlog wilden doen, was in de zee springen. Tijdens de oorlog werd iedereen die op het strand of in het water bewoog onder vuur genomen.  De zee is de vrijheid voor Gaza, het enige open perspectief op een wereld en een bestaan zonder prikkeldraad.

Hoe is het dagelijks leven in Gaza eigenlijk?

Montasser AlDe’emeh: Dagelijks. Zelfs tijdens de oorlog gingen de mannen naar de fitness. Het is een kwestie van mentale gezondheid. Mensen blijven honger hebben, dromen, leven en liefhebben. Oorlog of niet, er moet brood gekocht worden en eten gemaakt. Tegelijk sijpelt de oorlog onvermijdelijk het dagelijkse leven binnen. [toont een korte video van spelende kinderen] De kinderen spelen het leven, en ze dragen dus allemaal speelgoedwapens en roepen om vrijheid.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.