'Google Earth heeft de wereld transparanter gemaakt'

Stefan is zoon van Belgische diplomaten en een digitale nomade. Hij spreekt met een Antwerps accent, doorspekt met half vertaalde en onvertaalde Engelse woorden: ‘Met mijn ouders woonde ik in New York, Australië, Spanje, Rusland, Engeland en Pakistan. De laatste jaren woonde en werkt ik in Caïro en China, op dit moment werk ik in Stockholm als consultant voor de Zweedse overheid in het veld van de digitale diplomatie.’

Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in Google Earth?

Stefan Geens: Kaarten zijn voor mij altijd een manier geweest om de wereld beter te begrijpen. Toen Google Earth in 2005 uitkwam, kon je plots in hoge resolutie inzoomen op eender welke plaats van de wereld. Dat was fantastisch, het leek zo weggelopen uit de sciencefiction. Het was een echte revolutie.

Ik startte de blog Ogle Earth, om de meest interessante gebruiken van GE te kunnen verzamelen en delen. De laatste tijd volg ik vooral de politieke kant van GE: conflicten tussen landen en Google, censuur, …

Wat was er dan eigenlijk zo revolutionair aan Google Earth?

Op het moment dat GE werd gelanceerd waren satellietbeelden heel duur. De beelden waren wel beschikbaar, maar zelfs luchtfoto’s van kleine gebieden kostten duizenden dollars. Bij de release van GE werd deze prijs plots gereduceerd tot nul en kreeg iedereen toegang.

GE heeft de wereld transparanter gemaakt. Mensenrechtenactivisten hebben GE bijvoorbeeld gebruikt om aan te tonen dat in de Soedanese regio Darfoer heel wat dorpen in brand werden gestoken. Hetzelfde gebeurde in Sri Lanka op het einde van de burgeroorlog in 2008, waar werd aangetoond dat kampen met burgers werden gebombardeerd door de regering. In Zimbabwe werd dan weer een gedwongen uitzetting van opposanten van het Mugaberegime uit enkele sloppenwijken bewezen door het gebruik van GE. En zo zijn er nog meer voorbeelden: bewijzen van bombardementen in Gaza en Libanon, geplunderde Karen-dorpen in Myanmar, …

Met het project Crisis in Darfur bracht het U.S. Holocaust Memorial Museum de genocide in Darfur onder de aandacht door satellietbeelden met lagen van gegevens en multimedia samen te brengen in Google Earth.

Ook het militaire beleid van landen werd transparanter?

Dat klopt. Heel wat landen hielden de nuclearie ambities van bijvoorbeeld Iran en Noord-Korea in de gaten op basis van satellietbeelden. Maar met GE kan vandaag letterlijk iedereen dat doen.

Wat ook gebeurt, ook door leken die er een hobby van maken, is het inschatten van militaire slagkracht. De Libische luchtafweer werd zo in kaart gebracht. Een ander voorbeeld hiervan is de bouw van onderzeeërs door China.

De verhoogde transparantie die Google Earth biedt, heeft ook corruptie boven water gebracht.

In India zijn er verschillende gevallen van corruptie aan het licht gekomen. Woningen van welgestelde personen die volgens de bouwvergunning enkel werden gerenoveerd, bleken op basis van beelden in GE enkele jaren geleden helemaal nog niet te bestaan. De vergunningen waren dus vervalst. Nog in India, in de deelstaat Goa, werd ook fraude in de mijnbouw aangetoond: de aangegeven productie van een mijn bleek niet overeen te stemmen met wat in GE kon waargenomen worden.

Op basis van deze beelden werd corruptie aangetoond in de mijnbouwsector in Goa, India. De getoonde beelden toonden activiteiten aan die de quota van de mijnen overschreed.

Google Earth wordt ook gebruikt voor humanitaire doeleinden?

Inderdaad, daar zijn ook veel voorbeelden van: New Orleans na orkaan Kathrina, de aardbeving in Pakistan in 2006, deze in Haïti in 2010, … Het is niet altijd GE: ook Openstreetmap en Google Map Maker, twee hulpmiddelen waarmee mensen zelf kaarten kunnen aanmaken, zijn al heel nuttig gebleken bij noodhulp.

Laten we het eens over censuur hebben. Zijn er landen waar Google Earth verboden is?

Nee, die zijn er niet. In Bahrein werd, nadat de aandacht werd gevestigd op de riante woningen van de koninklijke familie, GE wel tijdelijk geweerd. Maar omdat de beelden intussen via gewone afbeeldingsbestanden verder werden verspreid, werd GE ook daar terug gewoon beschikbaar.

Het is verbazend dat niet meer landen GE weren. Maar wat je je wel moet realiseren is dat Google drie datasets gebruikt: een voor China, een voor India en 1 voor de rest van de wereld. De Chinese en Indiase wet gebieden namelijk dat online kaarten die in eigen land gebruikt worden, ook moeten opgeslagen zijn in het land. De landsgrenzen op deze kaarten moeten ook de officiële standpunten van het land daarover weerspiegelen.

Hoe gaat Google om met grensconflicten en tegengestelde claims?

Google voert hierover een specifiek beleid: ze kiezen er voor de situatie in het veld weer te geven. In Kasjmir bijvoorbeeld, toont GE de claims van zowel India als Pakistan en geeft bovendien ook de line of control weer, die toont welk land feitelijk controle heeft over welke delen van Kasjmir.

In sommige gebieden zijn er ook conflicten over de naamgeving van geografische elementen. De Perzische Golf, bijvoorbeeld, wordt in Arabische landen de Arabische Golf genoemd, iets waar Iran veel bezwaar tegen maakt. Wat Google in een dergelijk geval doet, is beide namen tonen. In veel gevallen wordt ook via een ballonnetje extra uitleg gegeven over het naamgevingsconflict. Hetzelfde gebeurt bijvoorbeeld bij de Japanse Zee (Japanse naam) en de Oostzee (Chinese naam).

De filosofie van Google hierbij is: more information is better. Dus in plaats van te kiezen voor deze of gene naam, geeft Google gewoon alle informatie.

En worden de satellietbeelden zelf ook gecensureerd?

De beelden die Google gebruikt zijn wel hetzelfde voor alle landen. Tijdens de zeven jaar dat GE bestaat hebben heel wat landen meermaals van Google geëist bepaalde constructies of gebieden te censureren. Maar Google censureert nooit zelf de beelden. Je ziet wel gecensureerde beelden, maar de censuur gebeurde in zo’n geval altijd voor Google zijn beelden aankocht.

Het Nederlandse militair oefenterrein Ermelose Heide is een voorbeeld van censuur in Google Earth. De censuur wordt niet door Google gedaan: de beelden die Google aankoopt bevatten al de censuur.

Een voorbeeld hiervan zijn de beelden van Israël. Deze zijn in GE wat minder scherp dan in de rest van de wereld. Dat komt door een Amerikaanse wet die zegt dat Amerikaanse bedrijven (bijna alle beeldleveranciers van GE zijn Amerikaans) geen beelden van het Israëlische grondgebied mogen verkopen met een hogere pixelresolutie dan 2 meter.

Ik las op je blog dat je van mening bent dat Google Earth ook een rol heeft gespeeld in de Arabische Lente.

Dat klopt. Op mijn blog heb ik voor een heel lijstje landen opgesomd welke rol GE in de protesten heeft gespeeld.

Maar wat alles nog het best illustreert is de volgende anekdote. Ik was aan het reizen in Jemen, op het eiland Sokotra, eigenlijk om wat van het internet weg te geraken. Maar ik ging toch een internetcafe binnen, en daar zag ik op de schermen van de computers de blauwe bol van GE: de jongeren in het cybercafe waren GE aan het gebruiken.

Mensen die vroeger niet eens toegang hadden tot een simpele kaart, kregen met GE plots toegang tot de hele wereld. In GE zie je niet enkel de grenzen tussen landen, je ziet veel meer. En dat heeft volgens mij het regionaal bewustzijn in de Arabische wereld versterkt. In GE kan je prachtige woestijnlandschappen bekijken, maar GE geeft ook context over wat er gebeurt in de wereld. En ik denk daarom dat GE een effect heeft gehad op hoe de mensen in de Arabische wereld zichzelf zien en hoe ze hebben gereageerd tijdens de revoluties.

Recent las ik over een bedrijf dat videocamera’s gaat bevestigen aan het internationale ruimtestation MIR. Kunnen we een liveversie van Google Earth verwachten?

In het bekende science-fiction boek Snowcrash (van Neal Stephenson, nvdr), wordt een dergelijke live afspiegeling van de echte wereld beschreven. Wat mensen zich echter niet realiseren is dat alle beelden in GE genomen zijn terwijl het mooi weer is. Wolken komen namelijk niet voor. De satellietbeelden zijn enkel overdag genomen, om momenten dat er geen wolken zijn en er ook geen andere hinderende factoren als mist en smog voorkomen. Meestal is het uitzicht op de wereld niet perfect, waardoor GE eigenlijk meer een atlas is dan een afspiegeling van de echte wereld, wat een groot verschil is.

Nee, ik acht een liveversie van GE niet direct mogelijk. Ik zou het fantastisch vinden, maar voorlopig blijft het bij sciencefiction. Het zal zeker nog een hele tijd duren voor iets dergelijks mogelijk wordt. Want hoe kan je de wolken uit de live-beelden halen?

Heeft Google Earth de wereld veranderd?

Ik vind van wel. Ik herinner mij nog goed, dat toen ik zes jaar was ik op de eerste pagina’s van een atlas het heelal, de planeten en de wereldbol. Dat was voor mij de manier om de wereld te leren kennen. Voor mij is GE daar een sterk verbeterde versie van.

GE is een manier om de verbeelding op te wekken en te inspireren. Het biedt een soort globale context voor de conflicten van de wereld. Alles wat in de wereld gaande is, is door GE veel gemakkelijker te zien.