Ode aan de Mexicaanse drugsbaronnen

Een geblindeerde auto staat geparkeerd voor de feestzaal Salón de Sagitario, net buiten Mexico-Stad. Tegen de auto staan in het zwart geklede jongens en meisjes met naaldhakken en sexy outfit te wachten op de komst van de populaire zanger El Komander. Jongens met cowboyhoeden druppelen langzaam de felverlichte feestzaal binnen waar veel jeugd –maar ook hele families– naar de opwarmact luisteren en dansen. Grote tv-schermen tonen clips van narcorrido-bands, waarin cocaïne wordt gesnoven en met automatische geweren wordt geschoten. Het is een impressie van de narco-cultuur die voor sommigen in Mexico een levensstijl is geworden. El Komander is hun belangrijkste exponent.

Wanneer hij het podium opkomt, vergezeld van de bandleden in legeruniform, wordt het gejoel harder en explodeert de zaal zowat. ‘Het geld opent duizend deuren’, klinkt het. ‘De handel is groot en groeit gestadig.’ Maar dan worden de teksten grimmiger: ‘Ik heb ze zien vechten en martelen. Ik heb gezien hoe ze met een kalm gezicht hoofden afhakken. De haat in hun aderen, die hen voortdrijft, lijkt haast onmenselijk.’ Dat alles op een vrolijk deuntje van bas en accordeon, in de stijl van de traditionele Mexicaanse norteño-muziek, in de lage landen bekend van Los Lobos.

**

Wanneer ik na het concert een praatje sla met de controversiële zanger, blijkt de man een vriendelijke jongen. Op het podium mag hij dan charismatisch zijn en nooit de controle verliezen, in interviews heeft hij haast een jongensachtige nonchalance. ‘Niet te veel vragen over drughandelaars en geweld’, bijt zijn manager mij toe, maar El Komander is relaxed. ‘Waarom hebben we het niet over mijn carrière? Dat is toch veel interessanter?’, lacht hij. ‘Iedereen heeft het over de gewelddadige inhoud. Maar het zijn dezelfde corrido’s die al jaren worden gezongen’, zegt El Komander. ‘Het gaat over de dromen van Mexicanen; zij willen zich vermaken en iets bereiken in het leven.’ En die dromen zijn volgens El Komander samen te vatten in twee categorieën: vrouwen en auto’s.

Het mag geen toeval zijn dat Ríos zich op de publiciteitsfoto’s laat afbeelden naast een Jeep Commander –tevens de inspiratie voor zijn bijnaam– en een Mexicaanse schone die hem duidelijk toegenegen is. Gemeten aan zijn eigen maatstaven van succes heeft Ríos het gemaakt. Met weemoed kijkt hij terug naar de tijd dat hij nog een “Komandertje” was.

‘Ik ben afkomstig uit Culiacán (de hoofdstad van de gewelddadige deelstaat Sinaloa, tevens de thuishaven van Mexico’s machtigste kartels, at) In mijn jeugd was ik al omgeven met muziek en ik zing ook al sinds ik heel jong was. Ik had een gelukkige jeugd en verantwoordelijke ouders. Wat ik me nog het meest herinner, is dat opa liedjes zong en mijn vader thuis gitaar speelde. Op zijn veertiende ben ik zelf gitaar beginnen spelen.’ Ríos begon bij een lokaal bandje van een groep vrienden, Komando Norteño, maar ging daarna solo. Hij kreeg de kans om in Los Angeles een plaat op te nemen. De single El Katch, over een drughandelaar, werd een hit. ‘Mijn leven is gelukkig wat rustiger dan de thema’s waar ik over zing,’ zegt El Komander met een glimlach, ‘anders was het haast niet vol te houden’. En zo veegt hij op charmante manier de contradicties van zijn agressieve teksten onder het tapijt.

El Katch van El Komander

**

De populariteit van de zogenaamde Gestoorde Beweging gaat in Mexico in stijgende lijn. Elke maand komen honderden nieuwe producties uit. Precieze verkoopcijfers zijn moeilijk te achterhalen omdat een groot deel illegaal gedownload wordt. Maar je hoeft maar in Mexico- Stad rond te lopen en te kijken tussen de collecties van de straatverkopers, om te zien hoe de mannen met cowboyhoeden, gouden kettingen en kalasjnikovs bij de jeugd aftrek vinden. Van een teveel aan goede smaak kunnen de artiesten alvast niet beschuldigd worden. Dat vindt ook Teodoro Bello, componist van onder meer de corrido-hit Jefe de Jefes (Baas der bazen) van de immens populaire corrido-band Los Tigres del Norte (‘De tijgers uit het noorden’). Het nummer suggereert dat de grootste capo van de drugskartels zetelde in het presidentieel paleis.

Jefe de Jefes van Los Tigres del Norte

Bello: ‘De oorsprong van de muziek gaat terug op de Mexicaanse revolutie, met Zapata en Villa. De corrido’s verhaalden toen wat er aan het front gebeurde. Je kan stellen dat er vandaag ook een oorlog woedt en dat de teksten van de narco-corrido’s even goed over de realiteit gaan. Maar dan mis ik bij deze nieuwe generatie wel een indirecte en ironische manier van vertellen. De teksten zouden ook niet alleen over geld, knappe vrouwen en dure auto’s moeten gaan, maar ook over de levens die erdoor worden verwoest.’

Wie ook niet echt kan lachen met de teksten van El Komander en consorten, zijn de politici van de deelstaten Sinaloa en Chihuahua, die erg getroffen worden door het drugsgeweld. Eerder dit jaar werden de narco-corrido’s van de radio’s gebannen en verboden in cantinas en discotheken. De redenering was dat op een moment dat de Mexicaanse staat een dodelijke strijd voert met de drugskartels, deze “ontaarde corrido’s” niet bepaald een juist voorbeeld voor de jeugd neerzetten. Ook de intussen mainstream geworden muziek van de Tigres del Norte –die nog op MTV Unplugged mochten aantreden– werd verboden in de media.

Maar net het feit dat de muziek verboden werd, bleek onverhoopte publiciteit voor veeleer middelmatige muzikanten zoals El Komander. Vele jongeren vinden het immers stoer om naar die gewraakte narco-corrido’s te luisteren. En hoewel El Komander niet meer mag optreden in zijn thuisstaat Sinaloa, zingt hij voor volle zalen in Mexico-Stad en Los Angeles.

El Komander, live in The House of Blues, Hollywood, California

**

Het mag geen verbazing wekken dat over het imago van El Komander goed is nagedacht. Zijn videoclips en muziek zijn geproduceerd door de strakke Amerikaanse marketeers van Twiins Enterprises, geleid door de tweelingbroers Adolfo en Omar Valenzuela. Zij komen net als Ríos uit Culiacán en migreerden op jonge leeftijd naar Los Angeles, waar ze hun weg zochten in de muziekbusiness. Dat deden ze met hun eigen muziek maar ook als producers van mainstream latinosterren als Thalia, Chayanne en Paulina Rubio. Het motto van de broertjes? ‘Kwaliteit wordt afgemeten aan succes.’

Met de muziek van artiesten als El Komander lijken de Valenzuela’s een goede bron te hebben aangeboord, een ideale mix van straatcultuur, het narcoleven en de muziek van de traditionele Mexicaanse corrido’s. De ondernemers kleden zich dan ook als Mexicaanse gangsters: met cowboyhoeden, boots en gouden gespen.

De parafernalia die rond de nieuwe golf van narco-corrido’s hangen, doen denken aan de gangstarap van begin jaren negentig. En toeval of niet, de tweeling uit Culiacan dook onlangs in L.A. de studio in met rapper Snoop Doggy Dogg, om een reality op te nemen over de Gestoorde Beweging. Starring: El Komander.

‘Snoop vertelde ons dat hij de Mexicaanse muziek niet verstond’, aldus Adolfo Valenzuela in het Mexicaanse blad Milenio. ‘Maar hij voelde wel aan dat de beweging authentiek was en dat wij dezelfde honger hebben als de gangstarappers indertijd. Hij zei dat dit onze realiteit is en dat wij ons daarom op deze manier uitdrukken. Net als andere muziekgenres die eerst marginaal waren –denk aan rock-‘n-roll, rap of reggeaton– zal het uiteindelijk een deel van de mainstream worden.’

Het riekt allemaal sterk naar opportunisme. De Valenzuela’s wonen al sinds hun veertiende in de VS. Beweren dat het dagelijks geweld van Sinaloa hun leefwereld uitmaakt, is larie. Maar de broertjes hebben zeker een goede neus voor zaken, Amerikaanse stijl. Hun nieuwste project is een film met El Komander in de hoofdrol. De wreker heet de prent, die gaat –hoe kan het ook anders– over afrekeningen binnen het Mexicaanse drugsmilieu. Het bloed spat in het rond, magazijnen van kalasjnikovs worden geledigd en ledematen afgezaagd, terwijl de sympathieke held in kreukvrij hemd uit zijn Hummer springt. ‘That’s entertainment!’

Trailer van El Ejecutor (De Wreker), met El Komander in de hoofdrol

© Prensa Nueva/september 2011. Tom Dieusaert werkte mee aan dit artikel.