Een Duitse met fatsoen

Ik had de lift genomen van parkeerplaats Innere Altstadt en was tot mijn verrassing midden op het centrale plein op de wekelijkse Pegida-betoging terechtgekomen. Ik draaide me om en botste op een zwaar bewapend politiekordon dat naast een paar politiebusjes opgesteld stond. De hele Neumarkt bleek door veiligheidsagenten omsingeld.

Tegen de achtergrond van de gerestaureerde Frauenkirche stonden een paar honderd Wutmenschen, zoals de tegenhangers van de Gutmenschen genoemd worden. Het waren veelal geblokte posturen van middelbare leeftijd met kaalkoppen en grimmige tattoos, waaronder symbolen van de beruchte voetbalclub Dynamo Dresden en hakenkruisen. De demonstranten staken bordjes omhoog met het daarop een foto van Merkel, gehuld in een sluier, en de slogan Für Umvolkung und Islamisierung – voor omvolking en islamisering.

Tegen de achtergrond van de gerestaureerde Frauenkirche stonden een paar honderd Wutmenschen, zoals de tegenhangers van de Gutmenschen genoemd worden.

Op een opengeklapte bestelwagen die als podium dienst deed, stond een vrouw leuzen te scanderen en Merkel uit te schelden voor volksverraadster. Een kerel bedankte de demonstranten vervolgens voor hun talrijke aanwezigheid – ik schatte ze op hooguit 150 man – en hief het Duitse volkslied aan, kattenvals, en tattoomannen joelden Deutschland Deutschland über alles mee. Het was een groteske vertoning, haast misplaatste folklore, die op de lachspieren zou hebben gewerkt, als het niet zo treurig was geweest.

Het zou voor de rechtse partij Alternative für Deutschland niet zo’n vaart lopen, dacht ik die avond. Het elan van de oorspronkelijke Pegida-bijeenkomsten leek me helemaal verdwenen. Zondag zullen we weten of dat werkelijk zo is. Dan trekken de Duitsers naar de stembus en tenzij er een wonder gebeurt, wordt Angela Merkel de grote winnaar van deze verkiezingen. En misschien wordt ze voor de vierde keer Bondskanselier.

Bij de verkiezingen van 2013 haalde Merkels CDU 41,5% van de stemmen, de SPD 27,5%, Die Linke 8,66 en de Grüne 8,4%. De vluchtelingencrisis van 2015 heeft de kaarten flink door elkaar geschud, de SPD heeft geen nieuw verhaal gevonden om de kiezer te overtuigen en vooral in een aantal Oost-Duitse deelstaten waar de AfD traditioneel sterk staat, is het stemgedrag onvoorspelbaar. Als behalve CDU-CSU ook SPD en AfD goed scoren, bestaat de kans dat Merkel aan het hoofd komt te staan van alweer een grote coalitie tussen CDU-CSU en SPD, met de AfD als grootste oppositiepartij. Voor het eerst sinds de Weimar Republik zitten dan weer nazi’s in de Rijksdag.

Met de AfD als verwachte grootste oppositiepartij zitten er voor het eerst sinds de Weimar Republik weer nazi’s in de Rijksdag.

Je mag van Merkel denken wat je wilt, ze slaagt erin zich te presenteren als een Duitse met fatsoen, en dat straalt af op haar landgenoten. De afgelopen jaren heb ik me in opiniestukken vaak opgewonden over de anti-Duitse stemming die er bij ons heerst. Ik ben docent Duits en vertaler en als iemand me vraagt naar mijn beroep, mag ik me tamelijk zeker aan gefronste wenkbrauwen of een flauwe mop verwachten. De Hitlergroet brengen is daar één van.

Mensen zeggen me vlakaf dat Duits een lelijke en harde taal is, geschikt voor brulapen à la Hitler. Ooit orakelde mijn kapster voor het hele salon dat Ich liebe dich – ze schraapte en schreeuwde de drie woorden bij elkaar – toch compleet onbruikbaar was voor romantiek, zeker in vergelijking met – en dat zei ze zangerig en zwoel – je t’aime of ti amo. Tijdens een sollicitatiegesprek voor leerkracht Duits werd me ooit gevraagd hoe ik erbij gekomen was om Duits te gaan studeren. Of dat misschien in de familie zat. Alsof ik het een besmettelijke ziekte was. Als ik het al zo vervelend vind, hoe moeten Duitsers zich dan niet voelen. Een Duitse studente vertelde me onlangs dat ze met haar vrienden op reis in de trein soms Engels praat, om te vermijden als Duitser herkend te worden.

Ik heb de indruk dat xenofobische opmerkingen over Duitsers sinds Merkels Wir schaffen das zeldzamer zijn geworden. Voor de drie woordjes uitgroeiden tot een historische uitspraak, betekenden ze in het Duits gewoon ‘het zal wel lukken’ of ‘we krijgen dat wel voor elkaar’. Merkel bedoelde: We hebben als Duitsers, na twee verloren wereldoorlogen, nadat we 14 miljoen teruggekeerde krijgsgevangen, oorlogsveteranen en vluchtelingen in ons verwoeste land hebben opgevangen, na de deling van Duitsland, het einde van het moorddadige DDR-regime, het samensmelten van twee Duitslanden na de Wende, al zoveel problemen overwonnen dat het opvangen van duizenden vluchtelingen ook wel zal lukken.

Merkel spreekt verre van bevlogen, maar liever dat dan geschraap en geschreeuw. Geen Scheiss-woorden bij haar, en ondingen als opkuisen, oprotten of uitroeien (ausrotten) passen zeker niet in haar vocabulaire. Ze overtreft collega-wereldheersers als Trump, Erdogan, Orban of Kim Yong Un in fatsoen.

Als ik in Duitsland woonde, zou ik niet voor Angela Merkel stemmen. Daarvoor heeft ze te weinig voeling met de grote massa van (werkende) armen. Vooral in de oude DDR leeft er veel wrok tegen de politieke elite en voelen de mensen zich in de steek gelaten.

Vooral in de oude DDR leeft er veel wrok tegen de politieke elite en voelen de mensen zich in de steek gelaten.

Op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis, in de zomer van 2015, reisde ik door Duitsland voor het boek “Duitsland op het spoor”. Ik bezocht onder andere Heidenau, het stadje vlakbij Dresden dat door extreem gewelddadige manifestaties tegen de komst van Syrische vluchtelingen de wereldpers had gehaald.

Haidenau was voor de Tweede Wereldoorlog en ook nog ten tijde van de DDR een levendige stad. Na de Wende werden de meeste bedrijven gesloten en trokken de jonge mensen er weg. Vandaag is het een zielloze en verloederde stad. Wegens de grote leegstand besloot de overheid twee jaar geleden juist daar honderden vluchtelingen onderdak te geven.

In het enige café dat Haidenau nog rijk is en waar je voor anderhalve euro een warme Apfelstrudel met ijs krijgt, sprak ik met drie hoogbejaarde dames. Ze vonden het vreselijk hoe de inwoners van Haidenau in de internationale pers als neonazi’s waren voorgesteld. Ze verfoeiden het bruine geweld. Als kind hadden ze vanuit hun huizen in Haidenau de rode gloed van het brandende Dresden gezien. Ze hadden in hun huizen slachtoffers opgevangen. In de DDR hadden ze het naar hun zin gehad, met goed werk en een boeiend sociaal leven. De dames vroegen de ober een extra bordje zodat ik van hun Apfelstrudel kon proeven. Ze bleven me hardnekkig met ‘u’ aanspreken, wensten me een goede reis en zeiden dat ik in België moest vertellen dat in Haidenau fatsoenlijke mensen wonen.

Zondag zal Angela Merkel zo goed als zeker de Duitse verkiezingen winnen, laten we hopen dat ook wie niet voor haar stemt het fatsoen bewaart, en dat de Duitse brulapen werkelijk een stuk misselijk makende folklore worden.

Els Snick is docente Duits aan het Departement Vertalen, Tolken en Communicatie van de UGent en auteur van onder andere Duitsland op het spoor.