Zaak-Assange wakkert Zweedse discussie over seksuele misdrijven aan

Het aantal meldingen van verkrachtingen in Zweden is de laatste jaren sterk gestegen, vooral na de herziening van de wet tegen seksuele misdrijven in 2005. De nieuwe wet verbreedt de definitie van verkrachting. Ook seks hebben met iemand die slaapt of om een andere reden niet nee kan zeggen, bijvoorbeeld omdat hij of zij te dronken is, is nu verkrachting.

Mythe

Heel wat buitenlandse media noemen de Zweedse wet tegen seksuele misdrijven bijzonder streng. “Maar dat is een beetje een mythe”, zegt Mårten Schultz, een docent aan de rechtsfaculteit van de Universiteit van Uppsala. “Ik denk dat er niet zo’n groot verschil is met andere landen.” De Zweedse wetgever verschoof in 2005 wel een aantal daden die voordien onder ‘seksueel misbruik’ vielen, naar de categorie ‘verkrachting’. Maar ook voordien waren die daden al strafbaar, net zoals ze dat in andere landen zijn.

De verbreding van de definitie deed het aantal gemelde verkrachtingen in Zweden tussen 2004 en 2009 meer dan verdubbelen. In 2009 werden bijna zesduizend gevallen gemeld. Het totale aantal seksuele misdrijven nam waarschijnlijk niet toe. Volgens een overzicht van de BRÅ, de Zweedse Raad voor Misdaadpreventie, was er tussen 2005 en 2008 geen sprake van een stijging.

De stijging van het aantal meldingen van verkrachting heeft ook niet tot een gelijkaardige toename van het aantal veroordeelde verkrachters geleid.  Volgens Klara Hradilova-Selin, een onderzoeker van de BRÅ, houdt dat voor een deel verband met het feit dat meer Zweedse vrouwen nu klacht durven indienen over gevallen waarbij geen getuigen betrokken zijn en geen geweld te pas komt en dus ook geen zichtbare letsels ontstaan. In dat geval is het vaak woord tegen woord. “Verkrachtingen zijn altijd moeilijk te onderzoeken, maar het is nog moeilijker als er geen technisch bewijs is. Dat zijn de zaken die vroeger misschien helemaal niet gemeld werden”, zegt Hradilova-Selin.

Waarschijnlijk gebeuren er in Zweden nog altijd verkrachtingen die nooit worden aangegeven, maar volgens Hradilova-Selin is de houding tegenover dergelijke misdrijven in Zweden de voorbije tien tot vijftien jaar wel veranderd. Slachtoffers leggen nu veel minder de schuld bij zichzelf. Ook dat leidt tot meer aangiften.

Hulpeloze staat

De vraag is dan wel wat de Zweedse overheid heeft bereikt als er wel meer verkrachtingen worden gemeld, maar er niet meer daders worden veroordeeld. In november stelde een regeringscommissie daarom voor de wet verder aan te passen om de slachtoffers van seksuele misdrijven beter te beschermen. Een van de voorstel is de definitie van de “hulpeloze staat” van sommige slachtoffers waarover de huidige wet het heeft, uit te breiden. De voorstellen worden nu onderzocht door andere instanties en zouden in 2012 klaar kunnen zijn.

Volgens Klara Hradilova-Selin is de wet tegen seksuele misdrijven er niet alleen om daders te bestraffen. De tekst heeft volgens haar ook een normatieve functie. “Het is ook heel belangrijk sommige daden te voorkomen, zeker als het gaat om misdrijven die zo sterk verband houden met waarden en houdingen.”

De zaak tegen Assange heeft in Zweden geleid tot een nieuwe discussie over welke seksuele handelingen aanvaardbaar zijn, en welke niet. En dat is iets waar Hradilova-Selin blij mee is.