Aanslagen Parijs: ‘Frankrijk verkiest EU-antwoord boven NAVO’

In zijn toespraak voor de Franse senatoren en afgevaardigden van de Assemblée Nationale verwees Hollande expliciet naar België ‘waar de aanslagen georganiseerd zijn’. Een blammage?

Alexander Mattelaer (waarnemend directeur van het Instituut voor Europese Studies van de VUB): Frankrijk –en bij uitbreiding ook andere landen– wijzen inderdaad almaar explicieter België met de vinger als één van de zwakste schakels binnen Europa. Door de centrale ligging van België zou dat een veiligheidsprobleem voor onze buurlanden veroorzaken. Dat vind ik zeer opvallend en onrustwekkend. Het een zoveelste indicatie van de verwaarlozing van onze eigen rechtstaat.

Excuseer?

Mattelaer: Als wij er op Belgisch niveau niet in slagen onze eigen rol te spelen inzake het omgaan met de radicaliseringsproblematiek en het traceren van mogelijke terrorismedreigingen door inlichtingenwerk, dan vrees ik dat andere landen met krachtigere inlichtingenapparaten dat gewoon zelf gaan doen op ons grondgebied. Daarover maak ik me steeds meer zorgen, want het past ook in een trend die al veel langer bezig is. Ik verwijs dan naar het debat over de beveiliging van cyberspace. België heeft het de voorbije jaren nagelaten om daar ernstig werk van te maken, met als enige gevolg dat buitenlandse diensten in onze cyberinfrastructuur min of meer hun gang gaan.

Het feit dat onze eigen inlichtingendiensten relatief weinig middelen hebben kan ertoe leiden dat buitenlandse geheime diensten hier de boel “overnemen”?

Mattelaer: Dat klopt. En het kan ertoe leiden dat België een theater wordt, waarin andere –buitenlandse– inlichtingendiensten slag komen leveren. Natuurlijk gebeurt dat al, maar de intensiteit neemt toe. Ik denk dan concreet aan alle landen met een groot en slagkrachtig inlichtingenapparaat.

Beruchte artikel

Hoe analyseert u als professor internationale politiek én defensiekenner de oorlogsretoriek die Hollande bewust hanteert na de aanslagen in Parijs?

Mattelaer: De retoriek interpreteert de aanslagen als een daad van oorlog tegen de Franse maatschappij. Het meest opvallend aan de speech vind ik dat Frankrijk zich wil beroepen op Artikel 42.7 van het Verdrag van de Europese Unie. Daarmee vraagt Frankrijk eigenlijk om een Europese erkenning van deze aanslagen als een ‘daad van agressie’.

De tekst van dat artikel luidt letterlijk: ‘Als een lidstaat slachtoffer wordt van gewapende agressie op zijn grondgebied, hebben de andere lidstaten de plicht van hulp en bijstand by all means in their power.’

Mattelaer: Dit artikel draait eigenlijk om gemeenschappelijke bijstand in het geval van een aanval. Het is geïnspireerd op het beruchte artikel 5 van het Verdrag van Washington, dat de basis vormt van de NAVO.

Historisch gezien hebben de Grieken dit artikel in het EU-Verdrag binnengesmokkeld. Gezien de moeilijke relatie met Navo-lidstaat Turkije wilde Griekenland graag een veiligheidsgarantie hebben los van de Turken. Ook andere Europese landen die geen lid zijn van de NAVO, zoals Finland en Zweden, hechten belang aan het artikel. Moesten zij ooit bedreigd worden door buurland Rusland, dan zou dat artikel een basis bieden voor een gemeenschappelijke Europese reactie.

‘Ik denk dat België het zich niet kan veroorloven om Frankrijk volledig in de steek te laten wanneer ze ons om hulp vragen.’

Heeft een EU-lidstaat dit artikel ooit ingeroepen of schept Hollande hiermee een precedent?

Mattelaer: Het is de allereerste keer dat dit artikel wordt ingeroepen. President Hollande kondigde aan dat zijn minister van Defensie vandaag (17 november, nvdr) de taak heeft om het aan zijn Europese collega’s voor te leggen, op de raad van ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie. Proberen de Fransen nu in te tomen, kan diplomatiek heel gevoelig liggen. Men gaat nu denken vanuit het perspectief ‘wie is voor, wie is tegen?’

Als minister van Defensie Steven Vandeput u om advies zou vragen, raadt u hem dan aan om de Franse vraag steunen of net niet?

Mattelaer: Ik zou twee boodschappen meegeven. Ten eerste: als het gaat over het erkennen van de aanslagen in Parijs als een daad van agressie, dan moet die beslissing worden genomen op het allerhoogste politieke niveau. Op niveau van de Europese Raad dus, niet door de raad van de defensieministers.

Twee: ik denk dat België het zich niet kan veroorloven om Frankrijk volledig in de steek te laten wanneer ze ons om hulp vragen. Met name omdat we nu al met de reputatie zitten van Molenbeek als brandpunt van de terrorismeproblematiek in Europa. In die context kunnen we het niet maken om de boot af te houden en te zeggen: ‘We gaan geen assistentie verlenen.’

Frankrijk is toch lid van de NAVO? Waarom zou het dan een beroep doen op de Europese veeleer dan de trans-Atlantische solidariteit?

Mattelaer: Washington heeft al min of meer gesignaleerd dat als Frankrijk dat zou wensen, het alleszins de steun van de VS kan genieten. Maar je moet weten dat Frankrijk binnen de NAVO altijd al een buitenbeentje is geweest, het heeft een traditie van op eigen benen proberen staan.

Op het vlak van veiligheids- en defensiebeleid heeft Frankrijk zich altijd gecast als een Europese leider. Dat leidt er nu volgens mij toe dat Frankrijk de hulp van de NAVO niet inroept –want dat zou overkomen als met hangende pootjes aankloppen bij de Amerikanen. Sinds Charles De Gaulle wensen de Fransen dat eigenlijk niet te doen.