Ciska Hoet (De Grote Parade): ‘We willen iedereen opnieuw aan tafel krijgen.’

Hart Boven Hard ontstond in 2014 als reactie op de besparingsplannen van zowel de Vlaamse als de federale regering. Al snel groeide het initiatief uit tot een veel bredere burgerbeweging waarbij individuele burgers, verenigingen en middenveldorganisaties zich aansloten, in de hoop alternatieven te bieden voor het huidige neoliberale systeem, een te economische kijk op het leven en een verhardend, polariserend discours.

Na twee geslaagde vorige edities organiseert Hart Boven Hard op 7 mei in Brussel opnieuw een Grote Parade met als centraal symbool de langste tafel ooit. In een gesprek met MO* ging woordvoerder Ciska Hoet dieper in op de visie en werking van Hart Boven Hard. Daarbij kwamen zowel gevaren en uitdagingen als oplossingen en hoopgevende initiatieven aan bod.

Op de Grote Parade van 7 mei bouwen jullie in Brussel de langste tafel ooit in België. Waarom juist die actie?

Ciska Hoet: We willen op tafel kloppen en ons ongenoegen uiten. Wij mogen dan wel zijn uitgegroeid tot een brede burgerbeweging met constructieve voorstellen, maar de verontwaardiging die aan de basis lag van Hart Boven Hard, is allesbehalve weggeëbd: het kan en moet anders!

Zo symboliseren we aan de hand van onze actie op 7 mei dat we met zoveel mogelijk burgers inspraak vragen aan de onderhandelingstafel van de democratie. Met de tafel tonen we aan dat er in onze samenleving plaats moet zijn voor iedereen, ongeacht religie of huidskleur of welke achtergrond dan ook. Wij plaatsen delen boven afpakken en willen daarom iedereen opnieuw aan tafel krijgen.’

Verbinden

In 2015 zei Wouter Hillaert in MO* over de groei van Hart Boven Hard: ‘Een aantal evidente verworvenheden, gebouwd op basis- en mensenrechten, staan op een steeds steilere helling. Bijna elke dag valt er een nieuwe absurditeit uit de lucht. Het is onmiskenbaar de regering die voor ons mobiliseert.’ Is er ondertussen iets veranderd?

Ciska Hoet: Eigenlijk niet. Kijk naar het algemene discours in de actualiteit. Veelzeggend zijn bijvoorbeeld de recente uitspraken van Pieter De Crem en Gwendolyn Rutten, maar zeker ook die van Theo Francken over identiteit en migratie. Het is verontrustend dat ook de traditionelere politieke partijen steeds meer hun heil zoeken in een hard en polariserend discours.

Het zijn echter lang niet alleen zulke uitspraken die de urgentie van onze beweging en van acties zoals de Grote Parade aantonen. Ook vele beleidsbeslissingen, van de Deporatatiewet tot de besparingen in de zorg, signaleren dat onze regering ongelijke rechten en de afbraak van sociale rechten blijkbaar normaal vindt. De nood aan een alternatieve samenlevingsvorm waarin meer wordt ingezet op datgene wat ons mens maakt, is enkel groter geworden.

‘De nood aan een alternatieve samenlevingsvorm waarin meer wordt ingezet op datgene wat ons mens maakt, is enkel groter geworden.’

Wat zegt die vaststelling over de impact van Hart Boven Hard? Hebben jullie het gevoel dat jullie in de afgelopen drie jaar iets hebben verwezenlijkt?

Ciska Hoet: De vraag naar de impact van Hart Boven Hard komt dikwijls terug, maar je moet ook kijken naar waar wij voor staan en wat we voor ogen hebben. Wij versterken verbindingen tussen individuen en organisaties die alternatieven naar voor schuiven voor het huidige neoliberale bestel. Het doel is tot een maatschappij te komen waarbij de mens centraal staat, in plaats van winst en economische groei.

Voor zo’n sociale omwenteling moet er eerst een knop om in de hoofden van mensen. Hoe doorbreken we de heersende pensée unique? Dat is natuurlijk een werk van lange adem, en de vooruitgang die je boekt is weinig concreet en moeilijk meetbaar, maar niemand kan ontkennen dat er een groeiend geloof is in een andere samenleving, in de filosofie van het delen, in meer samenwerking en ga zo maar door.

Hart Boven Hard is mee de belichaming van dit geloof en geeft het een kader. Zonder Hart Boven Hard zouden alle alternatieven voor dit beleid veel meer een eilandgevoel hebben.

Hoe slagen jullie precies in dat opzet? Wat voegen jullie toe aan bestaande burgerinitiatieven?

Ciska Hoet: Er zijn geen andere burgerinitiatieven die zo verbindend werken als Hart Boven Hard. Wij zijn geen zoveelste nieuwe vrucht, maar willen de schaal zijn voor wat er al bestaat. En daar proberen we dan één politiserend verhaal aan te koppelen, met de mens in het centrum. Zo verenigen wij personen of organisaties met zeer uiteenlopende achtergronden en stimuleren we hen om de krachten te bundelen. Tegelijkertijd slaan wij ook op tafel als het aankomt op het verdedigen van grondrechten. Je kan immers pas verbinden als we allemaal gelijke burgers zijn. Racisme, seksisme en andere vormen van discriminatie en uitsluiting moeten actief bestreden worden.

‘Wij verenigen personen of organisaties met zeer uiteenlopende achtergronden en stimuleren hen om de krachten te bundelen.’

Bovendien lokken acties zoals de Grote Parade mensen die normaal niet op straat komen of die zich voorheen minder gemakkelijk aan specifieke of traditionele bewegingen zoals de vakbond willen binden. Hoe we daarin slagen? Frisse creativiteit doet veel, maar bovenal bouwen we op het enthousiasme van mensen die nieuwe contacten leggen, en zien hoeveel ze met elkaar te delen hebben.

Luistert de politiek genoeg naar de verzuchtingen van Hart Boven Hard?  

Ciska Hoet: Niet genoeg, maar dat zegt meer over de visie van die politiek op democratie dan over Hart Boven Hard. Natuurlijk hebben wij als vrijwilligersplatform nog veel uitdagingen, maar opnieuw geldt dat het om een trage omwenteling gaat. Eerder dan een onmiddellijke reactie van politici of beleidsmakers te verwachten, richten we ons op dit moment nog vooral op burgers.

Zo willen we op de Grote Parade een voorstel verspreiden voor een ‘normaliteitsverklaring’: wat vinden wij logische waarden in deze samenleving en wat vinden we niet normaal? We hopen dat heel veel verenigingen, van de zwemclub tot de basisschool, hier de komende maanden over in gesprek gaan.De respons en de tegenbeweging die we overal zien, zijn in elk geval hoopgevend. De sfeer van angst en uitsluiting in Europa is zeker niet de enige grondstroom!

Frustratie omzetten in positieve energie

Gaan jullie ook in dialoog met burgerbewegingen die vertrekken vanuit een heel ander soort ongenoegen, zoals Pegida? Proberen jullie ook te weten te komen wat er bij die mensen speelt?

Ciska Hoet: Met organisaties als Pegida gaan wij zeker niet in dialoog. Wij hebben een aantal basiswaarden waar we niet van afwijken, zoals een nultolerantie met betrekking tot racisme en discriminatie. Wie zich kan vinden in onze principes, die zijn samengevat in onze tien Hartenwensen, is bij ons meer dan welkom, maar we gaan geen energie verspillen aan overtuigingen die alleen drijven op uitsluiting.

Is het vanuit jullie verbindende filosofie en de wens om het heersende discours te doorbreken dan niet belangrijk om ook in te zetten op sympathisanten van bewegingen die ideologisch verschillen van de principes van Hart Boven Hard?

Ciska Hoet: Natuurlijk wel, en dat doen wij ook, onder meer door correcte analyses te maken en die te communiceren. Neem opnieuw het voorbeeld van de vluchtelingencrisis en de standpunten daarover van Pegida. Bij Hart Boven Hard benadrukken we voortdurend dat we ons niet van vijand mogen vergissen. Het zijn niet de slachtoffers van oorlogen of de mensen die het geweld ontvluchten die we ter verantwoording moeten roepen, maar wel onze eigen regering, die investeert in gevechtsvliegtuigen en mee een rol speelt in het geweld in het Midden-Oosten.

Met zulke verduidelijkende boodschappen proberen we dus wel degelijk sympathisanten van pakweg Pegida te bereiken. Zowel de roep om een inclusieve en menselijkere samenleving als de verkrampte reactie van rechtse bewegingen en het verharde discours komt immers voort uit een gedeelde vaststelling dat de beleidsmakers en de traditionele politieke partijen geen antwoord vinden op de uitdagingen waarmee onze samenleving geconfronteerd wordt.

‘Het zijn niet de oorlogsslachtoffers of vluchtelingen die we ter verantwoording moeten roepen, maar wel onze eigen regering, die investeert in gevechtsvliegtuigen en mee een rol speelt in het geweld in het Midden-Oosten.’

In heel wat Westerse landen zie je daarom veel onmacht en frustratie bij burgers. Dat kan dan twee kanten uitgaan. Men kan opteren voor een harde verrechtsing en politieke steun voor mensen als Le Pen, Wilders of Trump. Ofwel grijp je dat gevoel aan om samen te bouwen aan een nieuw, inclusief verhaal waarbij je mensen handvaten en kansen biedt zodat ze opnieuw meester worden over hun context en zich ten volle kunnen ontplooien.

Wie vraagt of we voldoende de hand reiken aan mensen die nog niet overtuigd zijn van ons verhaal, mag echter ook niet onderschatten hoeveel gesprek er nog nodig is in eigen kringen. Naast verbreden en verbinden is ook verdiepen een centrale missie van Hart Boven Hard. 

En hoe is het gesteld op Europees niveau? Bestaat er zoiets als een Europees middenveld?

Ciska Hoet: Af en toe zijn er zeker aanzetten tot meer samenwerking tussen middenveldorganisaties binnen Europa. Zo is er het project ‘The Art of Organising Hope’ van onder meer Victoria Deluxe, waaraan verschillende organisaties, vzw’s en burgerbewegingen deelnemen. Het is de bedoeling om met dit project een beter beeld te krijgen van de postkapitalistische strategieën waarmee men elders in Europa het hoofd biedt aan maatschappelijke uitdagingen als ongelijkheid en de opwarming van het klimaat. Ook Hart Boven Hard doet mee: wij trekken deze zomer naar Portugal. In 2018 hopen we ook te kunnen deelnemen aan het festival waarin ‘The Art of Organising Hope’ moet resulteren.

Toch mag er op Europees vlak nog veel meer bewegen, ook vanuit onze beweging. Natuurlijk hebben we in de boodschap die we brengen oog voor het internationaal kader waarin politici en burgers moeten functioneren, maar pogingen tot het vormen van wat je een Europees middenveld zou kunnen noemen, blijven voorlopig eerder kleinschalig.  Het feit dat wij voor het grootste deel met vrijwilligers werken, speelt daar natuurlijk in mee.

Meer tijd en ruimte voor burgerschap

Je vermeldde daarnet zelf jullie tien hartenwensen, zeg maar het programma van Hart Boven Hard. Een van die hartenwensen luidt ‘Doe Democratie’.

Ciska Hoet: Burgerinspraak is inderdaad een van onze strijdpunten. We willen actief politiseren. Als je het democratisch karakter van een samenleving diepgaand wil verstevigen, heb je een georganiseerd en kritisch middenveld nodig dat kan wegen op het beleid, over regeringsperiodes heen. Tegelijk willen we na de Parade ook eens echt doorpraten over onze alternatieve voorstellen die de huidige (non)democratie kunnen verbeteren.

‘Veel mensen zijn moe en overwerkt, lijden onder stress en burn-outs of hebben gewoon geen tijd om concreet gevolg te geven aan hun onvrede.’

Veel mensen geven politici de schuld van een slechte gang van zaken, en beperken zich tot het invullen van hun stembiljet. Schikken burgers zich niet te gemakkelijk naar hun lot?

Ciska Hoet: Er zullen altijd mensen zijn die minder politiek actief zijn. Sommigen kan je misschien zelfs apathisch noemen. Maar hoe komt dat? Veel mensen zijn moe en overwerkt, lijden onder stress en burn-outs of hebben gewoon geen tijd om concreet gevolg te geven aan hun onvrede. Anderen voelen zich binnen het neoliberaal paradigma volkomen machteloos en hebben het gevoel dat meer maatschappelijke betrokkenheid toch geen zin heeft.

In dat opzicht is Hart Boven Hard echt wel een totaalbeweging. Zo is een van onze andere strijdpunten de verkorte werkweek en een beter evenwicht tussen vrije tijd en werk. Dat kan mensen onder meer de tijd en de gelegenheid geven om met elkaar in dialoog te gaan of zich aan te sluiten bij verenigingen of middenveldorganisaties. Neem de praktische belemmeringen tot activisme weg en ik geloof dat vele mensen hun bijdrage aan de democratie wel zullen verdiepen. Vergeet daarbij ook niet dat zelfs meer tijd voor een babbel met je buren al een verschil kan maken.

Zelf krijg ik alvast veel energie van het feit dat ik mij niet zomaar neerleg bij de huidige gang van zaken. Actief meewerken binnen een burgerbeweging als Hart Boven Hard geeft het gevoel dat je opnieuw grip krijgt op de zaken.

Prioriteiten

Zijn er programmapunten waar jullie op dit moment voorrang aan verlenen?

Ciska Hoet: Al onze hartenwensen blijven belangrijk, want het zijn structurele punten. Tegelijk willen we de komende twee jaar extra inzetten op vier specifieke thema’s. Zo is er werkbaar werk. Naast de werklast waaronder mensen gebukt gaan, komen velen ook gewoon niet rond. Ik vind het schrijnend en zelfs gevaarlijk dat arbeid niet langer een voldoende voorwaarde is om uit de armoede te blijven. Welke perspectieven bieden we vandaag nog aan mensen?

‘Multinationals en grote vermogens moeten een eerlijke en proportionele bijdrage leveren.’

Daarnaast vinden we dat racisme en discriminatie veel harder opgevolgd en aangepakt mogen worden, bijvoorbeeld met praktijktesten. En er is de kloof tussen arm en rijk, die echt een tijdbom legt onder de samenleving en enorm polariserend werkt. Nochtans kan je die aanpakken met een eerlijk belastingsysteem. Multinationals en grote vermogens moeten een eerlijke en proportionele bijdrage leveren

Tenslotte moeten we blijven hameren op investeringen in onderwijs, cultuur, sport en alle andere zaken die niet direct winst opleveren, maar wel van fundamentele waarde zijn voor de volle ontwikkeling van mensen. We vinden het noodzakelijk dat er vrije ruimtes gegarandeerd worden in de samenleving waar er plaats is voor kritische reflectie over wie we zijn en waar we naartoe willen als mens en maatschappij. Mochten die vier punten gerealiseerd worden, dan keken we aan tegen een totaal andere samenleving. En dat is precies waar we naartoe willen.

Wat beweegt er in het middenveld allemaal rond die vier thema’s? Welke concrete acties of voorstellen zijn er?

Ciska Hoet: Er beweegt gelukkig enorm veel. Voor de strijd tegen discriminatie denk ik bijvoorbeeld aan ‘Praktijktesten Nu!’, een platform dat Hart Boven Hard mee ondersteunt en waarvan onder meer Samenlevingsopbouw, Hand in Hand en Kif Kif deel uitmaken. Evengoed leveren de vluchtelingenorganisaties en –platformen vandaag knap werk.

Ook de roep om een taks op grote fortuinen en een proportionele bijdrage van multinationals klinkt steeds luider. De cijfers bewijzen dat er wel degelijk maatregelen mogelijk zijn om de kloof tussen arm en rijk te dichten. Zo zijn de inkomsten die ons land misloopt aan de notionele interestaftrek, een veelvoud van het bedrag dat nodig is om alle inkomens en vergoedingen in ons land boven de armoedegrens te heffen.

In het regeerakkoord spreekt de regering trouwens zelf die intentie uit om alle uitkeringen boven de armoedegrens te trekken, zoals het Netwerk tegen Armoede al lang vraagt. Maar daar is nog niet veel van in huis gekomen. Liever zet men in op langer en meer flexibel werken terwijl er onder meer door de hoge werkdruk nog nooit zoveel langdurig zieken waren. Daartegenover verdedigen wij een verkorte werkweek.

Er is wel degelijk ruimte om voor hetzelfde loon minder te werken, maar daar zet het beleid totaal niet op in. De Wet Peeters is veelzeggend: een flexibilisering van arbeidscontracten, enkel op maat van werkgevers, waardoor arbeiders onmogelijke werkuren moeten kloppen en langdurige overeenkomsten veel moeilijker worden. Dat wordt verkocht als de enige optie, maar er zijn ook andere keuzes. Op die nagel zullen we blijven slaan, zeker in aanloop naar de verkiezingen.