'Een hoopvol signaal voor de Centraal-Afrikaanse Republiek'

Claire Bourgeois staat in voor de coördinatie van humanitaire hulpverleners onder VN-mandaat in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Geen evidente taak, want in het land woedt sinds 2012 een zwaar conflict. Daarom keerde de Belgische kort terug naar Brussel, om stakeholders zoals het directoraat-generaal van Humanitaire Hulp en Civiele Bescherming (ECHO) en Internationale Samenwerking en Ontwikkeling (DEVCO) van de Europese Commissie onder de arm te nemen, maar ook om kort aan de pers toe te lichten voor welke humanitaire uitdagingen de CAR staat. Op een persbriefing in de kantoren van het Regionaal Informatiecentrum van de VN (UNRIC) op donderdag 12 maart pleitte ze voornamelijk voor meer onderwijs en meer troepen.

Wat is eigenlijk het belang voor de Centraal-Afrikaanse republiek in de regio?

Claire Bourgeois: Iedereen heeft zijn ogen op de CAR gericht, iedereen wil dat het een stabiel land wordt. Het conflict, vreest men, kan een politieke en economische impact hebben op de buurlanden zoals Tsjaad, Zuid-Soedan of Kameroen. Die landen zijn bang voor een nog grotere vluchtelingenstroom en voedseltekorten. Het zou de stabiliteit van de regio allesbehalve deugd doen mocht de CAR uit elkaar vallen.

In de Centraal-Afrikaanse Republiek heerst volgens het hoofd van het VN-Wereldvoedselprogramma, Ertharin Cousin, een van de vijf zwaarste voedselcrisissen van het jaar.

Claire Bourgeois: Dat klopt zeker. Voedselzekerheid in de Centraal-Afrikaanse Republiek is een heikele kwestie. Eigenlijk is de voedselcrisis niet verergerd ten opzichte van vorig jaar, maar er is ook geen beterschap. We zien wel dat de bevolking het moeilijker krijgt, nu sommige grondstoffen stilaan uitgeput geraken. De onveiligheid in het land betekent ook dat het voor boeren minder evident is om het land te bewerken. Ze blijven meestal in hun dorpen. Veel oogst is er dus niet. Ook de wegen liggen er slecht bij. Zeker in het regenseizoen is het voor vrachtwagens, die de povere oogst vervoeren, moeilijk om de markten te bereiken. De landbouw lijdt enorm onder het conflict.

Hoe erg is die voedselcrisis voor de vele ontheemden?

Claire Bourgeois: Zij die in kampen verblijven, kunnen normaal wel aan voedsel geraken. Soms hebben ze toegang tot een veld, maar meestal zijn ze aangewezen op voedselhulp. Vluchtelingen die terugkeren naar hun streek hebben ondersteuning nodig om opnieuw hun leven als boer aan te vatten en zelf te produceren.

Wat wij voorzien, in samenwerking met het Wereldvoedselprogramma en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN, zijn zaden om de boeren opnieuw op weg te helpen, op een duurzame manier. Maar dat is niet het enige: we geven hen meestal ook genoeg voedsel om drie maanden te overbruggen, de tijd die zaden nodig hebben om te groeien. Anders zijn vele boeren geneigd om uit honger de zaden zelf op te eten en niet te wachten op de oogst. Dat willen we dus voorkomen.

U praat over intern ontheemden en vluchtelingen die terugkeren, naar het land, maar ook naar de hoofdstad Bangui. Is de veiligheid er zo veel op verbeterd?

Claire Bourgeois: Zeker in Bangui is de situatie er enorm op vooruitgegaan. Om een voorbeeld te geven: terwijl er vorig jaar nog 80.000 intern ontheemden waren in de hoofdstad, zijn dat er vandaag maar 60.000 meer. We werken echt hard opdat de situatie verbetert en mensen terugkeren. We zorgen voor meer veiligheid en meer administratie. Ook proberen we de scholen opnieuw open te krijgen. Het is echt de bedoeling om samen te werken met de interimregering. Haar betrokkenheid is heel belangrijk.

Ten opzichte van vorig jaar zijn er 20.000 minder intern ontheemden in hoofdstad Bangui en tienduizend minder in het westen van het land.

Ook is het interessant dat mensen terugkeren naar het Derde Arrondissement van de stad, waar er vooral moslims wonen. Het is een soort enclave waar de meeste mensen niet meer durven te komen. Maar een aantal vluchtelingen die in Kameroen onderdak gezocht hadden, zijn toch teruggegaan naar dat deel van Bangui.

In het westen van het land zien we nog meer terugkomers. Het VN-Vluchtelingenagentschap spreekt over tienduizend personen. Dat geeft ons hoop. Het is nog niet genoeg, natuurlijk, maar voor ons is dit een signaal. Wat ons betreft, wil dit vooral zeggen dat we de stabiliteit en dus de veiligheidsmaatregelen nog meer moeten opdrijven, zodat nog meer mensen in de voetsporen van die terugkomers stappen.

Dus u wil eigenlijk het aantal troepen opvoeren?

Claire Bourgeois: Inderdaad. Er is een voorstel ingediend om duizend nieuwe manschappen te sturen, waar we heel tevreden mee zijn. Voor mijn part mochten het er zelfs tweeduizend zijn. Hetgeen we nodig hebben, is stabiliteit. Het land heeft middelen nodig om dat doel te bereiken, en wij moeten hen dat geven.

‘Er moeten nu meer troepen komen zodat burgers op termijn niet meer afhankelijk zijn.’

Zeker in het westen van het land moeten we meer troepen voorzien. Het is daar dat de zaden, waar ik eerder over sprak, moeten voorzien worden, want in die regio zullen de teruggekeerde boeren opnieuw willen oogsten. Om duurzame landbouw te bewerkstelligen in de CAR, moet de regio stabiel zijn en blijven.

Stabiliteit draait echter niet enkel om mankracht. Het gaat ook om een sterke centrale administratie. De bedoeling is dat op termijn mensen de draad opnieuw kunnen oppikken, zonder afhankelijk te zijn.

We willen kinderen opnieuw naar school laten gaan, gezondheidscentra heropenen… Zo wordt het ook aanlokkelijker voor mensen om terug te keren naar die streken.

U ziet een oplossing voor het conflict?

Claire Bourgeois: Neen, dat niet zozeer. Het is bovenal noodzakelijk om te bemiddelen bij zo’n conflicten, om met mensen ter plaatse te gaan praten. Dat heeft tijd nodig. We stellen ons geduld dus op de proef, maar enkel zo kunnen we echt bijdragen. Internationale organisaties en ngo’s moeten met lokale mensen de gebeurtenissen stap voor stap overlopen. We moeten vragen stellen zoals ‘Wat is er nu exact gebeurd?’ of ‘Hoe gaat het leven verder?’ en werken aan de sociale cohesie om op de lange termijn uitzicht te krijgen uit het conflict.

Sarah Vandoorne loopt momenteel stage als communicatiemedewerker op de Beneluxdesk van UNRIC.