Richard Brooks: ‘Belastingen zijn als een emmer’

Wat dacht u toen u de 28.000 gelekte Luxemburgse documenten voor het eerst onder ogen kreeg?

Brooks: Fantastisch – dat was mijn reactie. Want voor de eerste keer ooit kreeg je [als buitenstaander] een inblik in de interne keuken van Luxemburg als belastingparadijs. Dankzij het lek kun je nu de belastingschema’s begrijpen die in Luxemburg worden opgezet. Want dat is precies wat de documenten uitleggen: hoe die schema’s werken.

Normaal gezien zouden bedrijven die informatie verborgen willen houden, maar aangezien ze er de goedkeuring van de Luxemburgse overheid voor vragen, leggen ze in de documenten uit hoe het werkt. En dat is uitzonderlijk: dat de bedrijven zélf uitleggen hoe ze hun belastingontwijking willen organiseren.

Door de enorme omvang van het lek leer je bovendien hoe mainstream de praktijk in Luxemburg is.

Welk beeld van Luxemburg blijft bij u hangen nadat u die documenten onder ogen heeft gehad?

Brooks: Ze bevestigen dat Luxemburg zich georganiseerd heeft als een belastingparadijs voor bedrijven. Bovendien leggen de documenten bloot hoe dat precies in zijn werk gaat.

Een bedrijf heeft een ontmoeting met de belastingambtenaar in Luxemburg, legt uit welk belastingschema het wil opzetten, vraagt er de toestemming voor, en na nog een vergadering of twee en een paar brieven wordt het hele opzet afgestempeld. Je ziet duidelijk dat Luxemburg bedrijven helpt om belastingen in andere landen te vermijden, en dat op een heel geheime manier.

Op welke schaal gebeurt dat?

Brooks: Wij hebben slechts documenten in handen afkomstig van één belastingadviseur. Ik vermoed dat de andere grote adviseurs op een gelijkaardige manier te werk gaan. De precieze omvang daarvan ken ik niet, maar ik vermoed dat de schaal vergelijkbaar is. En dan moet je weten dat de documenten slechts slaan op een paar jaren; het is dus slechts een momentopname van wat er zich in werkelijkheid afspeelt.

‘Breng je winsten naar ons, wij zullen ze niet belasten’

De documenten in kwestie worden ‘confidentiële afspraken’, ‘voorafgaande beslissingen’ of ‘rulings’ genoemd. Leg eens uit wat dat precies zijn.

‘Rulings spelen landen tegen mekaar uit.’

Brooks: Ze beschrijven de schema’s die een bedrijf wil opzetten om voordeel te halen uit een behulpzame interpretatie van de Luxemburgse wet op de belasting van bedrijfsinkomsten.

Ze zijn nogal gecompliceerd; Luxemburg kan immers niet gewoon een heel laag belastingstarief hanteren en zeggen “Breng je winsten maar naar ons, wij zullen ze niet belasten”, aangezien het Groothertogdom lid is van de EU.

Luxemburg heeft belastingakkoorden met alle grote landen van de EU, waardoor die geld belastingvrij laten binnenstromen. Luxemburg moet dus een ogenschijnlijk verantwoordelijk land zijn wat de belasting van bedrijfsinkomsten betreft. Daarom hanteert het een belastingtarief van bijna 29%. Maar wat er dan achter de schermen gebeurt, is dat Luxemburg dat tarief slechts toepast op een heel klein gedeelte van de winst – wanneer je vreemde afspraken met Luxemburg maakt.

Wat is eigenlijk het grootste probleem met die rulings?

Brooks: Ze spelen landen tegen mekaar uit. Neem nu een geval waarbij geld vanuit de VS Luxemburg binnenkomt in de vorm van interestbetalingen op een lening. De Amerikaanse fiscus zal dan toestaan dat die interesten mogen afgetrokken worden van de winsten in dat land, waardoor de belastingen in de VS zullen dalen. Eens het geld in Luxemburg aankomt – en gelet op de belastingafspraken tussen landen die ervan uitgaan dat het geld belast zal worden in Luxemburg – blijkt echter dat doordat het door een van die vreemde Luxemburgse structuren stroomt, het uiteindelijk nauwelijks belast wordt. En zo speel je het belastingsysteem van het ene land dus uit tegen dat van een ander land.

Andere landen sluiten toch ook zulke afspraken met bedrijven?

Brooks: Sommigen wel, ja. Nederland bijvoorbeeld biedt belastingincentives aan voor inkomsten uit intellectuele eigendomsrechten. Maar Nederland is daar open over, zodat andere landen kunnen zien wat er gebeurt. Het verschil met Luxemburg is dat daar de belastingvoordelen die het aanbiedt niet publiek gekend zijn. Bovendien zijn er heel veel verschillende. Het gaat niet om schema’s die worden aangeboden om een bepaald type investering in het land aan te moedigen. Ze worden op maat gemaakt van individuele bedrijven.

Je klopt aan, je zegt dat je die en die structuur hebt opgezet, je vraagt naar een zo laag mogelijke belasting van de inkomsten die Luxemburg binnenkomen, en zij stemmen ermee in. En de enigen die daarvan op de hoogte zijn, zijn de adviseurs van het bedrijf en de Luxemburgse belastingadministratie. De landen die hier geld bij verliezen, die weten het niet eens. Ze weten niet hoe het systeem werkt.

‘Het fundamentele punt is niet aangepakt’

De gelekte documenten beslaan de periode 2008-2010. Is er sindsdien niets veranderd in Luxemburg?

Brooks: Zeer weinig. Een groep binnen de EU heeft Luxemburg onder de loep genomen. Er zijn wat verfijningen doorgevoerd. Maar het fundamentele punt is niet aangepakt: dat je geld kan binnenbrengen in Luxemburg, een van de structuren gebruikt, en vervolgens nauwelijks belastingen betaalt op dat geld.

Luxemburg zelf gaat niet akkoord met het etiket van belastingparadijs.

Brooks: Dat verbaast me niets. Het is bijna het kenmerk van een belastingparadijs, dat het defensief reageert wanneer je het een belastingparadijs noemt.

De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, is voormalig premier van Luxemburg.

Brooks: Hij zat hier decennia bovenop. Juncker heeft Luxemburg zoals het nu is – een belastingparadijs – mee vormgegeven. Dat is natuurlijk de ultieme ironie, gezien de EU net dit soort dingen moet aanpakken. Dat zal de komende jaren tot een enorm conflict leiden. Want als Luxemburg tot hervormingen gedwongen zal worden, dan zal het precies het systeem moeten ten gronde richten waar Juncker jarenlang de baas over is geweest.

Wat moet er nu gebeuren? Wat is de belangrijkste stap die nu gezet moet worden?

Brooks: Op naar volledige transparantie, zodat we allemaal weten wat er precies gebeurt. Want belastingen zijn zoals een emmer. Er moet maar één gaatje in zitten en de emmer werkt niet meer. En op dit moment zitten er honderden gaatjes in de emmer, en iedereen probeert de emmer maar bij te vullen.

Bedankt voor het gesprek. 

Bovenstaande tekst is een vertaling en bewerking door Kristof Clerix van het interview dat het Finse ICIJ-lid Minna Knus-Galán (Finnish Broadcasting Company) deed met Richard Brooks.