‘Een asielcrisis? Onzin en pure overheidstaal’

Op 18 maart bestaat het EU-Turkije-akkoord één jaar. Wat heeft dit nu betekend voor België? Zijn we de asielcrisis en de lange wachtrijen aan de Dienst Vreemdelingenzaken voorbij? Is de pre-opvang intussen al opgedoekt? MO* praatte met twee Brusselse advocaten die dagelijks porties vreemdelingenrecht op hun bord krijgen. 

  • Advocaten Luc Denys (l) en Brecht De Schutter (r)
  • © Fotomovimiento Kamp Moria op Lesbos © Fotomovimiento
  • © Fotomovimiento Wachten op de ferry in Mitlini, Griekenland © Fotomovimiento
  • © Brecht De Schutter Kamp Moria, Lesbos © Brecht De Schutter

Ze werken op hetzelfde advocatenbureau in Schaarbeek. De ene, Luc Denys, werkt er dertig jaar langer dan de andere, Brecht De Schutter. Maar ze houden zich allebei intens bezig met het ontwarren van het kluwen dat vreemdelingenrecht heet. Dat doen ze in naam van hun cliënten: vreemdelingen, of asielzoekers, migranten, vluchtelingen, nieuwkomers, oudkomers…

Denys heeft verschillende publicaties over vreemdelingenrecht op zijn naam staan. Hij zetelde in de Belgische commissies voor de regularisatiewetten, had stoelen bij Europese vluchtelingenorganisaties als Elena en Ecre. Brecht De Schutter spendeerde in februari nog drie weken in Lesbos om er vrijwillig juridische hulpverlening te bieden aan asielzoekers, onder meer in het tentenkamp Moria. Om ‘uit te leggen waar ze aan toe zijn’. Want: ‘al die mensen komen toe in de kampen, waar ze maanden in wacht worden gezet, want er is letterlijk niets: noch sociale noch juridische bijstand, ook niet vanuit Europa’, aldus De Schutter.

Beide heren delen niet alleen hun kantoorkoffie maar ook de overtuiging dat het EU-Turkije akkoord een mislukking is voor de mensenrechten van vluchtelingen en asielzoekers.

Wie feitelijk naar het EU-Turkije-akkoord kijkt, kan niet anders dan concluderen dat Europa zijn beloften binnen dit akkoord niet nakomt. De beloofde relocatie van asielzoekers uit Griekenland, Italië en Turkije, zoals voorzien nog voor het akkoord, gaat heel traag of blijft zelfs uit in sommige lidstaten.

Volgens recente cijfers (10/03) van de Europese Commissie heeft België 202 van de 2415 beloofde relocaties uitgevoerd. Staatssecretaris Francken, bevoegd voor Asiel en Migratie, antwoordde onlangs nog op een parlementaire vraag over die trage procedure: ‘Eerst moet de asielcrisis dalen, er moeten plaatsen zijn en de rijen voor de Dienst Vreemdelingenzaken moeten korter’.

Luc Denys: Ik ben, als advocaat die de belangen van asielzoekers verdedigt, natuurlijk niet neutraal. Maar ik kan wel zeggen: de asielaanvragen zijn gedaald tegenover 2015. Het is in die zin toch vreemd dat we er niet in slagen om 2000, 3000 extra mensen op te vangen.

‘Als er een miljoen mensen in nood toekomt, moet Europa in staat zijn om die mensen op te vangen’

Daarbij zullen we overigens nog onder het asieljaarcijfer van 2015 komen. Ook toen is de opvang gelukt, toch?

In mijn ogen is er nooit een asielcrisis geweest: dat is overheidstaal, politiek jargon. Wat we zagen en nog zien is niet meer dan een politieke crisis en een crisis van de Europese Unie. Europa verzaakt in het helpen van mensen in nood. Als er een miljoen mensen in nood toekomt, moet Europa in staat zijn om die mensen op te vangen. Punt.

Brecht De Schutter: Europa heeft met het akkoord gekregen wat het wou: er komen veel minder asielaanvragers. In Lesbos komen dagelijks nog mensen toe, maar het zijn er beduidend veel minder dan voor het akkoord in werking trad (18/3/2016, td). En dat heeft inderdaad ook de asielaanvragen in ons land beduidend doen dalen tegenover 2015.

© Fotomovimiento

Wachten op de ferry in Mitlini, Griekenland

Ik had begrepen dat staatssecretaris Francken vindt dat Griekenland zelf een aantal beloften moet nakomen om zijn asielsysteem beter op punt te stellen. Francken vindt ook dat andere lidstaten, die nu geen asielzoekers opnemen, hun verantwoordelijkheid moeten nemen, vooraleer we ons houden aan de relocatiequota die Europa oplegt. Hij heeft een punt als hij zegt dat België meer doet dan een aantal andere lidstaten. Maar dat staat los van eigen verantwoordelijkheid, en het is natuurlijk ook een ander argumentatie dan die van “asielcrisis”.

Maar toch verwees de staatssecretaris naar “lange rijen” voor de DVZ. Weten jullie daar meer over?

Luc Denys: Van die lange rijen bij DVZ weet ik niets, we zien natuurlijk pas cliënten als ze hun asielaanvraag hebben ingediend. Maar ik verzet me wel tegen het feit dat de procedure van pre-opvang nog steeds wordt toegepast. Asielzoekers die zich aanmelden, krijgen eerst een pre-registratie. Na een paar dagen tot weken kunnen ze dan hun asielaanvraag indienen. Intussen hebben ze geen recht op opvang. [1]

De zogenaamde asielcrisis is voorbij. Men moet die pre-opvang niet in stand houden of gebruiken als er reguliere plaatsen beschikbaar zijn. Vermits men volop opvangplaatsen afbouwt, zijn die er, lijkt me. [2]

Voor Francken is die pre-opvang een instrument om eerst mensen te screenen op staatsgevaarlijkheid voor ze tot de asielprocedure worden toegelaten. Dat is onwettig. Iedereen heeft het recht om zich vluchteling te verklaren.

Brecht De Schutter: Die pre-opvang is inderdaad een bedenkelijke praktijk. Tot 2015 werden asielaanvragen in België geregistreerd op de dag zelf dat mensen zich aanmeldden. Maar onder het mom van “overvloed”, tekort aan personeel voor administratieve opvolging, zelfs brandveiligheid bij DVZ, ging men mensen in wacht zetten.

‘Men lijkt pre-opvang nu nog te behouden als afschrikmiddel’

Asielzoekers krijgen sindsdien een papier met een code waarmee ze online kunnen opzoeken wanneer ze kunnen komen om hun aanvraag in te dienen. Ik heb geen cijfers, maar ik hoor wel dat dit in de praktijk langer duurt dan die drie dagen, wat indruist tegen de Europese richtlijn. Volgens Europa moet de registratie van een asielaanvraag immers binnen de drie dagen gebeuren.

Los daarvan is er inderdaad geen reden meer om pre-registratie te blijven hanteren. Men lijkt pre-opvang nu nog te behouden als afschrikmiddel en niet vanuit de motivatie dat er capaciteitstekort is bij de asielinstanties.

België wil nu honderd mensen per maand naar hier halen, in het kader van relocatie. Dat gaat tergend traag voor de vele mensen die vastzitten in Griekenland en Italië.

Brecht De Schutter: Opnieuw, het is in de eerste plaats een kwestie van politieke wil van de hele Europese Unie. Er was sprake van de relocatie van 160.000 mensen vanuit Italië en Griekenland. Op heel Lesbos gaat het maar over een dikke vijfduizend mensen. Als men echt wil, is dat meteen geregeld. Maar het gaat tergend traag.

© Brecht De Schutter

Kamp Moria, Lesbos

Een ander punt is het gebrek aan transparantie: wie komt in aanmerking voor relocatie en wie niet?

Ik heb Syrische cliënten wiens zoon in Athene zit te wachten om naar België te komen voor een dringende operatie. Hij komt als meerderjarige niet in aanmerking voor gezinshereniging, maar kwam wel in aanmerking voor relocatie. Alleen hij wacht al zeker een half jaar. En onlangs kreeg hij te horen dat hij alweer niet bij de volgende vertrekkende groep zit, zonder motivatie. Dat is zeer frustrerend natuurlijk.

Luc Denys: Eigenlijk zou België relocatie van vijfhonderd mensen per maand moeten organiseren. Op Lesbos zitten kwetsbare personen maanden te wachten. Die mensen zouden onmiddellijk moeten worden getransfereerd naar een Europese lidstaat om daar asiel aan te vragen. Het is toch tergend dat die mensen enkel een asielaanvraag in Griekenland kunnen indienen. Griekenland kan het niet aan.

Vanaf deze week, 15 maart, kunnen asielzoekers die na deze datum onder Griekse verantwoordelijkheid vallen, opnieuw worden teruggestuurd naar Griekenland in het kader van de Dublinverordening. Dit lijkt me hallucinant: mensen terugsturen naar een land dat niet in staat is om degelijke opvang te regelen?

Luc Denys: De Europese Commissie maakte al een hele tijd gewag dat men de Dublinverordening voor Griekenland opnieuw zou volgen. De vraag is of je die bestaande wetgeving toepast of niet. Iedereen weet dat er nog tienduizenden mensen in Idomeini zitten. Mensen terugsturen naar Griekenland is dus waanzin.

Als iemand mij morgen zegt dat hij wordt teruggestuurd naar Griekenland, vecht ik dat aan bij de Raad van Vreemdelingenbetwistingen en ben ik tamelijk zeker dat ik dit zal winnen. Het pleidooi is simpel: opvang in Griekenland is beneden alle Europese peil.

Overigens, nog zo iets dat me mateloos stoort, is dat men schijnt te denken dat de Dublinverordening maar één criterium bevat, namelijk dat je asielaanvraag wordt behandeld in het land waar je eerst voet aan wal zet. Dat is niet juist: er zijn twee criteria. Het andere criterium is immers dat een land waar je familieleden hebt – die band is nauwkeurig bepaald in diezelfde Dublinverordening – voorrang heeft op het land waar je voet aan wal zet. Dat zegt men er nooit bij.

‘Op Lesbos kreeg ik de indruk dat men de kampen bewust hyper-onaantrekkelijk houdt bij wijze van ontrading’

Brecht De Schutter: Ook vanuit Duitsland, Frankrijk, Nederland, en België hoor je geluiden om mensen opnieuw naar Griekenland te sturen in het kader van Dublin. Maar dat is inderdaad even absurd als zes jaar geleden, bij het befaamde MSS-arrest (waarbij het Europees Hof voor de Mensenrechten besliste om asielzoekers niet meer over te dragen aan Griekenland in het kader van de Dublin-verordening, td).

De situatie is schrijnend, en beneden alle menselijke waardigheid en Europese standaarden. Op Lesbos kreeg ik de indruk dat men de kampen bewust hyper-onaantrekkelijk houdt bij wijze van ontrading. Men lijkt zeker niet de indruk te willen geven dat je ginder toekomt in een perfect gereguleerd plaatje. Het kamp Moria, waar de meesten zitten, voldoet absoluut niet aan de Europese normen. De hygiëne laat compleet te wensen over en er zijn geen basisvoorzieningen.

Meneer De Schutter, je was daar drie weken om vrijwillig juridische hulp te verlenen. Wat deden jullie daar?

Brecht De Schutter: Vermits op de Griekse eilanden geen juridische hulp beschikbaar is, zijn mensen dus op zichzelf aangewezen als ze een asielaanvraag indienen. Ons doel was om hen juridische basisinformatie te geven, uit te leggen wat hun rechten zijn. We bereidden hen voor op hun interview, vertelden hen welk soort vragen ze zouden krijgen, hoe ze hun vluchtverhaal beter konden stofferen via bijkomende documenten.

Een tweede doel was om mensen te helpen om hun Dublinaanvraag te vervolledigen, zodat ze eindelijk uit die wachtkamer weg konden. Zoals Luc aangeeft, is een tweede criterium in de Dublinverordening dat je asiel kan aanvragen in het land waar je familie verblijft.

We hebben geprobeerd om mensen te helpen die familie hebben in andere Europese lidstaten dan Griekenland, om op basis van de Dublinverordening, naar die lidstaat te gaan.

En heeft dat resultaten opgeleverd? Heb je mensen op die manier uit die Griekse eilanden kunnen loodsen?

Brecht De Schutter: Kijk, in principe zou dat snel moeten gebeuren maar in realiteit gaat die procedure bijzonder traag. Je moet eerst de Griekse autoriteiten aanschrijven, de dossiers voorleggen. Zij nemen op hun beurt contact op met de betrokken lidstaten. Maar nu pas, tijdens ons verblijf, kwamen de eerste antwoorden op Dublin-aanvragen ingediend sinds juli 2016, binnen. Bovendien waren de weinige antwoorden die werden gegeven allemaal negatief. Dat betekent dat de betrokken lidstaten niet geneigd zijn om mee te werken.

Maar ook Griekenland wordt met de vinger gewezen door de andere Europese lidstaten. We hadden het er al over: staatssecretaris Francken zegt dat er ook politieke wil in Griekenland moet zijn om hun asielsysteem op poten te zetten.

Brecht de Schutter: Strikt legaal genomen is Griekenland volledig verantwoordelijk. Mensen komen in griekenland aan en volgens de Europse wetgeving moeten ze daar, aldus de Dublinverordening, asiel aanvragen.

Maar dat is net het hele punt waarom Dublin al jaren onder vuur ligt, want daarmee zijn de Europese grenslanden dus stevig de pineut. Zolang er dus geen verplichte mechanismen zijn van relocatie naar andere lidstaten, lijkt elk akkoord in de richting van Dublin unfair.

Bovendien weet men dat Griekenland nog steeds een economisch crisisland is, met tevens heel veel achterstand en onkunde om de nieuwe Griekse asielwetgeving te implementeren.

© Fotomovimiento

Kamp Moria op Lesbos

Binnen het kader van het akkoord is er bijzonder weinig animo om Griekenland te helpen, dat zie je aan de lage relocatiecijfers. Het enige dat de Europese Unie doet is een aantal Europese ambtenaren sturen om die registratie efficiënter te laten verlopen. In de praktijk verliep dat heel chaotisch en willekeurig. De container van EASO, het Europese asielbureau dat daarvoor in Lesbos instaat, was ontoegankelijk, verscholen achter een dubbel hek. Je kan je bovendien ook nergens aanmelden voor relocatie.

In Moria was er een heel protserig bord van de Europese Unie: de EU investeert hier vijf miljoen euro. Dat was ronduit cynisch, want je zag van die investering letterlijk niets.

Luc Denys: Ik zie een onrustwekkende mentaliteitsverandering in Europa: het discours en de mentaliteit van de Europese Commissie zijn veranderd. Vroeger was het wel degelijk de Europese Commissie die aan de kar trok om de mensenrechten, en de rechten van vreemdelingen te verdedigen.

De ambtenaren lijken vandaag onder druk te staan van de Europese regeringen en lijken het verlengde van de Raad te vormen. Dat zie je ook in het beslissing om Dublin naar Griekenland opnieuw te implementeren, of in de taal waarin men inzet op terugkeer.

‘Men vertrekt niet van mensenrechten maar van mogelijk misbruik. Vijf jaar geleden was dit volstrekt onmogelijk vanuit de commissie’

Op 11 maart publiceerde de commissie een aanbeveling over de Europese terugkeerrichtlijn. Volgens die richtlijn moeten mensen die illegaal verblijven in Europa teruggestuurd worden, op zich een logisch wettelijk principe.

Alleen zie je een groot verschil tussen de teksten vandaag en 2008. In 2008 was de taal over die richtlijn veel gebalanceerder, men hamerde op het in acht nemen van de grondrechten als mensen niet meteen kunnen worden teruggestuurd bijvoorbeeld. Men pleitte ook voor het opsluiten van mensen als laatste middel.

De tekst van 11 maart hanteert een heel ander discours, is veel repressiever opgesteld. Men vertrekt niet van mensenrechten maar van mogelijk misbruik. Vijf jaar geleden was dit volstrekt onmogelijk vanuit de commissie. Dat verontrust mij enorm.

Ook in het EU-Turkije-akkoord volgde de Europese Commissie de Europese raad van ministers.

Luc Denys: Absoluut, de commissie volgde gedwee. Overigens, het is voer voor gespecialiseerde juristen, maar over de juridische aard van het akkoord zijn zeker vragen te stellen. Het akkoord behoort immers niet tot de klassieke instrumenten van de Europese Unie. Het is noch een verordening, noch een richtlijn, noch een besluit.

De raad van ministers, niet de Europese Commissie, heeft een grote rol gespeeld bij de architectuur van het akkoord. En dat is toch wel nieuw. Er was een poging om dat akkoord te laten vernietigen door het Europees hof van Justitie, maar het hof liet onlangs nog weten dat het niet bevoegd is om uitspraken te doen vermits het “hors catégorie” is.

Brecht De Schutter: Kijk, vanuit politiek Europees perspectief werkt het akkoord perfect. Er zijn veel minder aanvragen, veel minder instroom. Het doel van het akkoord was ook om mensen te redden van de verdrinkingsdood. Die pluim kan men in de Egeïsche Zee op zijn hoed steken, maar niet in de rest van de Middellandse Zee. Syrische vluchtelingen krijgen in het kader van het akkoord in Lesbos ook voorrang op andere nationaliteiten.

‘Europa schijnt te vergeten dat die mensen conflicten ontvluchten’

Goed, maar dat betekent dat die andere grote groepen vluchtelingen — Irakezen, Afghanen, sub-Sahara-Afrikanen ­— “on hold” worden gezet. Wat met de Afghaanse niet begeleide minderjarigen die niet in aanmerking komen voor relocatie bijvoorbeeld?

Vanuit mensenrechtenperspectief laat dit akkoord absoluut te wensen over. Ik herhaal: de toestanden in Griekenland zijn echt beneden elke menselijke standaard.

En ook in Turkije zitten mensen in zeer benarde situaties. Enkel Syriërs krijgen een apart statuut, maar ook dat is niet veel waard, geeft weinig rechten. De rest zit daar zonder statuut, op een vergeten reservebank. Europa schijnt te vergeten dat die mensen conflicten ontvluchten.

[1]Noot van de redactie: er zou toch opvang worden voorzien via opvangcentrum Samu Bejar.

[2] Noot van de redactie: De bezettingsgraad bij de opvangpartners van Fedasil bedroeg in december 2016 86,9 procent.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.