Dossier: 

Fuck the system in Burkina Faso

Bij hip hop stelt een westerling zich algauw een zanger met baggy pants voor, gouden kettingen om de nek en een bitch aan elke vinger. Niet zo in Burkina Faso, waar Art Melody al jaren onversaagd vecht tegen “het systeem” onder de vorige president Blaise Compaoré. Blaise dégage roepen, volstaat niet, zegt Armel in een interview met MO*. ‘Ons probleem zit veel dieper. Het systeem zit in onze kop’. Een rebels zaterdaginterview.

‘Dans ce jardin, j’arrose mes maux avec des mots. In deze tuin schrijf ik mijn teksten. Mijn drie albums zijn hier gemaakt’. Aan het woord is Konkobo Mamadou Armel (1978), aka Art Melody, een hiphopartiest uit Burkina Faso. Hij ontvangt ons in de moestuin van zijn vriend, rapper ‘Jaco’. We zijn in Tanghin, vlakbij een kanaal in Ouagadougou. ‘Bij grote hitte komen mensen graag hiernaartoe: om te werken, op café te gaan –in de maquis– of om hun zondag te passeren’. Jaco kweekt plantjes op om te verkopen aan tuinders en particulieren. Van muziek kunnen hij en Armel niet leven, zeker niet in een land waar hip hop vecht tegen ‘het systeem’.

Geen sant in eigen land. Waarom ben jij bekend in Frankrijk maar niet in Burkina Faso?

Art Melody: Veel heeft te maken met de start van mijn muziekcarrière. Ik schreef al lang muziekteksten, maar vond maar geen producer, tot ik op een Fransman stootte. In 2009 heeft hij mijn eerste album uitgebracht en in 2010 ben ik op tournee gegaan. Ik verdiende te weinig om mijn albums ook in Burkina Faso uit te brengen. Bovendien ben ik  een geëngageerd artiest. Onder Blaise werd ik gecensureerd. Weliswaar niet openlijk, maar iedereen die Art Melody in de ether bracht, mocht daarna het land ontvluchten. Trouwens, bij ons is het de gewoonte dat muzikanten radiopresentatoren betalen om gedraaid te worden. Iemand die slecht zingt, kan dus toch doorbreken. Ik ben uitgesloten van alle rechten die ik hoor te hebben als muzikant. Ik heb 1500 CFA in mijn zak en that’s it. Meer heb ik niet.

© Wouter Elsen / Stefaan Anrys

Hoe politiek zijn jouw teksten?

Art Melody: Ik heb de naam van Blaise Compaoré nooit laten vallen. Mijn teksten gaan over ‘het systeem’ en daar maken jij en ik ook deel van uit. Ik ben niet tegen één persoon, maar tegen een systeem dat ons ervan weerhoudt om beter te doen en gelukkig te worden. Ik zing over wat schort aan Burkina. Over kinderen die geen onderwijs krijgen. Over mannen die drie vrouwen trouwen en tien kinderen op de wereld zetten. Over mannen die hun geld opdrinken in bars en maquis. Je zal begrijpen dat ze mijn muziek niet draaien in cafés, waar manlief rustig zit te pintelieren.

Heeft muziek een rol gespeeld in het omverwerpen van Blaise?

Art Melody: Muziek en bepaalde media hebben zeker een rol gespeeld. Norbert Zongo was een journalist die om de haverklap een schandaal uitbracht. Mensenrechtenactivisten hebben hun nek uitgestoken en natuurlijk de mensen zelf. Oktober 2014 was een heuse volksopstand. Onze taak als muzikanten is luid te roepen, want anderen stilletjes denken. Dat geeft hen kracht en trots. Velen willen spreken, maar krijgen nooit een micro in hun handen.

Bamb Rat (‘wat zij willen’) was een overduidelijke fuck you aan ‘het systeem’. Wat heeft volgens jou in oktober vorig jaar de doorslag gegeven?

Art Melody: Wie zijn geschiedenis niet kent, denkt dat de volksopstand van 2014 een ware omwenteling is geweest. Dat klopt niet. Burkina Faso verkeert voortdurend in revolutie. Burkinabè kunnen zich jaren koest houden, tot er geen rijstkorrel meer over is en dan komen ze op straat. Dan zeggen ze: On en a marre. Het is niet omdat het gros van de Burkinabè niet kunnen lezen noch schrijven, dat ze zich niet bewust zijn van wat er gaande is. Mijn vader is een oude man van 84 jaar die nooit naar school is geweest, maar ziet ook hoe zijn landbouwproducten de markt niet bereiken omdat er geen goede wegen zijn.  Wij zijn de kinderen van de revolutionairen uit 1966 en 1987. Wij lezen ook onze geschiedenis. De druppel was zonder twijfel het Artikel 37. Het was nu of nooit. Als we ons toen niet verzet hadden, dan stierf Blaise op zijn troon. Ons grootste probleem is echter niet Blaise. Een systeem dat 27 jaar lang is opgebouwd, breek je niet af in één jaar. Voor vele landgenoten is Burkina Faso een taart en iedereen denkt zijn part te kunnen afsnijden. Zo werkt het niet natuurlijk.

© Wouter Elsen

Art Melody jarenlang geweerd uit de ether

Zullen verkiezingen iets uithalen?

Art Melody: Geen enkele kandidaat sterkt mij in het gevecht dat ik wil leiden. Iemand die alleen maar Frans spreekt en drie buitenlandse diploma’s heeft, wat heb je daaraan. Wij willen steun aan projecten die ons land herbebossen. Geen kerncentrales of alweer een nieuwe exploitant voor onze goudmijnen! Onderwijs en gezondheid. Daar is geld nodig. En cultuur. Een volk zonder cultuur is een land zonder ziel.

Rogomiki praat over de tradities in Burkina Faso en hoe die tegelijk verstikkend zijn én een morele leidraad. Mossi zijn  zeer trots op hun cultuur…

Art Melody: Misschien zijn Mossi zelfs te trots op hun cultuur. Ik ben een Mossi, maar geboren in Bobo Dioulasso en spreek ook Dioula. Een goed kiesprogramma zou komaf moeten maken met de overmacht van de Mossi in Burkina Faso, bijvoorbeeld door de mobiliteit van ambtenaren te promoten.

Iedereen vroeg Blaise op te krassen, maar de Mogho Naaba die al jaren zijn zegen geeft aan politici die zijn deur plat lopen, werd ongemoeid gelaten.

Art Melody: Dat bedoel ik net. Blaise is niet de enige reden voor onze ellende. De traditionele chefferie is een even groot probleem. Toen Thomas Sankara zijn revolutie ontketende, is hij de hoed gaan afnemen van de Mogho Naaba, de koning van de Mossi in Ouagadougou. Voortaan zou ook de Mogho Naaba betalen voor zijn water en elektriciteit. Iedereen gelijk voor de wet. Blaise heeft dat teruggedraaid. Vandaag moet je knielen voor de Mogho Naaba en als hij ‘rood’ zegt, dan is het rood. Ook al ziet iedereen dat het ‘wit’ is. We hebben Blaise verjaagd, maar de Mogho Naaba zit nog altijd op zijn troon. Dat is een probleem, maar daarover zwijgt men in alle talen.

Heb jij daarover dan gezongen? Of ligt die etnische kwestie iets te gevoelig?

Art Melody: Ik kleef geen namen op mijn songteksten, maar ik ben het niet eens met het monopolie van de macht, in handen van Mossi. Als één groep jaren lang de macht monopoliseert, is de dreiging reëel dat andere etnische groepen revanche zullen nemen. Het probleem is dat niet alle Burkinabè dezelfde rechten hebben. Een Bobo vindt moeilijker een job in Ouagadougou dan een Mossi en een Mossi krijgt in Bobo Dialousso dan weer geen grond van de chef. Als zoiets verandert, maakt het mij geen zak uit wie de macht heeft. Vandaag zijn de Dioula aan de macht in Ivoorkust, maar gaat het daarom beter? Een Bobo aan de macht in Burkina Faso is niet per se beter dan Blaise Compaoré.

© Wouter Elsen / Stefaan Anrys

Wat zeg je precies over de nasleep van die ‘oktoberrevolutie’?

Art Melody: Over de revolutie en over wat erna komt. Eén van de songs gaat als volgt. Nergens elders dan in Burkina Faso heb ik zo’n vreemde dingen meegemaakt. Nooit heb ik geweten dat een verpleegster een zwangere vrouw kon vergeten omdat ze aan de beeldbuis gekluisterd zat. Nergens elders zag ik een onderwijzer vrijen met een leerling van veertien. Alleen in Burkina Faso zag ik een politieman met opzet een voetganger aanrijden en hem op de koop toe bedreigen met zijn dienstwapen. Dat Blaise zolang aan de macht is kunnen blijven, komt ook doordat zovele Burkinabè in zijn kielzog zijn mee opgestapt. Tot voor oktober was het land in handen van honden. Wij hebben de hyena’s losgelaten op de honden. We hebben de straten schoongeveegd en de wereld versteld doen staan. Maar als we daags nadien opnieuw met onze moto’s door het rood rijden en de politie smeergeld toestoppen om toch maar geen boete te betalen, dan zal er niets veranderen.

Copyright video & foto’s Wouter Elsen (2015)

Eind 2015 komen er niet minder dan 2 albums uit. Een album van het project met de Ghanese Stevo Atambire, waarin traditionele muziek uit noorden Ghana vermengd wordt met de rauwe hip hop van art melody. Een ander album komt op 30 oktober uit in Frankrijk, één jaar na de volksopstand die Blaise Compaoré ten val bracht. Eén van de nummers, Micro Makré, gaat over die opstand.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.