Minister Turtelboom twijfelt niet: 'Hernieuwbare energie is de toekomst'

Ons land heeft er onlangs voor gekozen om de kerncentrales langer open te houden. Is dit wel de juiste keuze als we naar hernieuwbare energie willen gaan?  Creëert die beslissing geen onzekerheid voor de investeerders? 

Minister Turtelboom: Er is het centrale model, uit fossiele en nucleaire bronnen, waar we nog inzitten en het decentrale model waar we naartoe moeten. Op een bepaald moment moet je zeggen: ik ga de kerncentrales open houden maar ik zet tegelijk in op de shift.  Die inzet voor de omschakeling doe ik met veel overtuiging en die  overtuiging is belangrijk omdat er ook nog heel wat tegenbewegingen zijn, die mag je niet onderschatten. Intussen moet er echter wel bevoorradingszekerheid zijn. We gaan nog keihard moeten werken om 2025- de effectieve kernuitstap -  ook te kunnen waarmaken. 

Er zijn nog heel wat tegenbewegingen bij de shift naar hernieuwbare energie.

De uitdagingen vandaag liggen duidelijk op het domein van de hernieuwbare energie. Ik zie hoe bedrijven investeren in opslagcapaciteit, in decentrale ontwikkeling. Maar als je een kerncentrale hebt, heb je geen opslagcapaciteit nodig want die draait door. (Behalve als ze stilvalt.) Heel wat bedrijven gaan voor het nieuwe model.

De toekomst ligt bij zonne- en windenergie bewezen toepassingen met dalende kostencurves. In het begin moet je die sectoren subsidiëren, maar vandaag ligt het financieel rendement van de zonnepanelen zonder steun rond 4 tot 5 procent, daar kan je bij een bank alleen maar van dromen. Investeerders voor zonne-energie zijn er volop. De groepsaankopen werken supergoed. Provincies en gemeenten werken hiermee, ook Testaankoop en de gezinsbond hebben er een lopen.

Als ik zie dat de premie voor de bouw van een nieuwe kerncentrale in Engeland 90 euro of pond per megawattuur is, voor de bouwaanvraag, dan verkies ik de 59 euro per megawattuur voor wind. Want ook voor de batterij-technologie voor opslag van die energie staan we vandaag veel verder dan drie jaar geleden. 


Fast Lane 

De ontwikkeling van windenergie leek de voorbije jaren stil te vallen.


Minister Turtelboom: Bij windenergie is de grote uitdaging om de turbines geplaatst te krijgen en de procedures op tijd rond te krijgen. Dat is de reden waarom we met het concept van de fast lane zijn begonnen, samen met collega Schauvliege. In Vlaanderen maken we hiermee vandaag voor de eerste keer de analyse waar de beste plaatsen zijn om bijkomende windmolens te bouwen uitgaande van de hinderproblematiek.  De haven van Antwerpen heeft bewezen dat zo’n globale aanpak werkt.

Eind 2014 hadden we 305 windmolens. Normaal gaan we naar 385 eind 2015. We zien duidelijk een stijgende tendens. Ik weet dat er heel wat in de planning zaten, maar ik weet niet hoeveel omdat de vergunningen bij de Gemeenschap zitten, bij de provincies en bij de gemeenten en er is geen databank, wat voor een minister van energie erg lastig is. Ik ga heel veel op het terrein en vraag aan mensen wat er nog in de pipeline zit, maar dat is geen systematisch overzicht.

Wat gaat die fast lane precies doen?

Minister Turtelboom: Die gaat voor diverse ambitieniveaus kijken waar er het best windturbines geplaatst kunnen worden om de hinder te beperken. Daarbij wordt afgetoetst wat de impact zou zijn als bepaalde ruimtelijke randvoorwaarden die nu gelden aangepast zouden worden.

Dat laat toe om te discussiëren over welke ruimtelijke beperkingen al dan niet moeten gelden om tegelijkertijd de gewenste ambitie te realiseren en de hinder te beperken. Wij zijn er in Vlaanderen supergoed in om te zeggen: ‘Kernenergie, dat willen we niet; windmolens: oké, maar niet te dicht bij mijn huis. En over-gesubsidieerde zonnepanelen, dat kan niet.’

Volgens een onderzoek van het Vlaams Energie Agentschap VEA staat 84 procent van de bevolking in Vlaanderen achter de windmolens.

Het probleem is niet de 84 procent die voor windmolens zijn, het probleem is de overige 16 procent die alle procedures uitputten. 

Minister Turtelboom: Het punt is niet dat 84 procent er achter staat, het probleem is die 16 procent anderen, die alle procedures uitputten en bezwaarschriften indienen.
In de fast lane willen we dus de optimale plaatsen zoeken, zien of dit dan volstaat om de doelstellingen te halen, en vervolgens kijken naar bufferzones- bij het leger of bij Belgocontrole voor de luchtvaart- om na te gaan hoe we meer zones kunnen verkrijgen. En dan gaan we ook kijken naar het juridische luik, de kwestie van vergunningen.

Eigenaars van de zones waar windmolens best op hun plaats zouden staan, bieden soms ook weerstand, zelfs al horen die gronden toe aan de Vlaamse Overheid, bijvoorbeeld Vlaamse Waterwegen en Zeekanalen.

Minister Turtelboom: Het is nu voor de eerste keer dat we die oefening doen naar de optimale zones. Bedoeling is om op die manier duidelijkheid te creëren. Je moet keuzes maken want de energie moet van ergens komen: van zon, van wind, van biomassa, van kerncentrales of gascentrales. Je hebt wel degelijk een keuze, maar daarover is nooit echt een debat gevoerd. Als wij in Vlaanderen niet bereid zijn om op een bepaald moment te zeggen: “We gaan voor windenergie”, dan gaan wij die norm nooit halen.


De oversubsidiëring van de zonnepanelen heeft de sector van hernieuwbare energie geen dienst bewezen. We hebben dat moeten uitzweten maar ik heb wel het gevoel dat we dat nu door zijn. De subsidies voor windenergie dalen elk jaar.  In 2000 was het 80 euro per megawatt, maar dat is gedaald naar 66 en 59 euro.

In de regeringsnota over de fast lane staat dat een windturbine best geproduceerd wordt langs reeds bestaande lijnsinfrastructuren en bedrijventerreinen. We hebben weet van voorbeelden van grond die eigendom is van Vlaamse overheidsinstellingen, die aan beide voorwaarden voldoet, en waar de eigenaar, Waterwegen en Zeekanaal, niet geïnteresseerd is in de windenergie, maar zich enkel wil toeleggen op watergebonden toepassingen. Een mooi voorbeeld van de beschotten waaraan het Vlaamse beleid zo vaak lijdt.

Soms heeft de voortgang te maken  met de passie van een of twee mensen, zoals bij Janssen Farmaceutica of Alpro. 

Minister Turtelboom: Dat moeten we bekijken, maar ik hoop wel dat we meer zones kunnen detecteren waar je minder overlast hebt voor mensen. Het is eigenlijk ongelooflijk dat de havens nu in volle ontwikkeling zitten op vlak van windenergie.

Soms heeft dat ook te maken met de passie van een of twee mensen. Ik zie dat ook bij bedrijven, bij Janssen Farmaceutica is er zo iemand. Alpro heeft 50 procent meer omzet en 50 procent minder energieverbruik, omdat ze een ingenieur hebben die zich daar 200 procent voor inzet. En zo zijn er nog heel wat. 
Zodra we die optimale zones hebben gedetermineerd, wil ik al eens kijken hoe ver we komen.

Ik hoop dat we al een heel eind opschieten met de plaatsen waar het maatschappelijk draagvlak wel groot is. Eventueel moeten we dan om verder te geraken, afdwingbare regels maken,

Iemand die gevestigd is op gronden die toebehoren aan de overheid en die zich blijft verzetten, moeten we effectief confronteren met die vraag. Nu is het nergens onderzocht dat die grond daar een potentieel heeft voor zoveel. Met het onderzoek dat men nu aan het doen is, wordt dit veruitwendigd. Dat zal het debat scherper maken.

We staan als Vlaanderen voor een keuze om een overgang naar hernieuwbare energie te maken, en we moeten Vlaanderen, ook en zeker de overheidsinstellingen, confronteren met de consequenties daarvan.

Wat die weerstand van Waterwegen en Zeekanalen betreft: de moeilijkheid vandaag is dat je niet kan zeggen hoe bepalend die plaatsen zijn. Als je bv 3000 MWh moet realiseren, moet je kiezen: ofwel een kleine kerncentrale of wel gedecentraliseerde windturbines. Dat debat moet je voeren, met de burgers en met die Verzelfstandigde Agentschappen.

Maar de keuze kan zeer positief uitvallen omdat je een alternatief aanbiedt. Op dit moment zijn er nog te veel organisaties en instanties die zich afvragen waarom dit nu daar op die plek zo nodig moet. Eens je meer en juistere meetinstrumenten hebt en objectieve gegevens over locaties en vermogen, kan je beter argumenteren.

Als je de natuurlijke voordelen hebt die de Scandinavische landen hebben of landen als Oostenrijk en Zwitserland, om hydro-energie te produceren op een vrij onopvallende manier, en je haalt daar 15 procent uit, is het makkelijker. Of als je zoals Duitsland velden hebt waar je zonnepanelen kan stallen zonder dat een buurman daar last van heeft. Die ruimte hebben wij in Vlaanderen niet, wij zitten altijd dicht bij iemand. Je gaat dus een coalition of the willing moeten maken.

In Vlaanderen zijn de mogelijkheden beperkt, je zal een coalition of the willing moeten maken. 

Maar met zonne- en windenergie kunnen we echt vooruitgang maken, deze technologie heeft zijn degelijkheid en rendabiliteit bewezen. Geothermie is nog in de ontwikkelingsfase. We hebben op 14 september de eerste proefboringen gedaan. Voor de Kempen als regio gaat dat heel belangrijk zijn.

Ik heb alle vertrouwen in dat onderzoek, ook Janssen Farmaceutica heeft zich hier mee achter gezet. De grondlagen zitten goed. Misschien gaat dit op korte termijn nog niet dienen om elektriciteit op te wekken maar zeker wel om warmte op te wekken.

Voor windenergie geven gemeenten vaak de indruk dat dit bewustzijn nog niet echt is doorgedrongen en gaan ze eerder op de rem staan.

Minister Turtelboom: Je hebt gemeenten die zich wel heel bewust zijn van deze evolutie.

De straf van Europa 

We lopen achter om de Europese doelstelling voor hernieuwbare energie te halen tegen 2020. Worden we door Europa beboet als we er niet komen?

Minister Turtelboom: Normaal gezien zullen ze ons beboeten. Maar we moeten er gewoon sowieso naar streven om het te halen. Ik ga het niet doen omdat ik dreig beboet te worden, maar omdat ik ervan overtuigd ben dat we die weg op moeten als ik de evoluties zie in de technologie voor zon en wind, en weet dat de prijs nog gaat dalen.

Hoe gaan jullie de vergunningen faciliteren?

Minister Turtelboom: Zodra we die optimale zones hebben gedetermineerd, hoop ik dat we al ver komen met de plaatsen waar het maatschappelijk draagvlak wel groot is. Eventueel moeten we dan om verder te geraken, afdwingbare regels maken. Iemand op gronden die toebehoren aan de overheid en die zich blijft verzetten, moeten we effectief confronteren met die vraag. Nu is het nergens onderzocht dat die grond een potentieel heeft voor windenergie. Met het onderzoek dat men nu aan het doen is, wordt dit veruitwendigd. Dat zal het debat scherper maken.

Participatie 

U spreekt over een stijging van de windenergieprojecten voor dit en volgend jaar. Hoe verklaart u die stijging?

Minister Turtelboom: Omdat het draagvlak groter wordt, omdat de spelers op het veld ook vaak participatie in hun model verwerken, waardoor het draagvlak ook lokaal vergroot.

Minister Turtelboom: Hoe staat u tegenover participatie? 

Participatie is voor mij heel belangrijk maar ik wil het niet verplichten omdat dit weer een extra element is om juridische procedures te beginnen. Als je het verplicht en men gaat participatie ontwikkelen met de 500 mensen die in een zekere straal van die windmolen wonen, maar er is een van de inwoners die zich verzet, dan loopt het dossier weer vast.

Participatie is voor mij heel belangrijk maar ik wil het niet verplichten.

Wordt participatie een criterium in de tendering?

Minister Turtelboom: Die criteria moeten nog bepaald worden. De fast lane kan wel bekijken wat de juridische mogelijkheden met de rechten van opstal zijn.

Als je geen rechten van opstal hebt, mag je dan meedoen aan de tendering?

Minister Turtelboom: Dat moet nog uitgeklaard worden.

Wanneer gaan de onderzoeken van de werkgroepen over die fast lane afgerond worden?

Minister Turtelboom: Ik hoop tegen het eind van het jaar de resultaten te hebben van het juridische luik rond tendering. Op de ruimtelijke scenario-analyses zal nog wat langer wachten zijn. Maar het moet wel praktische vooruitgang realiseren. Als we eind 2015 naar 385 windmolens gaan, is het belangrijk te weten wat het potentieel is, hoeveel makkelijke en hoeveel moeilijke dossiers daar nog bij zijn.

Vlaamse en federale wind

Hoe is de relatie met de offshore-windenergie op de Noordzee, want als daar nog veel potentieel is, hoeven we dat niet allemaal in Vlaanderen te realiseren.

Offshore is federaal.

Maar is er overleg? Offshore moet ook aan land komen in West-Vlaanderen, het net moet aangepast worden.

Minister Turtelboom: De planning van offshore wind is een federale bevoegdheid, evenals de aanpassingen aan de hoogspanningsnetten.

Weten we bij benadering hoe groot de investeringen zijn die nodig zijn om dit net slim te maken?

Minister Turtelboom: Vandaag gebeuren er jaarlijks 500 miljoen euro investeringen door Eandis en Infrax in het net. Afhankelijk van hoe je de netten zal verslimmen, zal de jaarlijkse investering anders zijn. Er zijn al een aantal onderzoeken rond slimme meters vanuit de invalshoeken van de netbeheerders: hoe kan ik informatie inwinnen vanuit de regulator. Maar ik heb ook gevraagd om na te gaan wat de impact van slimme meters is op het energiegebruik van mensen. Je moet immers tegelijk het gebruik gaan sturen. 


Uitstap uit het net

In Gent wil de gemeente een project ontwikkelen “buurzame stroom” waarbij een buurt stroom produceert op het dak van een school bijvoorbeeld, en waarna die stroom vervolgens door de buurt kan worden gebruikt. Eandis is daar ook bij betrokken, maar momenteel is zoiets nog niet mogelijk.

Minister Turtelboom: Daar zijn we nog niet maar dat zal komen.

De vrees is dat mensen uit het net stappen, waardoor het distributienet onrendabel wordt, en of duur voor wie zich er niet uit terugtrekt. Denkt u dat er in de toekomst heel wat burgers zullen zijn die zullen zeggen: ik heb het net niet meer nodig, ik koop zo’n batterij.

Minister Turtelboom: Ik denk niet dat het zo’n vaart zal lopen. De kans dat je je net toch nodig hebt voor sommige momenten, is groot, zeker voor bedrijven en gebouwen. Maar geopolitiek vind ik het een ongelofelijk interessante ontwikkeling. Hoeveel oorlogen zouden er begonnen zijn omwille van energie? Kijk naar de Golfoorlogen. Het gaat nooit alleen om energie, maar het is vaak een belangrijke component.

Wanneer bedrijven een WKK (warmtekrachtkoppeling) -centrale of windturbine zetten-  en dat kan enkel op hun eigen terrein-, is dat toch de mooiste manier om je lokaal te verankeren. Je gaat veel minder makkelijk delocaliseren.

Schaliegas wordt vandaag economisch heel zwaar beproefd in de VS.

De grote schaliegas die de wereld ging veroveren, heeft een geopolitiek antwoord gekregen vanuit een aantal Opec landen, die zich niet zomaar laten wegconcurreren. Schaliegas wordt vandaag economisch heel zwaar beproefd in de VS.

Het energielandschap verandert heel snel en dat maakt het ook zo boeiend. Twee weken geleden hebben ze een grote gasbubble in Egypte ontdekt.