Strijdtoneel Oekraïne: Blikken uit Kiev

Oleh Soskin is hoofd van The Institute for Society Transformation en staat politiek een economisch conservatisme in de Angelsaksische traditie voor. Oleksiy Melnyk en Viktor Zamiatin zijn verbonden met het Razumkov Centre, een gerenommeerde denktank op het gebied van politiek beleid.

Via de media hier zien we rellen in oostelijk Oekraïne, overheidsgebouwen die bezet worden,  militaire operaties vanuit Kiev – wat is er allemaal aan het gebeuren?

Melnyk: Heeft u een paar uur? (lacht) Om een lang verhaal kort te maken: wat we nu zien is waarschijnlijk de volgende stap in het scenario van Poetin om de onafhankelijkheid en territoriale integriteit van Oekraïne te vernietigen. Het eerste stadium was de annexatie van de Krim, zes weken geleden.  Wat we nu zien, is verdere destabilisering van het land, gedirigeerd vanuit Rusland.

Soskin: Ik ben van mening dat we in oorlog zijn met Rusland. Het is een nieuw model van oorlog dat we hier zien, een soort verdekte oorlog. Russische gewapende groepen ondernemen vijandige acties op het grondgebied van Oekraïne, en hier zijn een aantal mensen bereid om de wapens op te nemen aan hun kant. Zo worden onder leiding van Russische agenten cellen gevormd, terroristische eenheden. Het lijkt heel erg op de tactieken van Al Qaeda en de taliban in Afghanistan, of de Iraanse Hezbollah in Libanon. Dit gebeurde eerst op de Krim, nu trekken ze met die strijders naar andere plekken: Donetsk, Loehansk, Odessa, Cherson, Mykolaiv. Ik geloof dat Poetin zo stap voor stap heel Oekraïne wil inlijven.

Rusland wil wraak voor de vernedering die het in de jaren 90 geleden heeft, toen het Westen het land wegdrukte naar het achterplan van de wereldpolitiek.

Waarom is Poetin zo gebrand op Oekraïne?

Soskin: Rusland wil opnieuw een imperium worden. Nu al zijn Kazachstan, Wit-Rusland en Armenië verenigd in de zogenaamde Euraziatische douane-unie. Om de imperiale ambities helemaal waar te kunnen maken, is Oekraïne absoluut noodzakelijk – omwille van het grote economische potentieel en het feit dat het land de toegangspoort naar West-Europa is.

Melnyk: Oekraïne is de hoeksteen van de Russische machtsambities. Rusland wil wraak voor de vernedering die het in de jaren 90 geleden heeft, toen het Westen het land wegdrukte naar het achterplan van de wereldpolitiek. Oekraïne is een sleutelelement in het plan van Poetin zelf, en tegelijk is het het strijdtoneel van het conflict tussen Oost en West. Dit wil ik benadrukken: dit is geen oorlog tegen Oekraïne alleen. Het enige wat Oekraïne kan en moet doen, is de eigen nationale belangen en burgers beschermen. Oekraïne behoort niet tot het westerse kamp, Oekraïne behoort uitsluitend tot zichzelf. Maar voor het Westen is het belangrijk te begrijpen dat Poetin het bij Oekraïne gaat laten. Ik zeg niet dat we hier Westerse boots on the ground in ons land willen, Oekraïne moet zichzelf verdedigen. Wel wil ik beroep op het Westen doen om meer proactief te zijn, om meer beslissende sancties te nemen tegen Rusland, in de eerste plaats economisch en financieel.

U heeft het de hele tijd over Rusland – is er dan geen verdeling binnen Oekraïne zelf,tussen het oosten en het westen van het land, tussen Oekraïenstaligen en Russischtaligen? Het lijkt niet te ontkennen dat er in het oosten van het land een duidelijk protest bestaat tegen het nieuwe bewind in Kiev.

Zamiatin: Daar vergist u zich – die mensen protesteren niet tegen de nieuwe regering, maar tegen Oekraïne zelf. De nieuwe regering werd eind februari gevormd om een aantal hoogdringende zaken aan te pakken, maar gekozen door het parlement in volledige overeenstemming met de grondwet. Het Razumkov Centre voert geregeld opiniepeilingen over het hele land uit, en hieruit blijkt dat de meerderheid van de Oekraïners de nieuwe regering als legitiem beschouwt, ook in het oosten van het land. Daar zegt zo’n 70 procent van de bevolking achter het nieuwe bewind en de eenheid van Oekraïne te staan, slechts 30 procent is onbeslist of tegen.

Melnyk: Uit onze peilingen blijkt ook dat de meerderheid Russische agressie als de belangrijkste dreiging voor het land zien. En dat geeft ons voldoende argumenten om te stellen dat die mensen, de zogenaamde separatisten, in de minderheid zijn, ook in de oostelijke regio’s. Maar  tegelijk is het een feit dat door gebrek aan informatie over en door de nieuwe overheid mensen bang zijn, en zeker in het oosten bang gemaakt worden met verhalen over de extremistische Pravy Sektor, terwijl dat slechts een kleine minderheidsbeweging is. Niet alleen door Russische propaganda, maar door Russische agenten die actief zijn op Oekraïens grondgebeid. Wat voor tragedies zorgt als in Odessa, waar buitenstaanders twee groepen van onze burgers tegen elkaar opzetten met de trieste bekende gevolgen.

De mensen die separatisten genoemd worden, gebruiken terroristische tactieken […] de staat heeft het volste recht om hen te bestrijden.

Hoe kan de situatie verbeteren? Waar ziet u een oplossing?

Zamiatin: Een eerste belangrijke stap zijn de presidentsverkiezingen die uitgeschreven werden. Dit is absoluut noodzakelijk om te beginnen aan de bouw van het nieuwe politiek systeem. Vervolgens moet gestart worden met de grondwetshervorming en de decentralisatie van de staatsstructuur. De macht moet meer overgedragen worden van het centrum naar de regio’s en verdeeld over verschillende niveaus van bestuur. Deze mate van zelfbestuur vraagt ook van de burgers een grotere verantwoordelijkheid, het zal geen eenvoudig proces zijn.

Melnyk: Het is erg complex, een eenduidige oplossing is er niet. Wel zie ik twee voornaamste punten die aangepakt moeten worden om de situatie onder controle te krijgen: ten eerste moet de staat haar militaire macht gebruiken om de controle over het land te herstellen. Dat is niet alleen haar volste recht , maar zelfs noodzakelijk.

De mensen die separatisten genoemd worden, gebruiken terroristische tactieken: ze vermoorden Oekraïense burgers, vechten tegen het leger – de staat heeft het volste recht om hen te bestrijden. Het tweede punt is echter het allerbelangrijkste: de nieuwe overheid moet de harten en geesten van de mensen winnen. Het nieuwe bewind moet alle Oekraïense burgers duidelijk maken dat ze hier zijn, niet om hen te verdrukken maar om hen te beschermen, voor hen te zorgen en naar een betere toekomst te brengen.