On the Road: Robert Mugabe als eindbestemming

Vorige week werd Robert Mugabe verkozen tot voorzitter van de Afrikaanse Unie. Daarmee staat de negentigjarige, controversiële president van Zimbabwe weer volop in het brandpunt van de internationale aandacht. Net nu stelde Samora Sekhukhune haar roadmovie voor, waarin een vrouw en haar vader duizenden kilometers door Zuid-Afrika en Zimbabwe afleggen met als doel een ontmoeting met Robert Mugabe. Een gesprek over de Wizard of Zim, de zoektocht naar waarheid en ongemakkelijke vragen.

‘De film gaat over veel meer dan die ontmoeting met Mugabe’, zegt Sekhukhune. ‘Je zou het bijna kunnen beschouwen als een ontdekkingsreis naar de waarheid. De waarheid over politiek, over de media, maar even goed de waarheid over onszelf. Iedereen heeft zijn eigen waarheid, maar door zo’n reis te maken krijg je heel andere inzichten en kan die aanvankelijke waarheid op het einde van de rit er wel eens heel anders uitzien. Het is een oefening om de waarheid in vraag te stellen, de persoonlijke waarheid, maar ook de waarheid die de media ons voorschotelen.’

Mugabe, de held

Daarmee refereert de cineaste aan het feit dat Mugabe door de halve wereld als een dictator wordt beschouwd en de bijnaam Hitler van Afrika bijna met trots draagt. Robert Mugabe is het oudste regerende staatshoofd, op 21 februari wordt hij 91, maar wordt niet door iedereen zo verguisd, zeker niet in zwart Afrika. Zijn antikoloniaal en anti-neokoloniaal discours kan immers op heel wat steun rekenen. Want het was Mugabe die er voor gezorgd heeft dat de landbouwgrond in Zimbabwe drastisch hervormd werd, in het nadeel van de kleine minderheid aan blanke landbouwers.

Zwarte landbouwers deden er hun voordeel mee. Al is niet iedereen even blij met de vaak gewelddadige manier waarop dat land hervormd werd en wordt de vraag of die hervorming daadwerkelijk heeft bijgedragen aan de welvaart van de doorsnee Zimbabwaanse boer, openlijk gesteld. Dat neemt niet weg dat Mugabe in zuidelijk Afrika door veel mensen wordt beschouwd als een held. Zo ook door de vader van Samora Sekhukhune.

Beeldvorming

‘Mijn vader is zelf een landbouwer’, verklaart ze zijn fascinatie voor Mugabe. ‘Je kunt moeilijk onderschatten wat het voor zo’n man betekende dat een Afrikaanse leider het land terug aan de oorspronkelijke bevolking gaf. Maar door de manier waarop die landhervorming werd voorgesteld in het nieuws, werd een beeld van een vreselijke man gecreëerd.’

In 2007 circuleerden beelden van zwarte aanhangers van ZANU-PF, de partij van Mugabe, en hoe die een blanke boer in elkaar sloegen en van zijn landgoed knuppelden. Bij dergelijke acties zijn ook doden gevallen. ‘Het is niet mijn bedoeling, noch die van mijn vader, noch van mijn omgeving om wat voor geweld dan ook te vergoelijken’, legt Sekhukhune uit. ‘Maar het is wel belangrijk om verder dan het geweld te kijken. Daarom moet je het Lancasterverhaal begrijpen.’

Lancaster House Agreement

Het Lancaster House Agreement werd in 1979 ondertekend en stippelt de krijtlijnen uit van een onafhankelijk Zimbabwe. Tot die tijd was Rhodesië verwikkeld in een bloedige burgeroorlog, de Bush War (1964 – 1979) genaamd. Rond de tafel van het Lancaster House zaten de Britse regering, de partijen ZANU (Zimbabwe African National Union) van Robert Mugabe en ZAPU (Zimbabwe African Peoples Union) van Joshua Nkomo verenigd in het Patriotic Front, en de vertegenwoordigers van het overgangsregime Zimbabwe Rhodesië, premier en bisschop Abel Muzorewa en de voormalige Rhodesische premier Ian Smith die de facto de touwtjes nog steeds stevig in handen had.

In dat akkoord werd een staakt-het-vuren overeengekomen, maar ook, en dik tegen de zin van Robert Mugabe die in 1980 eerste minister zou worden, dat het onafhankelijke Zimbabwe tien jaar moest wachten vooraleer het aan de herverdeling van het land kon beginnen. Lees: vooraleer de landbouwgrond van de rijke blanke minderheid onteigend kon worden om  te verdelen onder de arme zwarte boeren. In 1980 bezaten 6000 blanke boeren 46 procent van de (vaak beste) landbouwgrond. 700 000 zwarte boeren zaten gepropt op het overige en minder vruchtbare land.

Propaganda

Onder het principe willing buyer, willing seller konden blanke kolonisten al wel land verkopen, waarvoor zowel de Britse als de Amerikaanse regering de helft betaalden en waarbij ze bovendien investeerden in water, scholen en ziekenhuizen. Maar noch de blanke boeren, noch Robert Mugabe waren daarmee, zij het om verschillende redenen, tevreden. Na de tien jaar was er slechts 40 procent van de beoogde 8 miljoen hectaren land herverdeeld.

‘Als je over de landhervorming van Mugabe spreekt, zonder het over de belangen van de Britse regering, Ian Smith en anderen te hebben, doe je niet aan berichtgeving, maar aan zuivere propaganda’, vindt Sekhukhune. ‘Als je dat allemaal in ogenschouw neemt, zouden mensen misschien wat minder geschokt zijn door een bezoekje van een oude boer aan Robert Mugabe.’

Het agreement is intussen al geruime tijd verlopen. Mugabe heeft, zoals eerder aangegeven vaak met geweld, heel wat blanke boeren onteigend, maar in de plaats van de landerijen aan de arme zwarte boeren te geven, kwamen ze in handen van baronnen van het regime die er vaak niets mee deden. Bovendien werden bij die onteigeningen duizenden zwarte landarbeiders, die voor de blanke boeren werkten, op straat gezet zonder de minste compensatie. Enkele van de redenen waarom Zimbabwe zich in een crisis bevindt.

Zuid-Afrikaans gezin

Naast de zoektocht naar de politieke waarheid, wat die ook moge zijn, en naast de persoonlijke zoektocht van Samora Sekhukhune naar de liefde en bevestiging van haar vader – volgens haar een eeuwige zoektocht van elke dochter– wil ze met haar documentaire ook een ander licht doen schijnen over een doorsnee gezin in Zuid-Afrika.

‘In de media en in films worden vaders steevast geportretteerd als ongenaakbaar, gewelddadig en afwezig’, legt ze uit. ‘En hoewel dat voor te veel families waar is en ik niet voorbij wil gaan aan de realiteit, moeten we dat beeld niet institutionaliseren door het eindeloos te herhalen. Mijn vader was en is nog altijd heel aanwezig voor mij en mijn zussen. Hij heeft ons steeds gesteund, zowel financieel als emotioneel. Hell, hij kuste en knuffelde ons in het openbaar in een tijd dat zoiets nog beschouwd werd als extreem.

Van het midden van de jaren 70 tot het begin van de jaren 90 had papa Sekhukhune een bloeiend landbouwbedrijf. Hij voorzag de markten van de omliggende dorpen van groenten, maar bevoorraadde ook scholen en hospitalen. Toen namen grote ondernemingen de handel over en stortte de lokale handel, ook die van papa Sekhukhune, in.

Tot overmaat van ramp overleed mama Sekhukhune in 1994. ‘Mama was het prototype van de sterke vrouw achter de succesvolle man’, zegt de filmmaakster. ‘Zij beheerde het geld, zorgde ervoor dat we er allemaal netjes bijliepen, en dat allemaal terwijl ze de lokale kruidenierszaak uitbaatte. Maar dat betekende niet dat ons gezin uiteengevallen is. Mijn vader is steeds voor ons blijven zorgen, hij is steeds met ons blijven praten. Wat dat betreft zijn we misschien niet het doorsnee gezin. Kinderen werd aangeleerd om een afstand te bewaren ten opzichte van de ouders, om niet te intiem te worden. Bij ons was en is alles bespreekbaar. In die mate zelfs dat mijn vader alles wil weten over de mannen en vrouwen die bij me op bezoek komen.’ Ze lacht. ‘Zijn het gewoon vrienden, of zijn het liefjes? En waarom ben ik nog niet getrouwd? Waarom heb ik geen kinderen? Tegenwoordig worden ouders aangemoedigd om diepe gesprekken te voeren met hun kinderen, maar ik voel me daar helemaal niet comfortabel mee.’ Ze lacht opnieuw, enigszins verlegen nu. ‘Ook daar gaat de film over.’

Vrouw alleen

Een ongetrouwde, kinderloze vrouw van veertig. Het is hier in Europa geen evidentie en dat is het in Zuid-Afrika al evenmin. ‘Mensen zijn boos op mij’, zegt Sekhukhune, ‘ze vinden me egoïstisch en wantrouwen me omdat ik dan wel een liederlijk leven zal leiden. Want waarom wil er geen man met mij trouwen? Alsof ik daar zelf geen beslissingsrecht in heb. Bovendien heb ik geen echte zorgen, ik heb immers geen kinderen en krijg niet te maken met de problemen waar gezinnen mee geconfronteerd worden. En dan wil ik nog een film maken die lijnrecht ingaat tegen alle regeltjes van Hoe een documentaire maken. Ik produceer de film, regisseer, speel zelf mee, het gaat over mijn eigen vader en ik heb er al mijn geld ingestoken. Én ik wil een ontmoeting met een dictator. Een uitgesproken recept voor een ramp!’

Dubbele verjaardag

Op 18 februari begint Samora Sekhukhune aan de trip met haar vader die op 27 februari haar orgelpunt kent op het grote, buitensporige en geld verslindende verjaardagsfeest van Mugabe aan de Victoria Falls, in het noorden van Zimbabwe. De ontmoeting, vijftien minuten, kan volgens het ministerie van de president plaatsvinden na de festiviteiten. Niemand weet of de ontmoeting ook werkelijk zal doorgaan, want Mugabe staat eveneens bekend om zijn grilligheid. ‘Voor de film op zich, is die ontmoeting niet eens zo belangrijk’, besluit Sekhukhune. ‘Maar voor mij persoonlijk is het dat wel, want ik zou niet het gevoel willen krijgen dat ik mijn vader misbruikt heb ter meerdere eer en glorie van mezelf. Het is tenslotte ook een cadeau voor zijn zeventigste verjaardag.’ En wie weet, komt de waarheid voor vader en dochter alsnog aan het licht.

De première van Wizard of Zim is gepland voor juli 2016.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.