Zwarte taxibendes zijn “maffieus” (UNEUS, Politiezone Brussel Zuid)

Telefoontaps. Infiltranten en undercover agenten. Patrouilles en raids. Er is bij navraag al veel geld en mankracht in het onderzoek naar de zwarte taxibendes gekropen. ‘Wij zitten al sinds 2013 op dit dossier’, zegt een ambtenaar van UNEUS, die ons ontvangt op het gemeentehuis van Sint-Gillis.

HQ van het taxi-onderzoek

UNEUS staat voor Union pour un Environnement Urbain Sécurisé: een samenwerkingsverband in Politiezone Zuid, tussen onder meer lokale en federale politie, gemeente, gewestelijke en andere overheden en justitie rond fenomenen van (on)veiligheid. De commissaris van de politiezone wilde ons niet te woord staan, maar wel doorverwijzen naar deze veiligheidscel. Het hoofdkwartier van het taxi-onderzoek, zal algauw blijken.

Geheim onderzoek

‘Helaas mag ik niet héél veel vertellen. Want intussen is op vraag van het Arbeidsauditoraat in Brussel een gerechtelijk onderzoek opgestart, met Michel Claise als onderzoeksrechter. Dat is intussen afgerond, maar om het geheim van het onderzoek niet te schenden, kan ik niet alle bevindingen meegeven’.

De ambtenaar die ons in naam van UNEUS toch hartelijk te woord staat, op voorwaarde dat we hem niet met naam en toenaam vermelden, bevestigt grotendeels het beeld dat onze MO*-reportage schetst. Al moet gezegd dat hij na jaren onderzoek een iets uitgesprokener mening is toegedaan over de taxista’s die aan het Zuidstation klanten oppikken en naar Parijs en Keulen voeren. ‘Hier zijn zware inbreuken gepleegd tegen de sociale en fiscale wetgeving. We hebben bewijzen van criminele feiten. Als Michel Claise, die toch een erg hardnekkige onderzoeksrechter is, zo’n dossier opneemt, dan zal u wel begrijpen dat er meer aan de hand is dan wat doorsnee zwartwerk.’

Waarom werd dit onderzoek eerst geleid door de gemeente Sint-Gillis?

UNEUS: Onze eerste bekommernis is de openbare rust en de levenskwaliteit in de taxisector. Op gegeven ogenblik is er een nieuwe economische activiteit ontstaan, die bij gebrek aan bestaande reglementering, hinder opleverde, onder meer voor het vlakbijgelegen hotel. De directie van IBIS en de groep ACCOR zijn meermaals komen klagen bij ons, bij de burgemeester, de politie. Omdat er vechtpartijen en opstootjes waren tussen rivaliserende taxibendes, vlak voor de deur van het hotel.

Zijn er bij deze taxibende(s) al doden gevallen?

‘De bazen willen dit lucratief handeltje niet regulariseren, want ze streven maximale winst met minimale kosten na. Per dag wordt makkelijk 2000 euro omzet gedraaid.’

UNEUS: Doden niet, maar er zijn wel afrekeningen geweest. Onder meer omdat chauffeurs in het geheim met de politie hebben gepraat. Op zekere dag is iemand voor dood achtergelaten op de ring rond Parijs. Maar Frankrijk heeft nooit gereageerd, ook wel omdat hun los- en laadplek (nvdr. Porte de la Chapelle) weinig hinder ondervindt van de taxi-business. Daar zijn immers alleen grote wegen en een af- en oprit naar de périphérique. Later hebben we wel meer contact gehad met onder meer de verbindingsofficier van Frankrijk op de ambassade in Brussel.

Moeten de passanten die het Zuidstation verlaten, bang zijn voor deze chauffeurs?

UNEUS: Een moeilijke vraag. Een onveiligheidsgevoel is subjectief. Sommige mensen zullen zelfs 300 zwarten op hun stoep niet ervaren als een probleem. Anderen maken al rechtsomkeert als ze één man van vreemde origine op een straathoek zien. Het is niet omdat zwarte chauffeurs luid praten, dat ze elkaar verwijten maken of de kop willen inslaan. En het mag misschien vreemd lijken, maar door de aanwezigheid van de taxista’s in de Engelandstraat zijn er minder overvallen en inbraken dan vroeger. Want ze zijn natuurlijk beducht voor de politie. Ze weten dat ze in de gaten gehouden worden en oefenen met andere woorden zelf een zekere sociale controle uit in de buurt. Wat niet wegneemt dat de structuur van deze business problematisch is, héél problematisch.

U spreekt van structuur. Wij hebben alvast weet van een beurtrol, soms zelfs volgens afkomst of origine. Elke dag is blijkbaar toebedeeld aan één groep, die soms bestaat uit één of enkele etnieën.

UNEUS: Dat was lang zo, maar er is snel komaf gemaakt met die beurtrol tussen verschillende “groepen”. Het is een echte pyramide. Een maffia. De chauffeurs zitten in teams die voor rekening rijden van enkele chefs, die op hun beurt verantwoording afleggen aan één of twee leiders en die met ruim de helft van de inkomsten gaan lopen. Dat is geen zwartwerk meer. Dat noem ik uitbuiting. Wij dachten eerst dat Parijs de plak zwaaide over de trafiek, maar niets is minder waar. Alles wordt bestierd door enkelingen in Brussel.

We hadden iedereen even hard kunnen aanpakken, maar dat is niet gebeurd

De chauffeurs kiezen er toch zelf voor?

UNEUS: Sommigen wel. Zelfs al verdienen ze 5 euro per dag, toch kiezen zij ervoor. Maar heel wat chauffeurs zijn in mijn ogen slachtoffers. Vergelijk het gerust met prostitutie of mensenhandel. In het begin stelden de bazen auto’s ter beschikking van hun chauffeurs, maar nu moeten die zelf met hun eigen wagen komen. De chauffeurs betalen de keuring, de verzekering en als hun auto in beslag genomen wordt, zijn zij de pineut. De bazen ontspringen de dans. Ik kan hierover niet teveel kwijt, maar het lijkt erop dat de top – Congolezen – hun filières hebben om chauffeurs te ronselen en Kameroeners blijken bijvoorbeeld eerder slachtoffer dan organisator. De politie is zich bewust van die nuances, gelukkig maar. We hadden iedereen even hard kunnen aanpakken, maar dat is niet gebeurd.

Als u zegt dat er verzekeringen en keuringsbewijzen zijn, dan is het blijkbaar veilig om zo’n taxi te nemen?

UNEUS: Neen. Noch voor de passagiers, noch voor de chauffeurs. Er zijn wagens die rondrijden zonder verzekering, met een valse nummerplaat en borderline zijn op technisch vlak. Bovendien is het personenvervoer op gewestelijk niveau gereglementeerd. Als een chauffeur een ernstig ongeval heeft, is hij niet verzekerd. Hetzelfde geldt voor die autobussen die illegaal passagiers vervoerden van en naar Marokko. Ik heb weet van rechtzaken tussen verzekeraars en passagiers die nog altijd aanslepen, omdat de verzekering geen vergoeding wil uitkeren aan de nabestaanden van slachtoffers. Weet je, dit is geen carpooling meer. Dit is een maffia, die zoveel mogelijk profijt wil halen, met zo min mogelijk kosten.

Over hoeveel geld spreken we hier? Ik heb zelf 30 euro betaald voor een enkeltje Parijs…

UNEUS: We hebben de rekensom gemaakt en we weten precies hoeveel de bazen eraan overhouden. Omdat deze details deel uitmaken van het gerechtelijk dossier, kan ik u daarover weinig zeggen. Maar als je weet dat er per dag zeker een tiental auto’s van en naar Parijs rijden en je per rit minstens 100 euro omzet rekent, kom je op een dagomzet van 2000 euro. Alleen voor de ritten naar Parijs en terug. Deze chauffeurs rijden zeven op zeven, dus dat wil zeggen 60.000 euro omzet per maand en 720.000 euro jaaromzet. De bazen houden daar ruim de helft van af.

Heeft deze business een link met drugshandel, Congolese stadsbendes, terrorisme? Ik hoorde waaien dat Saleh Abdeslam hier ook gesignaleerd is.

UNEUS: Salah Abdeslman dook overal op. Er was een tijd waarin Abdeslam op hetzelfde ogenblik gespot werd op plaatsen die mijlenver uiteen lagen. Om maar te zeggen. Echter, zoals ik reeds aanhaalde, een onderzoeksrechter zoals Michel Claise neemt dit niet ter harte als er enkel sprake zou zijn van wat simpel zwartwerk. U bent slim genoeg. Er zijn trouwens ook contacten geweest met de Franse diensten. De bazen van deze business doen er natuurlijk alles aan om criminele praktijken onder de radar te houden.

Waarom heeft dit onderzoek zolang aangesleept?

UNEUS: Het is al te makkelijk om te stellen dat de politie zomaar grote kuis kon houden in de Engelandstraat. Vooreerst was er tot voor de nieuwe ordonnantie van Pascal Smet geen heldere regelgeving over wat wel of niet mocht. We wisten natuurlijk dat dit personenvervoer illegaal was, maar bij gebrek aan reglementering, was het moeilijk optreden. We moesten dus allerlei juridische spitsvondigheden vinden, criminele feiten documenteren of inbreuken tegen de sociale of fiscale wetgeving. Dat vergde maandenlange observatie, infiltranten en verklikkers, telefoontaps, inbeslagnames. Zo’n raid vergt algauw een dertigtal politiemensen, met combi’s en moto’s. Die kan je als politiezone niet zomaar ophoesten. Maar er zijn nu zo’n 20 aanklachten weerhouden, dus het dossier zit goed in elkaar.

Als straks deze zwarte taxi-business wordt weggevaagd, zoals u laat verstaan, wat zal er dan met de chauffeurs gebeuren?

UNEUS: We zijn preventief te werk gegaan en ik ga niet zeggen dat chauffeurs die wij als slachtoffer beschouwen, een voorkeursbehandeling hebben gekregen. Toch getuigen de pv’s die zijn opgemaakt door de politie, van meer begrip dan ten opzichte van organisatoren van deze business. Het is natuurlijk de vraag of je van het ONEM (nvdr. Office National de l’Emploi), de sociale inspectie of een magistraat hetzelfde begrip mag vragen. Een ambtenaar kan moeilijk de ogen sluiten voor een steuntrekker die tegelijk in het zwart bijklust.

Het gerechtelijk onderzoek is dus rond?

UNEUS: Ja. De onderzoeksrechter is klaar met zijn werk en nu is het wachten tot de zaak op de rol komt. Er zijn een twintigal aanklachten weerhouden en er zijn criminele feiten in het onderzoek. De ordonnantie van Pascal Smet is echter van groot belang, omdat we met dit instrument in de hand kunnen vermijden dat eens de sector opgekuist, anderen in de bres springen. Want zoals bij drugshandel duurt de trafiek anders voort, ook al is El Chapo Guzman gearresteerd.

Zal met de crisis zwartwerk sowieso niet blijven toenemen?

UNEUS: Daarvoor valt te vrezen. En er dreigen steeds meer kwetsbare groepen ten prooi te vallen van malafiede personen die het systeem kennen en weten hoe ze mensen kunnen uitbuiten. Alles reglementeren en dichttimmeren is natuurlijk niet de oplossing. Je moet naar een evenwicht zoeken. Maar door niet in te grijpen zouden we als overheid dit soort mensenhandel helpen floreren. En dat mogen we niet laten gebeuren. Ook al moeten we bij momenten van ons hart een steen maken.