Winter 2015

Je kan dit winternummer in deze winkels en boekhandels kopen (€ 5,5) of je kan ook een abonnement bestellen voor slechts € 20. Knack-abonnees ontvangen MO* automatisch bij hun pakket.

TRENDS

Voorwoord Gie Goris: Il est vijf voor twaalf, Paris s’éveille
Oorlogen en militaire interventies zijn fout, ongeacht met welke heerlijke woorden en waarden ze aangekondigd worden.

Dagboek van de angst uit Burundi
Sinds de protesten tegen de derde termijn voor de Burundese president Pierre Nkurunziza, de poging tot staatsgreep en zijn herverkiezing, glijdt Burundi weg in een spiraal van geweld. Vanuit een van de moeilijkste wijken van de hoofdstad Bujumbura kreeg MO* het dagboek van “Franck”.

Opvallende klimaattrends deze winter - Alma De Walsche

Klimaatprobleem vraagt een ondernemende staat - John Vandaele
Mariana Mazzucato’s boek De ondernemende staat doorbreekt het cliché van de overheid als het dode gewicht van de economie, en toont juist dat de staat de basis legt voor fundamentele technologische vernieuwing. Is juist dat niet wat we nodig hebben als antwoord op fundamentele problemen zoals klimaatverandering? Paul De Grauwe, hoogleraar in de economie aan de London School of Economics, reflecteert hierover. 

Amerikaanse politieke polarisering blokkeert IMF-hervorming - John Vandaele
Kan de president van de VS iets nastreven dat jarenlang door het Amerikaanse parlement wordt tegengewerkt? Jazeker, zoals blijkt uit de hervorming van het Internationaal Muntfonds (IMF): Europa zou een deel van zijn unieke machtspositie inleveren aan de opkomende landen, maar het Congres geeft niet thuis. Of hoe Amerikaanse problemen knagen aan de geloofwaardigheid van internationaal bestuur. John Vandaele zocht in Washington uit wat er aan de hand is. 

De schadelijke sluiproutes van de wereldfinanciën - Kristof Clerix
De inkomsten die ontwikkelingslanden mislopen ten gevolge van verborgen geldstromen zijn groter dan wat ze via ontwikkelingshulp en buitenlandse investeringen binnenhalen. Dat was de centrale boodschap van de Conferentie over Financiële Transparantie, eind oktober in de Indonesische hoofdstad Jakarta. ‘Het financiële schaduwsysteem is uitgegroeid tot een van de grootste bedreigingen voor de democratie en mensenrechten.’

Nobelprijs stelt ontwikkelingshulp ter discussie - Gie Goris
Op 10 december krijgt de Schot Agnus Deaton de Nobelprijs voor Economie. Na Amartya Sen, Joseph Stiglitz en Paul Krugman is hij de vierde laureaat in korte tijd die het probleem van de ongelijkheid expliciet op de maatschappelijke agenda zet. Maar Deaton is ook erg kritisch voor ontwikkelingssamenwerking. Twee hoofdrolspelers uit de Belgische ontwikkelingswereld reageren.

FOCUS: 60 miljoen mensen tussen ergens en nergens

Vluchtelingen worden van huis en haard verdreven door geweld, droogte of andere oorzaken, maar vinden vaak geen nieuwe plek om te aarden. Wat doet die toestand van onzekerheid en blijvende overgang met mensen, hun toekomstperspectieven en -investeringen, maar ook met de samenlevingen in de landen van vertrek en de landen van verblijf? In het nummer: reportages uit Libanon, Turkije en Bosnië; verhalen vanuit India, de Verenigde Staten, Brussel en Calais; analyses over oologs-, klimaat- en ontwikkelingsvluchtelingen…

In beeld: De menselijkheid van vluchtelingen blijft onzichtbaar - Gie Goris & Omar Imam
Omar Imam is Syriër, fotograaf van beroep. Vanaf het begin van de opstand werd hij een van de vele vrijwilligers die probeerden opvang, medische hulp en andere diensten aan de bevolking te verlenen. Eind 2012 verliet hij Syrië om in Libanon te gaan wonen. Daar bleef hij werken met Syrische vluchtelingen. Uiteindelijk resulteerde dat in een artistiek project waarin de verhalen van individuen of koppels gevat worden in een theatraal beeld.

Interview met William Lacy Swing, directeur van de Internationale Organisatie voor Migratie - Tine Danckaers
Het is allang geen nieuws meer: nooit eerder waren zoveel mensen gedwongen op de vlucht. Nooit eerder drong de complexiteit van migratie in al haar facetten zich zo duidelijk op aan Europese beleidsmakers, media en burgers als in 2015. William Lacy Swing, directeur-generaal van een van de grootste mondiale migratie-organisaties, roept op tot nuance en pragmatiek. ‘Laten we dit moment gebruiken om orde te scheppen en constructieve oplossingen te zoeken.’

De odyssee van een Syrisch gezin: ‘Papa, waarom nemen we niet het vliegtuig naar Europa?’ - Pieter Stockmans
Pieter Stockmans volgde een Syrisch gezin in zijn pogingen om de oversteek van Turkije naar Griekenland te maken. In Izmir en Istanboel kwam hij terecht in de wereld van uitbuiters, smokkelaars en maffiosi. Met elke boot die op de Europese kusten aanspoelt, arriveren lange verhalen en gekoesterde illusies.

Prikkeldraad, een gitaar met drie snaren en liters thee. Waar ben ik? - Tess Vonck
De Jungle. Zo heet het tentenkamp vijf kilometer buiten Calais waar begin november meer dan zesduizend migranten en vluchtelingen in onmenselijke omstandigheden verblijven. Dat is dubbel zoveel als een maand voordien. Ze willen naar Engeland of ergens waar hun leven niet meer op pauze staat, maar ze zijn gestrand in een wachtkamer die steeds krapper wordt. Met de winter voor de deur vrezen de weinige hulporganisaties ter plaatse voor een humanitaire ramp. Een verslag aan de hand van zes alledaagse voorwerpen waar wij nauwelijks bij stilstaan, maar die voor bewoners het verschil maken tussen stilstaan of vooruitgaan.

Beiroet is gesloten, de sleutel is gebroken - Tine Danckaers
Terwijl Europa zucht, steunt en ruziet over de vluchtelingencrisis, vangt het kleine Libanon anderhalf miljoen gevluchte Syriërs op. Al is “opvangen” een groot woord. Libanon voerde dit jaar maatregelen voor de Syrische vluchtelingen in met als boodschap: uw toekomst is niet meer hier. Zij die kunnen, zetten een nieuwe stap in het transitbestaan dat ze sinds de Syrische oorlog leiden. Velen blijven, vastgeklonken aan een leven dat in de wacht staat.

Waar belanden mensen zonder land? - Samira Bendadi
Ze kunnen niet gerepatrieerd worden en toch lopen ze het risico opgesloten te worden. Ze worden erkend als staatloos en toch worden ze op straat gegooid en aan hun lot overgelaten. Een groep mensen die in stilte lijdt en naar wie geen haan kraait, ondanks de afspraken in het regeerakkoord.

Meer mensen ontheemd door ontwikkeling dan door natuurrampen - Gie Goris
Mensen vluchten voor oorlog, vervolging, rampen of een ronduit uitzichtloze toekomst. Maar elk jaar moeten er ook zowat 15 miljoen mensen huis, veld en gemeenschap achterlaten omdat ze plaats moeten maken voor grote dammen, mijnen of andere grootschalige projecten van economische ontwikkeling.

Geen licht aan het eind van de tunnel voor Midden-Amerikaanse jongeren - Alma De Walsche
In de zomer van 2014 werd het zuiden van de VS overspoeld door een stroom niet-begeleide minderjarigen uit El Salvador, Honduras, Guatemala en Mexico. Strengere controles en financiële hulpprogramma’s moeten het probleem indijken. Aan de oorzaak verandert echter niets. 

Twintig jaar na de Joegoslavische oorlogen keren Bosniakken terug naar hun land - Toon Lambrechts
De Balkan kwam dit jaar in beeld als de bedding waardoor een ongeziene vluchtelingenstroom zich noordwaarts beweegt. Nauwelijks twintig jaar geleden dreven de Joegoslavische oorlogen in de regio miljoenen mensen op de vlucht. Terugkeren naar de plek van herkomst gaat moeizaam, zelfs twee decennia later. Zeker in Bosnië, waar de oorlog diepe wonden sloeg.

‘Mensen zonder papieren putten veerkracht uit hun drang om te overleven’ - Stefaan Anrys 
Vluchtelingen en andere migranten op weg naar ergens zijn slachtoffers van een lange lijst onrechtvaardigheden. Maar ze weigeren zichzelf in de eerste plaats als slachtoffer te zien. Een persoonlijk verhaal over veerkracht. ‘Onze ervaring is dat uitwisseling tussen mensen, met al hun verschillen, het sterkste wapen is tegen maatschappelijke uitsluiting.’

250 miljoen klimaatvluchtelingen - Alma De Walsche
Ze zijn met miljoenen, maar hoe moet je ze noemen? Vluchtelingen? Migranten? Ontheemden? Mensen op de vlucht voor het veranderende klimaat. Hun aantal zou naar verwachting tegen 2050 tot zo’n 250 miljoen kunnen oplopen. Iets waar de natiestaten totaal niet op voorbereid zijn. Ook het nieuwe klimaatakkoord zal wellicht nog geen clausule over klimaatvluchtelingen bevatten.

Mustafa Kör: Helden van de doortocht  

VERHALEN

In beeld: Do they know it’s Diwali? - Gie Goris
Met Diwali vieren hindoes, sikhs, jaïns en andere gemeenschappen in India dat het licht de duisternis overwint. Diwali is intussen het meest gemondialiseerde feest uit India. Of het licht ook de commercialisering kan overwinnen, is onzeker.

De normen en waarden van Matthieu Ricard: ‘Oorlog, vlees eten en kapitalisme zijn een schrijnend gebrek aan verbeelding’ - Gie Goris
Matthieu Ricard, een boeddhist die meer van wetenschap dan van wierook houdt, gelooft dat de neoliberale logica via natuurlijke selectie vervangen zal worden door de coöperatieve logica. Nu de overheid minder dan ooit compassie opbrengt voor de kwetsbare burger, leek een gesprek met de auteur van Altruïsme. De kracht van compassie een dringende noodzaak.

Het stille leed van de Jezidi-vrouwen - Brenda Stoter
Duizenden Jezidi-vrouwen werden het afgelopen jaar door Islamitische Staat (IS) tot slaaf gemaakt en verkracht. Een deel wist te ontsnappen. Zij keerden terug naar Noord-Irak: ziek, gebroken en ernstig getraumatiseerd.

25 jaar verslag uitbrengen over de wereld: een leerzame tijd - Gie Goris
Op 1 december 1990 ging Gie Goris aan de slag als hoofdredacteur bij het maandblad Wereldwijd, een van de twee voorlopers van MO*. Een kwarteeuw later maakt hij een lijstje op van geleerde lessen. Een zeer onvolledig lijstje, bij gebrek aan plaats. Maar de hoofdredacteur was niet bereid om meer pagina’s vrij te maken voor deze hoogst persoonlijke bespiegelingen.

Recensie: Radicalisering als opbouwend en opbeurend verhaal - Alma De Walsche
De nieuwe verhalen waarop we een duurzame en rechtvaardige wereld kunnen bouwen, hoeven we niet meer te bedenken, we moeten er alleen oog voor hebben, ze zichtbaar maken en weerklank geven. En er dan mee aan de slag gaan. 

Recensie: De exodus uit Syrië in documentaires - Tine Danckaers
In twee roadmovies brengen twee Syrische filmmakers de val van de revolutionaire Syrische droom in beeld. In beide films keren de regisseurs terug naar hun land, waarbij ze een zelden vertoonde inkijk geven in de drama’s van de Syrische vrijheidsdenkers. Wie menselijke inzichten wil en andere verhalen dan die over een geradicaliseerd en door geweld gekaapt Syrië, komt met deze documentaires zeker aan zijn trekken. Warm aanbevolen.

Recensie: Big data en noodhulp - Jago Kosolosky
Eind september schreef Rana Novack, de Syrisch-Amerikaanse oprichtster van de Refugee Admissions Network Alliance, in Wired dat ze teleurgesteld was. Omdat we er, ondanks de beschikbare technologie, niet in zijn geslaagd de huidige vluchtelingencrisis te voorspellen. Een terechte opmerking. Terwijl software voorspelt welke televisieserie me zal bevallen, algoritmen aan het werk gezet worden om nieuwsartikelen te schrijven en de goeroes van Silicon Valley vooral problemen oplossen waar we helemaal geen last van hadden, is er nauwelijks aandacht voor op informatietechnologie gebaseerde oplossingen wanneer miljoenen mensen op de vlucht slaan.

Ten slotte: Lectrr

Je kan dit nummer in deze winkels en boekhandels kopen (€ 5,5) of je kan ook een abonnement bestellen voor slechts € 20. Knack-abonnees ontvangen MO* automatisch bij hun pakket.