Amerikaanse Apaches voor Egypte doen vragen rijzen

In oktober vorig jaar schortte Amerikaanse regering de levering van de gevechtshelikopters op, nadat het Egyptische leger de democratisch gekozen president Mohamed Morsi had afgezet. De levering zou hervat worden als Egypte vooruitgang zou boeken op weg naar een democratisch gekozen burgerregering, zei Derek Chollet, plaatsvervangend minister voor Internationale Veiligheid bij het ministerie van Defensie, eind oktober.

Mensenrechtengroepen stellen echter dat de repressie in Egypte de afgelopen zes maanden alleen maar is toegenomen. De aankondiging dinsdag dat het Pentagon alsnog tien Apache-helikopters gaat leveren, baart hen zorgen. “Het is overduidelijk dat Egypte niet op weg is naar een democratische transitie”, zegt Sarah Margon, directeur bij Human Right Watch. “Het is een erg warrige verklaring.”

De Amerikaanse minister van Defensie, Chuck Hagel, zei dinsdag tegen zijn Egyptische ambtsgenoot “nog niet in staat te zijn te erkennen dat Egypte stappen zet ter ondersteuning van democratische transitie.” Tegelijkertijd bevestigde hij in een transcript van het telefoongesprek de levering van de Apache-helikopters, bedoeld om Egypte te helpen bij antiterrorisme-operaties in de Sinaï.

Terrorisme

“De Amerikaanse regering blijft proberen het verschil te delen, en zendt de boodschap uit dat zij de veiligheidssamenwerking met de Egyptische regering in stand wil houden, terwijl zij tegelijkertijd de coup en de omvangrijke mensenrechtenschendingen daarna, afkeurt”, zegt Michelle Dunne, voormalig Midden-Oostenspecialist bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.

“Het lijkt erop dat deze helikopters bedoeld zijn om steun te tonen aan de strijd tegen het terrorisme in de Sinaï en niet aan de verkiezingscampagne van generaal Abdel Fatah al-Sisi. Maar dat onderscheid is moeilijk te maken”, zegt Dunne, nu verbonden aan de Carnegie Endowment for International Peace.

Een ander probleem dat aan de levering van de helikopters kleeft, zegt Dunne, is dat er een groot risico bestaat dat ze gebruikt worden voor ernstige mensenrechtenschendingen, zoals het collectief straffen van bevolkingsgroepen in de Sinaï. “Dat zou direct ingaan tegen de richtlijn die president Obama in januari heeft uitgevaardigd tegen het gebruik van conventionele wapens in situaties waarin mensenrechten worden geschonden, of waarin de VS betrokken worden bij dergelijke schendingen.”

Moslimbroederschap

Evenals Dunne vrezen mensenrechtengroepen dat elk onderscheid dat de regering-Obama eventueel zou willen maken tussen legitieme Egyptische veiligheidszorgen en de afkeuring van de mensenrechtenschendingen in het land, verloren zal gaan als gevolg van de levering van de Apache-gevechtshelikopters.

“Onze zorg is dat dat subtiele onderscheid de meeste Egyptenaren zal ontgaan en dat de levering door de Egyptische regering gebruikt zal worden om te bewijzen dat de steun geniet van de VS”, zegt Neil Hicks, internationaal beleidsadviseur bij Human Rights First.

Bijna een maand geleden veroordeelde de regering-Obama het besluit van een Egyptische rechtbank om 529 mensen ter dood te veroordelen voor de moord op een politieagent tijdens protesten tegen de coup vorig jaar.

De Carnegie Endowment stelt in een in maart gepubliceerd rapport dat de huidige repressie in Egypte heviger is dan in de tijd van de voormalige president Gamal Adel Nasser en na de moord op president Anwar Sadat in 1981. Nasser probeerde in de jaren vijftig en zestig de Moslimbroederschap te verpletteren door honderden leden te arresteren en hun leiders te executeren.

Tussen 3 juli vorig jaar en eind januari, zijn Egypte in totaal 3.143 mensen omgekomen als gevolg van politiek geweld. In minstens 2.528 gevallen gaat het om burgers die omkwamen bij politieke protesten. Tijdens die protesten kwamen ook zestig politiemensen om. Nog eens 281 mensen zouden gedood zijn bij terroristische aanslagen.

Tijdens politieke bijeenkomsten werden 16.400 mensen gearresteerd. Bijna 2600 politieke leiders – die in overgrote meerderheid banden zouden hebben met de Moslimbroederschap – werden gearresteerd en vastgezet, staat in het rapport.

Volgens Stephen McInerney, directeur van het Project on Middle East Democracy (Pomed), is het sturen van Apache-gevechtshelikopters door de regering-Obama niet in strijd met de wet. “Maar het zendt wel een signaal uit dat democratische vooruitgang niet altijd dezelfde prioriteit heeft voor deze regering.”

Geheel onverwacht komt het besluit over de levering volgens hem niet. “Het was duidelijk dat velen binnen de regering de militaire steun aan Egypte wilden hervatten”, zegt McInerney.

Israël

Al-Sisi, die volgens experts de facto de macht heeft in Egypte sinds de coup, wordt gezien als de gedoodverfde winnaar van de verkiezingen eind volgende maand. Hij heeft veel hoge functionarissen uit de regering van de voormalige president Hosni Moebarak, en zakenvrienden van de familie, hun oude posities teruggegeven. Moebarak werd in februari 2011 gedwongen af te treden na volksprotesten en druk door Verenigde Staten en andere westerse regeringen.

Al-Sisi deed gisteren, verwijzend naar groeiende terroristische activiteiten, een beroep op de regering-Obama om alle Amerikaanse militaire en veiligheidssteun aan zijn land te hervatten. Vanuit Washington vloeide jaarlijks gemiddeld 1,3 miljard dollar naar Egypte, waarvan het grootste deel militaire steun betrof.

Egypte is naast Israël de grootste begunstigde van Amerikaanse bilaterale steun sinds de vredesakkoorden van Camp David tussen beide landen in 1979. Behalve dat de steun bijdraagt aan handhaving van het verdrag, geeft ze ook Amerikaanse oorlogsschepen een voorkeursbehandeling in het Suezkanaal. Daarnaast mogen Amerikaanse vliegtuigen gebruik maken van het Egyptische luchtruim.

De opschorting van de militaire steun aan Egypte leidde in oktober tot woede bij de trouwste bondgenoten van Egypte, in het bijzonder Saoedi-Arabie en de Verenigde Arabische Emiraten. Riyad kondigde aan tekorten te zullen compenseren door namens Egypte elders wapensystemen aan te schaffen, onder meer in Rusland.

Saoedi-Arabië vindt dat Washington Al-Sisi en het Egyptische leger onvoldoende steun geeft. Die kwestie zou onder meer tijdens een ontmoeting tussen Obama en koning Abdullah vorige maand zijn aangekaart.