Archiefbeeld Ronde van Vlaanderen toont impact klimaatverandering

Onderzoekers van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen bestudeerden VRT-archiefbeelden van de Ronde van Vlaanderen tussen 1980 en 2016. Ze vergeleken de jaarlijks herhaalde video-opnames van bomen op twaalf hellingen langs het parcours, en bepaalden daaruit hoeveel bladeren of bloemen er te zien waren. Deze gegevens werden dan gekoppeld aan klimaatdata.

Vroeger bladeren

In de loop van de voorbije 36 jaar bleken bomen op de hellingen van de Ronde van Vlaanderen steeds meer bladeren of bloemen te dragen op de dag van de koers.

‘Wat we zien, is dat bomen langs het parcours vóór de jaren 1990 tijdens de Ronde van Vlaanderen zelden al bladeren hebben, maar na de jaren negentig staan verschillende soorten consistent in blad’, zegt hoogleraar Pieter De Frenne, die het onderzoek van thesisstudente Lisa Van Langenhove begeleidde. ‘Dat gebeurt omdat de temperaturen op de Ronde-hellingen, net als over de rest van de wereld, de laatste jaren sterk gestegen zijn. Op de hellingen van de Ronde van Vlaanderen gaat het om zo’n 1,5 °C sinds 1980.’

Het team zag vooral een vroegere bloei van magnolia’s en meer bladeren bij meidoorns, haagbeuk en berken op de hellingen. ‘Deze struiken en bomen stonden vroeger op de dag van de Ronde nooit in blad of bloei. De laatste jaren wel en dat is voornamelijk een gevolg van de opwarming van het klimaat’, stelt De Frenne.

Nieuwe methode

De archiefbeelden van de koersen zijn verrassend waardevolle bron van klimaatinformatie. Tot nu toe werden de effecten van klimaat op bomen voornamelijk gebaseerd op waarnemingen in een klein aantal bossen, parken en tuinen bij een relatief beperkt aantal goed bestudeerde soorten zoals eik, beuk en hazelaar. De nieuwe archiefmethode maakt het echter mogelijk om een grote diversiteit aan — vaak onderbelichte — plantensoorten te onderzoeken.

‘We weten dat klimaatverandering ervoor zorgt dat de natuur tijdens de lente sneller ontluikt’, zegt De Frenne. ‘De mate waarin allerhande plant- en diersoorten hierop reageren verschilt echter heel sterk. Sommige soorten reageren heel sterk, anderen helemaal niet.’

Waardevolle bron

Op film vastgelegde opnamen van wielerwedstrijden zijn een waardevolle bron, omdat ze jaarlijks quasi hetzelfde parcours volgen zo toelaten om planten langs het parcours nauwgezet op te volgen doorheen de tijd. Wielerwedstrijden hebben nog enkele bijkomende voordelen: ze zijn een van de weinige sportmanifestaties die op de openbare weg in het voorjaar plaatsvinden, op het moment dat bomen en struiken uitlopen, én ze worden al decennialang georganiseerd.

De onderzoekers onderstrepen met dit onderzoek tevens het belang van audiovisuele archieven. ‘Dit onderzoek zou nooit mogelijk geweest zijn als de VRT haar koersbeelden niet zo uitstekend bewaard had’, zegt De Frenne. ‘Dit onderzoek toont het belang van zulke archieven in sterk uiteenlopende contexten aan.’