Bedrijfswagens: moet de heilige koe aan de ketting?

Wat is Railease?

In 2008 introduceerde de spoormaatschappij NMBS in samenwerking met Accenture en leasingbedrijf Athlon, Railease, een innovatief project dat een rittenkaart koppelt aan het gebruik van een leasewagen. De werknemer kan voor een aantal ritten het openbaar vervoer gebruiken, die dan inlevert op zijn brandstofbudget.

Het aantal bedrijven dat een overeenkomst heeft met de NMBS stijgt de laatste jaren opvallend.

Railease was niet onmiddellijk een succes, maar het aantal bedrijven dat een overeenkomst heeft met de NMBS stijgt de laatste jaren opvallend. In 2010 verkocht de NMBS een zestigtal contracten. Op vier jaar tijd zag de spoormaatschappij dat cijfer verviervoudigd: in 2014 hadden 240 bedrijven een Railease-contract.

Hier dient echter een kanttekening gemaakt te worden. In 2014 maakten 3717 pendelaars gebruik van minstens één dagbiljet, ten opzichte van de naar schatting 400.000 bedrijfswagens die onze wegen bevolken, stelt dat cijfer niet veel voor.

People, Profit, Planet

Het grote voordeel van Railease is dat de werknemer niet onnodig de bedrijfswagen moet gebruiken. Wanneer hij in het stadscentrum moet zijn, is reizen met het openbaar vervoer vaak veel gemakkelijker. Men moet geen parkeerplaats zoeken en de reistijd kan gebruikt worden om aan de to-do lijst te werken. Bovendien kan men met een biljet ook gebruik maken van diensten van De Lijn, TEC en MIVB, zodat transport nagenoeg van deur tot deur mogelijk is.

Het gebruiksgemak was voor de bedenkers cruciaal om bedrijven mee te krijgen. De leasingfirma’s handelen de administratie af, zodat er voor de werkgever geen extra taken bij komen kijken. Ook handig: omdat de biljetten niet verbonden zijn aan een persoon maar aan een bedrijf, kunnen werknemers ze onderling uitwisselen.

Voor de bedrijven komen er geen meerkosten bij kijken omdat de extra kost van de treinabonnementen gecompenseerd wordt door een vermindering in het brandstofbudget. Voor een contract van 35.000 km wordt er gemiddeld 7.000 km afgetrokken, wat neerkomt op 1 ton CO₂ uitstoot minder per voertuig. Het milieu baat er dus ook bij.

De heilige bedrijfswagen

Railease stuitte op de “heilige” bedrijfswagen. Uit een enquête van Knack, waarin 7000 mensen bevraagd werden, blijkt dat ongeveer een op twee een wagen van het werk heeft.

De bedrijfswagen is dankzij een fiscaal gunstregime veel voordeliger dan bijvoorbeeld een loonsverhoging. Voor heel weinig geld krijg je een mooie wagen.

De werknemer wil daar niet zo snel afstand van doen. De bedrijfswagen is dankzij een fiscaal gunstregime veel voordeliger dan bijvoorbeeld een loonsverhoging. Voor heel weinig geld krijg je een mooie wagen. Bovendien is een auto als product erg zichtbaar, waardoor het is uitgegroeid tot een statussymbool.

Bedrijfswagens zijn voor een groot deel een antwoord op de hoge loonkosten in ons land. Door de hoge lasten die op arbeid worden geheven, kiezen werkgevers om werknemers extralegale voordelen te geven.  

Het resultaat is dat veel werknemers in het bezit zijn van een bedrijfswagen die ze eigenlijk niet echt nodig hebben. Uit een gezamenlijke studie van de universiteiten van Brussel, Namen en Hasselt – 1500 werknemers werden ondervraagd – blijkt dat een vierde van de bestuurders van bedrijfswagens geen eigen wagen zou aanschaffen, maar enkel het openbaar vervoer zou gebruiken. 

Bedrijfswagen ter discussie

Er wordt dan ook gepleit om het fiscale voordeel van bedrijfswagens om te zetten in een verlaging van lasten op arbeid. ‘In tijden van besparingen op openbaar vervoer, hoge loonkosten en groeiende files, is de fiscale steun voor bedrijfswagens, zo’n vier miljard euro, gewoon absurd’, zegt professor Dave Sinardet in een opiniestuk in De Tijd.

Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) wilde het voorstel bespreken, maar werd dadelijk teruggefloten door zijn partijvoorzitter. Aan de subsidiëring van bedrijfswagens wordt niet geraakt.

De onaantastbaarheid van de bedrijfswagens is opvallend omdat de belastingbetaler in feite files financiert.

De onaantastbaarheid van de bedrijfswagens is opvallend omdat de belastingbetaler in feite files financiert, terwijl België tot de Europese top behoort wat fileleed betreft.

Het fileleed heeft ook een zware economische kostprijs: er zijn veel bedrijven die vertrekken naar beter bereikbare plaatsen in het buitenland.

Ook het milieu lijdt onder het beleid. Al die bedrijfswagens produceren veel fijn stof, wat tot bezorgde uitspraken van internationale instellingen zoals de Europese Commissie en de OESO heeft geleid. Ze manen ons land aan om ‘de subsidies met schadelijke milieu- en gezondheidsgevolgen stop te zetten.’

Van autobudget naar mobiliteitsbudget

Toch is er niet enkel slecht nieuws. Ondernemingen beseffen dat ze op meer transportmiddelen moeten inzetten dan de wagen alleen. Er zijn alternatieven die duurzamer, flexibeler én vaak sneller zijn. Railease is er daar één van, maar ook het invoeren  van een mobiliteitsbudget klinkt veelbelovend.

De Mobilty Card van Athlon is hier een voorbeeld van. In samenwerking met XXImo ontwikkelde de mobiliteitsaanbieder een betaalkaart waarmee gebruikers al hun mogelijke mobiliteitsuitgaven kunnen betalen. De werkgever stelt het budget samen, maar laat het beheer over aan zijn werknemer.

‘Wanneer je de werknemer zelf zijn budget laat beheren, zal hij bewuster omgaan met mobiliteit’

Die aanpak blijkt te werken. ‘Wanneer je de werknemer zelf zijn budget laat beheren, zal hij bewuster omgaan met mobiliteit’, zegt Ariane Geypen van Athlon. ‘Door de rekening niet automatisch door te schuiven naar de werkgever, word je bewust van de kostprijs van een tankbeurt. Het moedigt je aan om te zoeken naar goedkopere alternatieven.’

Uit een praktijkproef in Maastricht is gebleken dat door de invoering van een mobiliteitsbudget er minder met de bedrijfswagen werd gereden. Een jaar lang kregen 140 proefpersonen elke maand een bedrag waarmee ze hun reiskosten konden betalen. Ongeveer de helft van de deelnemers gaf aan dat een mobiliteitsbudget hen tot een gedragsverandering aanzette. Ze gebruikten minder vaak de bedrijfswagen en vaker het openbaar vervoer.

De Mobility Card staat nog in zijn kinderschoenen, maar kan reeds op veel belangstelling rekenen. Alternatieven voor de bedrijfswagen komen steeds nadrukkelijker in beeld. Ze zijn een deel van de oplossing voor de prangende mobiliteitsproblemen in het land. ‘We staan met z’n allen te vaak in de file, we moeten dus verstandigere keuzes maken’, klinkt het bij Athlon.