België-Brazilië: de dwerg en de reus

Het was met de rode loper en veel eerbetoon dat ex-president Lula in 2009 door Herman Van Rompuy, toen eerste minister en Yves Leterme, minister van Buitenlandse Zaken, werd ontvangen. Er werden toen zes samenwerkingsakkoorden gesloten, onder meer over sociale zekerheid, lucht- en ruimtevaart, en over Europalia Brazil.

In oktober 2011 was Dilma Rousseff hier om die Europalia plechtig te openen en in februari dit jaar nam de Braziliaanse president in Brussel deel aan de zevende Bedrijventop Brazilië - EU, waar onder meer de mogelijkheid voor de aanleg van een optische kabel tussen Europa en Brazilië besproken werd, na de NSA-afluisteraffaire.

Wat ons bindt

De EU als blok is de voornaamste handelspartner van Brazilië en goed voor 22,2 procent van Brazilië’s totale buitenlandse handel. De export vanuit de EU neemt sinds 2006, toen de betrekkingen tussen Europa en Mercosur opnieuw geactiveerd werden, jaarlijks met 15 procent toe. De export vanuit Brazilië groeit jaarlijks 16 procent.

Voor België staat Brazilië op de 18de plaats als exportbestemming, ter waarde van 3,3 miljard euro. Brazilië komt op de 22ste plaats in de lijst van landen waar België van aankoopt. Voor FIT, Flanders Investment and Trade, is Brazilië momenteel de tweede sterkste groeier, na de Verenigde Arabische Emiraten.

Onze relatie zit dus in de lift. Er wonen ook nogal wat Belgen in Brazilië, en omgekeerd. Volgens het Braziliaanse consulaat-generaal in Brussel verblijven er officieel 43.000 Brazilianen in ons land, terwijl 5000 landgenoten hun vaderland ruilden voor Brazilië.

Waar België goed in is  

‘Size doesn’t matter’, antwoordt Didier Vanderhasselt, consul-generaal voor België in São Paulo, op de vraag wat zo’n kleine dwerg als België voor de reus Brazilië kan betekenen. ‘We zijn een klein land, maar we hebben op vele domeinen topkwaliteit in huis.’ Rond de honderd Belgische bedrijven zijn in Brazilië actief.

Er zijn de groten, zoals Bekaert, Umicore, Solvay, Barco, Picanol, Arcelor-Mittal, Le pain Quotidien en Callebaut. Maar ook internationale kmo’s, zoals Skylane Optics, Fomeco of Deslee-Cama. Altissia, bijvoorbeeld, biedt online taallessen aan.

De chemische sector spant de kroon, op de tweede plaats komen de machines, gevolgd door de dienstensector.

De Brazilianen weten heel goed wat ze nodig hebben en wij spelen daar met ons netwerk volop op in.

Vanderhasselt: ‘De Brazilianen weten heel goed wat ze nodig hebben en wij spelen daar met ons netwerk volop op in. Spitstechnologie in milieu, havenmanagement, logistiek, farmaceutica, grote baggerwerken. Wij zijn de kameleons van het internationale bedrijfsleven: we integreren ons steeds heel goed in het plaatselijk economisch weefsel, wat ten koste gaat van onze zichtbaarheid. Maar Brazilianen weten die integratie wel te waarderen.’  

Op niet-commercieel vlak zijn er tussen België en Brazilië heel wat akkoorden rond onderwijs en uitwisseling tussen universiteiten, er is onder meer een akkoord voor samenwerking rond onderzoek op nucleair vlak met SCK-CEN uit Mol of in de ruimtevaart met het Centre Spatial de Liège.

Opportuniteiten

Brazilië is al lang geen ontwikkelingsland meer, het is een opkomende economie, die het afgelopen decennium fors gegroeid is. En dat biedt mogelijkheden.

Yves Lapere, hoofd van het kantoor van FIT in São Paulo: ‘Voor de baggeraars DEME en Jan De Nul is er hier heel wat te doen. Brazilië heeft 8000 kilometer kust en op vlak van verdiepen, aanleggen en moderniseren van havens kan er hier nog wel wat gebeuren. APEC, het Vlaams opleidingscentrum voor havenlogistiek, verzorgt  jaarlijks tientallen opleidingen. Omgekeerd verkopen we België hier ook als toegangspoort tot Europa, met de havens van Gent, Antwerpen en Zeebrugge en de luchthaven van Zaventem.’

Braziliaanse kostenplaatje

Wie zich op de Braziliaanse markt wil begeven, moet wel gemotiveerd zijn.  Didier Vanderhasselt: ‘Verwacht hier geen snelle return. In Brazilië moet je als bedrijf op lange termijn werken en moet je de tijd nemen om je zakennetwerk op te bouwen. Het is belangrijk ter plaatse goed verankerd te zijn, met een filiaal, een agentuur of een vertegenwoordiger waarin je vertrouwen hebt.

‘Men moet ook beseffen dat Brazilië nog in volle ontwikkeling is en op vlak van dienstverlening en een bedrijfsgerichte publieke administratie is er nog een lange weg af te leggen. Een bedrijf oprichten in Brazilië neemt snel enkele maanden in beslag. Je moet in Brazilië tien maal meer tijd investeren om fiscaal in orde te zijn dan in België bijvoorbeeld.’

Het is de beruchte Custo Brazil waar niet aan te ontkomen valt. Onder die term valt zowel de logge bureaucratie als de gebrekkige logistiek en het Braziliaanse protectionisme.

Yves Lapere: ‘Registratie van medicijnen duurt een jaar. Voor de uitvoer van landbouwproducten is het heel moeilijk om de procedure te doorlopen. Indien wij landbouwproducten willen uitvoeren, dan moet een Braziliaanse inspecteur eerst in België inspecties komen uitvoeren. Er zijn echter te weinig inspecteurs en dus kan zo’n inspectieprocedure makkelijk anderhalf tot twee jaar in beslag. Het transport in de havens en van de havens naar de eindbestemming is ook zeer duur.’

De falende logistiek speelt ook de Brazilianen parten. Lapere: ‘De soja die hier geoogst wordt is in de provincie 20 procent goedkoper dan de soja van de VS. Maar eenmaal die in de haven komt, is dat competitieve voordeel verdwenen omdat de logistiek zo duur is. De wegen zijn slecht en eris haast geen spoorvervoer. In de weken van de oogst staat er soms 30 kilometer file en moeten vrachtwagens wel een week aanschuiven. Die uren moeten ook betaald worden.’

Als je dan weet dat 55 procent van export van grondstoffen komt, voor een groot deel landbouwgrondstoffen, dan weegt dit nadeel wel erg door.

Die afscherming van de eigen markt maakt ook dat Brazilië sinds Lula in 2003 aan de macht kwam behalve met Mexico geen enkel multilateraal of bilateraal handelsverdrag heeft afgesloten. 

Op de invoer van een auto in Brazilië betaal je 100 procent invoertaksen.

Lapere: ‘Op de invoer van een auto in Brazilië betaal je 100 procent invoertaksen. Als merk kom je je beter lokaal vestigen. Bijna alle automerken zijn hier, behalve Mercedes. Binnenkort opent ook BMW hier een fabriek. Als ze invoeren, is die wagen zo duur dat ze er misschien duizend op een jaar verkopen. Nu willen ze er per jaar 30.000 produceren.’

De prijs van democratie

De verlamming van infrastructuurwerken heeft niet te maken met gebrek aan plannen of financiële middelen maar, volgens Yves Lapere, eerder met het feit dat Brazilië een jonge democratie is. Dat houdt in dat er, anders dan in China, veel mechanismen zijn om projecten stil te leggen: vakbonden, lokale verenigingen, milieubewegingen, inheemsen.

Lapere: ‘Als er in China ergens een snelweg moet komen, ligt die er het jaar nadien. Als daar mensen voor moeten verhuizen, dan moeten die verhuizen. In een democratie heb je meer juridische mogelijkheden om projecten stil te leggen, en als je die effectief benut, kunnen die projecten heel lang op zich laten wachten. Voor de Wereldbeker Voetbal zullen de stadia klaar zijn, maar de luchthavens, de metro of de wegen, dat is wat anders.’

China-Brazilië

Didier Vanderhasselt woonde lange tijd in China. Hij vat in een notendop de gelijkenissen en verschillen tussen de twee samen.  

‘Ondanks de groeivertraging, kennen beide landen een enorme dynamiek, en dat in alle domeinen. Niet alleen economisch, maar ook cultureel, politiek, sociaal. Maar daarbij kampen ze ook met groeistuipen.
 
‘In Brazilië trekt consumptie de groei en lopen de overheidsinvesteringen achter. In China is het net omgekeerd, daar stimuleren investeringen in infrastructuur en immobiliën de economie. De institutionele systemen zijn uiteraard compleet verschillend en hebben beide hun voor- en nadelen. In China werkt de besluitvorming veel sneller, Brazilië is dan weer een volwaardige democratie waar alle belangengroepen aan bod komen.

‘De meeste bedrijven zijn hier in Brazilië voor de interne markt, in China is de plaatselijke markt secondair, daar produceren bedrijven voor de hele wereld. Hier is de productiekost ondertussen al vrij hoog en is dat veel minder het geval in China.’

Al lijkt de hype in Brazilië misschien wat voorbij nu de groei getemperd is, toch blijft Vanderhasselt optimistisch over dit “land van de toekomst”. ‘Brazilië heeft alles in huis om te blijven groeien: een enorme en jonge bevolking, natuurlijke rijkdommen en een fantastisch klimaat. Welke regering er hier ook aan de macht zal komen in oktober, bestrijding van de armoede zal een prioriteit blijven, wat ook betekent dat de consumptie zal blijven groeien.  De voorbije tien jaar zijn tientallen miljoenen mensen uit de armoede getrokken en dat proces zal alleen maar voortduren.’