Braindrain is goed voor iedereen

‘Natuurlijk zijn het niet altijd de beste migranten die naar hier komen.’

Is migratie een probleem of een kans?

Frédéric Docquier: Als je mensen op straat vraagt wat hun mening over migratie is, antwoorden ze vaak dat migratie eerder een probleem is dan een kans. Maar na vijftig jaar migratie in België zijn er genoeg studies die tonen dat het effect van migratie economisch eerder positief is. Het grootste probleem is van culturele aard en dat is veel moeilijker op te lossen.

Natuurlijk zijn het niet altijd de beste migranten die naar hier komen. Als we de best opgeleide emigranten naar ons land zouden kunnen lokken, dan zou dat nog beter zijn. Het probleem is dat Europa niet even aantrekkelijk is als bijvoorbeeld Noord-Amerika. We hebben hoge belastingen, dure opleidingen, torenhoge sociale bijdragen, …

Moeten we daar dan verandering in brengen om competitief te blijven op de internationale markt?

Frédéric Docquier: Het economisch systeem in Europa is nu eenmaal wat het is. Daar hebben we zelf voor gekozen. Ik denk dat we er ook van houden. We willen onze sociale bescherming niet zomaar opgeven en niemand zou willen leven zoals in de VS. Daarnaast is er ook een enorme taalbarrière. Op de internationale arbeidsmarkt is Engels tegenwoordig de taal bij uitstek, dus gaan migranten naar de VS, Canada en Australië. Als je naast je moedertaal enkel Engels spreekt, dan wil je gewoon niet in Europa komen wonen. Dat geldt zelfs voor de hoogst opgeleide migranten. Want om volledig mee te kunnen draaien in de maatschappij, moet je de taal van het land zelf spreken. Daardoor blijft Europa achterop hinken en daar ben ik behoorlijk pessimistisch over.

‘Je kunt stellen dat we de crème de la crème weglokken uit ontwikkelingslanden. Maar braindrain heeft ook veel voordelen voor de landen van herkomst.’

Migranten naar hier halen zou dus in het voordeel zijn van Europa. Maar halen we zo de beste krachten niet uit landen die hen meer nodig hebben?

Frédéric Docquier: Dat is eigenlijk heel dubbel. Je kunt stellen dat we de crème de la crème weglokken uit ontwikkelingslanden. Maar braindrain heeft ook veel voordelen voor de landen van herkomst. Migranten verzamelen kennis in het buitenland, door scholing of werkervaring, en nemen die kennis dan weer mee naar hun thuisland. In een land waar hoogopgeleiden kans maken op een job in het buitenland, gaan ook de andere inwoners meer belang hechten aan een goede opleiding - ze weten dat een diploma als “paspoort” kan dienen. Maar niet iedereen die hoog opgeleid is, verlaat het land ook. Zo stijgt, ook met braindrain, de opleidingsgraad van de ontwikkelingslanden.

Intrigerend is wel dat in veel ontwikkelingslanden er weinig vraag is naar hoog opgeleiden. Als je daar rijk wilt worden, ga je meer succes hebben als arbeider. Dus is het ook niet dom, als hoger opgeleide, om te migreren. De hoogopgeleide migranten sturen ook geld terug naar hun familie. Oorspronkelijk dachten we als economen dat laaggeschoolden meer geld zouden terugsturen, omdat ze doorgaans grotere families hebben. Toch tonen recente data dat hooggeschoolde migranten grotere bedragen doorstorten naar hun land van herkomst. Ze gebruiken de netwerken die ze hier opbouwen ook om hun gemeenschap te helpen.

We zien duidelijk positieve effecten op onder andere handel en technologische knowhow. Braindrain kan dus ook voordelig zijn voor ontwikkelingslanden, zolang de uittocht van hooggeschoolden onder de 15% blijft. Vanaf dat punt worden de gevolgen nadelig.

Wat met de migranten die niet zo hooggeschoold zijn? Die raken niet voorbij de muren van Fort Europa. Dat is toch pure discriminatie?

Frédéric Docquier: Zeker. Canada en Australië discrimineren bijvoorbeeld heel zwaar. Europa werkt nog niet met checklists, maar zelfs in de minst selectieve landen zien we dat een migrant met een diploma 10 tot 20 keer meer kans heeft om toegelaten te worden dan diezelfde migrant zonder diploma. Ja, dat is een vorm van discriminatie. Maar de arme landen maken de regels niet.

Wat met het humane aspect van migratie dan? Is er geen sociale verplichting of ethiek, die…

Frédéric Docquier: (onderbreekt) Geen enkel land zal zulke criteria in acht nemen. Waarom zouden ze? Het enige type migrant dat opgevangen wordt om altruïstische redenen of uit een soort moreel motief, is de vluchteling of de asielzoeker. Die mensen moeten beschermd worden. Maar verder zijn de ontwikkelde landen soeverein. Ze kunnen hun migratiebeleid opstellen zoals ze zelf willen. Het is een vorm van discriminatie, maar elke beleidsmaker zal je zeggen dat dat de enige manier is om ons welvaartssysteem en onze economie te beschermen.

‘Er zijn veel paradoxen in onze omgang met ontwikkelingslanden.’

Druist dit niet in tegen het initiële principe van onze welvaartsstaat? Die gaat toch uit van de bescherming van de zwakkeren?

Frédéric Docquier: Er zijn veel paradoxen in onze omgang met ontwikkelingslanden. Enerzijds helpen we hen financieel, maar anderzijds weren we hun lager opgeleiden, de armsten van de armsten, terwijl we de mooiste vruchten van hun menselijk kapitaal maar al te graag plukken. Dat is hoe de wereld werkt en dat zie ik nog niet snel veranderen.

© 2014 – C.H.I.P.S. StampMedia

Dit artikel verscheen eerst in PIDMAG, het magazine van StampMedia – Jaargang 3 Nr.8 p. 7