Braziliaanse scheepswerven zonken nog nooit zo diep

‘Ik heb drie goede en twee slechte periodes gekend’, zegt de ondertussen zeventigjarige Edson Rocha, voorzitter van het Syndicaat van Metaalarbeiders van Niterói. Wat hij vandaag ziet op de scheepswerven, heeft hij nog niet meegemaakt, zelfs niet in die twee slechte periodes.

Massale werkloosheid

De massale werkloosheid is vandaag groter dan ooit. ‘Van de 14.500 rechtstreekse banen in de sector in 2014, blijven er vandaag maar 1.500 meer over.’ Van de 4.000 onrechtstreekse banen gingen er tot nog toe 2.500 verloren.

Voor Niterói, een voorstad van Rio de Janeiro met een half miljoen inwoners, zijn de gevolgen enorm. De bouw van schepen en olie-installaties is plotseling gestopt. Er zijn weinig economische alternatieven. ‘De terugval was deze keer abrupt.’

Oliegrootmacht

Rocha kwam op de scheepswerven werken toen die zich in de jaren zeventig op hun hoogtepunt bevonden. De overheid gaf toen flinke steun om tientallen schepen te bouwen, grotendeels voor de export van Braziliaans ijzererts.

In de jaren tachtig, “het verloren decennium”, kende de sector een inzinking. In 1993-1994 volgde een lichte heropleving, maar in de jaren nadien ging het weer bergaf.

Vanaf 2002 trokken de scheepswerven weer aan door de groeiende oliewinning op zee. In 2006 werden enorme olievelden gevonden op 200 kilometer voor de kust. Dat versnelde plannen om van Brazilië een oliegrootmacht te maken.

Alleen voor binnenlandse markt

De scheepsindustrie groeide fors. Op verschillende plaatsen langs de Atlantische kust kwamen er grote scheepswerven bij, de tientallen bestaande werven breidden fors uit.

Ze bouwden schepen en andere installaties voor de exploratie, de productie en het transport van olie.

Die expansie werd zwaar gefinancierd door de overheid. De scheepswerven werkten alleen maar voor de binnenlandse markt, want internationaal was de kostprijs van de Braziliaanse schepen niet concurrentieel.

Kaartenhuisje zakt in elkaar

Eind 2014 zakte het kaartenhuisje in elkaar. De olieprijzen kelderden, de Braziliaanse economie kwam in een crisis terecht en bij staatsoliebedrijf Petrobras zwollen de verliezen aan als gevolg van corruptie en slecht beheer. De scheepswerven kregen nog amper bestellingen binnen, contracten werd geannuleerd, betalingen bleven uit.

Eind 2014 telden de meer dan veertig scheepswerven nog 82.472 werknemers. In november 2016 waren dat er nog maar 38.452.

Eind 2014 telden de meer dan veertig scheepswerven nog 82.472 werknemers. In november 2016 waren dat er nog maar 38.452. En ook sindsdien ging het nog achteruit.

Astillero Mauá, een scheepswerf die al sinds 1845 actief is in Niterói, krijgt al sinds juli 2015 geen betalingen meer binnen en moest de bouw van drie Panamax-schepen — de grootste schepen die door het Panamakanaal kunnen- stopzetten. 

‘Twee schepen waren voor 90 procent klaar, het derde schip voor meer dan de helft’, zegt Ricardo Vanderlei, voorzitter van het bedrijf.

Door de stopzetting werden 3500 arbeiders meteen ontslagen. Vandaag werken er nog 500 mensen, hoofdzakelijk om schepen te herstellen.

Overleven tot 2020

‘Ons probleem is overleven tot 2020’, zegt Vanderlei. De verwachting is dat de olieactiviteit dan weer toeneemt en daarmee ook de vraag naar schepen en andere installaties.

Als ze de drie schepen willen afwerken, hebben ze opnieuw 1800 mensen nodig, schat hij. Vandaag zijn er nog veel arbeiders beschikbaar omdat Brazilië al drie jaar in een recessie zit, maar als de werkloosheid aanhoudt, verlies je de geschikte mensen. ‘De meeste ontslagen arbeiders van de scheepswerven zijn naar informele activiteiten overgestapt, zoals straathandel.’

‘De scheepswerven hebben een toekomst’, besluit Vanderlei. ‘De vraag is vanaf 2020 verzekerd: het land heeft een uitgestrekte Atlantische kust en de olieproductie zal opnieuw toenemen.’

Bovendien is initiële investering al betaald, zegt hij. De scheepsproductie in Brazilië is weliswaar duurder, maar ze speelt beter in op de nationale noden.

Standaardschepen van buitenlandse scheepswerven zijn minder geschikt voor Brazilië, aldus Vanderlei.