Brusselaars strijden tegen wooncrisis

‘Bewoners zijn experten van hun eigen buurt. Hun ideeën zijn gebasseerd op de noden van de mensen zelf. Laat hen samenwerken met de projectontwikkelaars en de ministers’, zegt An Descheemaeker. Ze is lid van Commons Josaphat, een beweging die ijvert voor het betrekken van de stadsbewoners bij het beheren van publieke goederen.

‘Bewoners zijn experten van hun eigen buurt.’

Het Schaerbeek-Josaphat terrein is een van de laatste stukken grond in eigendom van het Brusselse gewest. Rudi Vervoort, minister-president van Brussel, wil hiermee de wooncrisis aanpakken. Tot op heden is die crisis een van de grootste problemen van het hoofdstedelijk gewest. Commons Josaphat stelde aan hem de ideeën van de Brusselaars voor.

Brusselaars weten wat goed is

Volgens Commons Josaphat draait de wereld te vaak rond het verwerven van private eigendom. Publieke goederen moeten volgens de beweging op de eerste plaats het publiek ten goede komen.

De Commons Josaphat beweging ontstond uit het Festival du Bien Commun. Na het festival organiseerde een groep van 150 gedreven mensen zich rond het Josaphat terrein. Ze riepen het Brusselse publiek op om voorstellen met hen te delen. De oproep was een succes: Brusselaars kwamen met meer dan 45 ideeën over het Josaphat terrein op de proppen.

Een greep uit het aanbod? In het Artisanaal Huis leren werklozen een nieuwe stiel van de ambachtslieden die hier hun atelier hebben. Twintigers wonen samen met 60-plussers in het intergenerationeel huis. Daklozen vinden in Josaphat een mobiele en betaalbare woning todat ze hun leven weer op de sporen krijgen. Op de website van Commons Josaphat staan alle ideeën opgelijst.

Iedereen is welkom bij Commons Josaphat. Het enige criterium is enthousiasme om samen te werken. ‘We staan sterk dankzij de grote verscheidenheid aan achtergronden’, zegt Philippe, zelf een onderzoeker. ‘Architecten, leerkrachten, militanten en sociologen, ze dragen allemaal bij naar gelang hun capaciteiten’.

Acute wooncrisis

44.000 Brusselaars staan op de wachtlijst voor een sociale woning.

‘Huisvesting is een probleem in veel grootsteden. In Brussel lijkt de ernst van de situatie groter dan het geval hoeft te zijn. Het aandeel armen groeit en zij kunnen de stijgende huurprijzen in onze hoofdstad niet betalen’, zei de Brusselse staatssecretaris Doulkeridis, bevoegd voor huisvesting, vorig jaar in een gesprek met MO*. Het gewest onderneemt verscheidene initiatieven om de woonproblematiek op te lossen, maar het blijft een prangend probleem. Ondertussen staan 44.000 Brusselaars op de wachtlijst voor een sociale woning.

In 2013 begon het gewest aan een onderzoek naar de mogelijkheden van het Josaphat terrein. Het bleek een uitgelezen kans om de woonproblematiek – deels – aan te pakken. Het is nu of nooit, want de hoeveelheid grond in handen van het gewest is sterk afgenomen. In maart stelde minister-president Rudi Vervoort het richtplan Schaerbeeck-Josaphat voor.

‘Het is de bedoeling op deze site te voorzien in alle publieke formules op het vlak van huisvesting en daarmee dus ook in de voordelen die elk van hen te bieden heeft’, zegt Vervoort. ‘Sociale huurwoningen om tegemoet te komen aan werkelijke sociale noden, het community land trust model om koopwoningen toegankelijk te maken voor inwoners met een sociaal inkomen, koopwoningen van het Woningfonds voor de bescheiden inkomens, en overige koopwoningen voor de middeninkomens.’

Volgens Fouad Ahidar, fractieleider voor sp.a in het Brussels parlement, is dit onvoldoende om de kern van het probleem aan te pakken: ‘Het woonmodel in Brussel is gericht op eigenaars van woningen en sociale huisvesting. Huurders krijgen echter amper bescherming terwijl zij de zwakste groep zijn. Zij hebben namelijk de grootste kans om op de groeiende wachtlijst voor een sociale woning terecht te komen’.’

Samen bouwen?

Aanvankelijk verliep de communicatie tussen Commons Josaphat en de overheid stroef. De beweging was in de ogen van de regering een criticaster en een, mogelijk militante, bezettingsgroep. Dit was niet naar de zin van Commons Josaphat. Ze namen zelf initiatief en stuurden een brief naar alle politieke partijen van Brussel. Onder andere Rudi Vervoort ontving leden van Commons Josaphat.

‘Het was een positief gesprek’, zegt Descheemaecker. ‘We konden uitleggen dat we geen oppositie zouden voeren maar wilden bijdragen tot een succesverhaal voor Brussel.’

De enige kritiek aan het adres van het ministerie is dat alles achter gesloten deuren gebeurt. ‘Het openbaar onderzoek komt nadat alle beslissingen genomen zijn en dus veel te laat. De Brusselaars moeten zich tevreden stellen met persberichten na de vergaderingen. Echte inspraak voor bewoners of Brusselaars is er niet,’ zegt Descheemaecker.

Vervoort bevestigt dat positieve contacten hebben plaatsgevonden. ‘We denken trouwens na over eventuele vormen van samenwerking, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van projecten waarbij delen van het terrein tijdelijk benut worden voordat de werken van start gaan. Josaphat zal een geschikte wijk zijn voor nieuwe en originele initiatieven. Een paar van deze initiatieven zijn al opgenomen in de huidige programmering van het project. Ik ben van plan bijzondere aandacht te schenken aan de ideeën die zijn voortgekomen uit de ideeënoproep van Commons Josaphat.’