China herziet zijn rol in Afghanistan

China keek tot voor kort alleen maar vanuit economisch oogpunt naar Afghanistan. Het land hield zich afzijdig van lokale conflicten en sloeg al snel munt uit de nieuwe situatie na de NAVO-invasie in 2001. Terwijl de bevolking zich tegen het Westen keerde, sloot China handelsverdragen met de Afghaanse regering en investeerde het ettelijke miljarden in de lokale mijnbouw. Er werden ook enkele beperkte projecten opgestart zoals de uitbouw van een spoorlijn om de grondstoffen naar China te krijgen.

De Chinese economie hongert naar grondstoffen en in een regio zoals Mes Aynak ligt het koper voor het oprapen. Afgezien van dergelijke economische inspanningen zijn de Chinese activiteiten echter al die tijd eerder beperkt gebleven. Tot voor kort vermeed het land een politieke rol te spelen.

De Verenigde Staten zien in Afghanistan een belangrijke uitvalbasis gezien zijn ligging nabij Iran en Rusland, en China wil geen conflict met Amerika. Nu de NAVO echter wegtrekt, dreigt de instabiliteit in de regio de Chinese belangen in het gedrang te brengen. De mijnbouw in Mes Aynak heeft al vertraging opgelopen en China ziet zijn investeringen niet graag verloren gaan. De afgelopen jaren waren dan ook een wake-up call voor de Chinese overheid.

Vredesproces ondersteunen

China hoopt een betekenisvollere rol te spelen door zijn inspanningen voor het vredesproces te verhogen. Het kan steunen op de goede relaties met Pakistan en Afghanistan, en door de spanningen tussen de twee landen te verminderen, wil het zich ook internationaal als een rationele en stabiliserende factor profileren. Bovendien houdt het in augustus ook een conferentie genaamd Heart Of Asia, waarbij ook India is uitgenodigd. China hoopt zo na de recente spanningen met Japan in de Oost-Chinese Zee zijn invloed te vergroten.

Naast een vat vol grondstoffen is Afghanistan ook een wetteloos gebied dat China kopzorgen bezorgt. De twee landen delen een smalle grensstrook die maar moeilijk te controleren valt. De Wachan-corridor ontstond in de tweede helft van de negentiende eeuw als een bufferzone  en een politiek compromis tussen het Russische en Britse Keizerrijk, en de regio biedt onderdak aan honderden rebellen, waarvan een groot deel Oeigoeren zijn.

Dat Turkse moslimvolk leeft al honderden jaren in de oost-Chinese provincie Xinjiang en kent meerdere bewegingen die zich van het atheïstische China willen losmaken. In maart vielen er in een treinstation nog tientallen doden toen onbekenden met messen zich op de passagiers stortten. Volgens de overheid ging het om een Oeigoerse aanslag.

China vreest dat het gebied na de terugtrekking van de NAVO nog verder door de Oeigoeren uitgebuit zal worden. Zij kunnen immers op de sympathie van de Pakistaanse en Afghaanse taliban rekenen.

New Great Game

Daarom kan China de vrijgekomen machtspositie niet zomaar aan zich voorbij laten gaan. Het land is bezorgd voor zijn veiligheidssituatie en wil niet het risico lopen later klappen op te vangen als gevolg van huidige besluiteloosheid. Een stabiel Afghanistan is in zijn eigen voordeel. Ook Rusland staat echter klaar om het nieuwe machtsvacuüm in Afghanistan op te vullen.

Invloed in Centraal-Azië is van cruciaal belang in de hedendaagse geopolitiek en vele strategen zien in de huidige politieke  situatie een tweede Great Game ontstaan, verwijzend naar het negentiende-eeuwse conflict waarbij het Britse en Russische Keizerrijk om macht in de regio streden. Het gaat daarbij niet langer om grondbezit, maar om de controle over grondstoffen en transitroutes.

De Chinese overheid zal hoe dan ook een voorzichtig evenwicht moeten hanteren tussen haar eigen belangen en die van de lokale bevolking. Directe interventie wordt in Afghanistan immers vaak afgestraft. De Sovjet-Unie moest er na 10 jaar oorlog in 1989 onverrichter zake vertrekken, en ook de NAVO trekt zich dit jaar terug zonder de opstand verslagen te hebben. De titel graveyard of empires wordt door de Afghanen gecultiveerd.