Corruptie kost ontwikkelingslanden steeds meer geld

Het rapport bevestigt eerder gepubliceerde schattingen dat ontwikkelingslanden jaarlijks bijna een biljoen dollar verliezen aan financiële malversaties. In 2003 werd het totale bedrag geschat op jaarlijks 297 miljard dollar. Dat is een aanzienlijk bedrag, maar relatief laag vergeleken bij de schatting van 991 miljard voor 2012, het hoogste bedrag tot nu toe.

GFI berekende dat bedrag overeenkomt met een gemiddelde economische groei van 9,4 procent per jaar, of tweemaal de gemiddelde groei van het bruto binnenlands product (bbp).

Een van de meest voorkomende problemen is het vervalsen van facturen. ‘Na een neergang als gevolg van de wereldwijde financiële crisis, groeit de internationale handel weer. Dus zijn er weer meer mogelijkheden om te frauderen. Steeds meer mensen weten hoe ze dit moeten doen en doen er graag aan mee’, zegt Raymond Baker, voorzitter van GFI.

Opkomende economieën

Aangezien illegale geldstromen vaak hand in hand gaan met de internationale handelsactiviteiten van een land, zijn het vooral opkomende economieën die veel geld verliezen.

Verlies aan kapitaal is een probleem waar alle ontwikkelingslanden mee kampen. Aangezien illegale geldstromen vaak hand in hand gaan met de internationale handelsactiviteiten van een land, zijn het vooral opkomende economieën zoals China, Rusland, Mexico en India die veel geld verliezen.

Er zijn ook aanzienlijke verschillen tussen regio’s, zowel in de omvang als groei van de illegale geldstromen. In het Midden-Oosten en Noord-Afrika groeien deze met meer dan 24 procent per jaar veel sneller dan het wereldwijde gemiddelde. In Afrika ten zuiden van de Sahara, waar de armste landen ter wereld liggen, ligt de groei volgens GFI op meer dan 13 procent.

Bij dergelijke getallen vallen buitenlandse hulp en investeringen in het niet. Het bedrag dat via illegale geldstromen wegvloeide, bedroeg in 2012 elf keer het totale bedrag aan ontwikkelingshulp.

Eric LeCompte, een expert die zich voor de Verenigde Naties bezighoudt met illegale geldstromen, zegt grote stappen gezet kunnen worden in armoedebestrijding, als de illegale praktijken ingedamd worden. ‘Het geld kan dan daarheen waar het nodig is.’

Belastingontduiking

Deze praktijken volledig voorkomen is onmogelijk, zeggen experts.

Momenteel lopen er verschillende initiatieven om belastingontduiking door met name multinationals tegen te gaan. Er wordt door multilaterale groepen zoals de industrielanden van de G20 en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) gewerkt aan transparantiemechanismen.

Het GFI-onderzoek suggereert echter zien dat geld vooral op illegale wijze ontwikkelingslanden uitstroomt via fraude met facturen en dat dat wellicht veel moeilijker aan te pakken is.

Er wordt bewust een verkeerde prijs gehanteerd voor import of export, zodat een internationale transfer van oneerlijk verkregen geld mogelijk wordt of winst gemaskeerd kan worden. GFI schat dat in de afgelopen tien jaar driekwart van de illegale geldstromen op deze wijze tot stand is gekomen. Het gaat dan alleen nog om fraude met facturen voor goederen, niet voor diensten.

Deze praktijken volledig voorkomen is onmogelijk, zeggen experts. Maar er zijn wel methoden om het probleem in te perken. Ten eerste is daarvoor meer transparantie nodig in het wereldwijde financiële systeem, om belastingparadijzen en bedrijven die als dekmantel fungeren, te ontmantelen. Ook zou er automatische uitwisseling van belastinginformatie tussen landen moeten komen. Afgelopen maand kwamen de leiders van de G20 al een dergelijke plan voor gegevensuitwisseling overeen. Ze beloofden ook ontwikkelingslanden te helpen in de toekomst een soortgelijk systeem op te zetten.

Ontwikkelingslanden moeten ook hun douane versterken, zegt Baker van GFI. Maar hij constateert dat ze ook nu al middelen in handen hebben om de illegale geldstromen aan te pakken. ‘Er is steeds meer informatie online te vinden over actuele prijzen. Ontwikkelingslanden kunnen zo controleren of bedragen overeenstemmen met de internationale normen. Als dat niet zo is, kunnen ze een transactie extra controleren.’