De 5 blacks van 2015

Blackout

Transmissienetbeheerder Elia voorspelde dat België tijdens de winter van 2014-2015 zonder stroom zou vallen, onder meer wegens de staat van onze kernreactoren. België heeft er 7: 4 in Doel en 3 in Tihange. Doel 3 en Tihange 2 lagen stil omwille van scheurtjes in de reactorwand en andere euvels.

Maar het zwaard van Damocles boven onze energievoorziening, is helemaal niet gevallen. Het licht ging niet uit. ‘Dankzij de zachte winter, de snelle heropstart van Doel 4 en uitgestelde werken aan andere elektriciteitscentrales’, haastte Elia zich.

Toch zwaaide onze regering in 2015 opnieuw met de dreiging van een blackout om haar pleidooi voor de verlenging van Doel 1 en Doel 2 kracht bij te zetten. En ja. Electrabel, dat afhangt van de Franse moederonderneming Engie, kreeg voor een schijntje de toestemming om beide reactoren nog ’s tien jaar langer open te houden. Het Elia-rapport waaruit zou blijken dat beide reactoren eigenlijk niet nodig waren om de winterse verbruikspieken aan te kunnen, werd twee dagen na die vermaledijde overheidsbeslissing gepubliceerd. Tiens.

Hernieuwbare energiekelingen weten zich enigszins getroost door het Pact van Parijs

Vermits Doel 1 en Doel 2 al lang afgeschreven waren, zal de Franse energiereus ook opnieuw meer cashen dan het ter compensatie moet terugstorten. Misbruikte Electrabel/Engie zijn monopolie of dienden onze regeringsonderhandelaars andere belangen?

2015 was alvast een goed jaar voor de Frans-Belgisch nucleaire lobby. Ook Doel 3 en Tihange 2, die voor het eerst in 2012 werden stilgelegd met kleerscheurtjes in de reactorwand, mochten eind dit jaar weer opgestart, tot ongenoegen van de actiegroep Nucléaire Stop Kernenergie, die naar de rechter stapte.

Hernieuwbare energiekelingen weten zich enigszins getroost door het Pact van Parijs, dat op de valreep met een rehab kwam om de wereld van zijn olieverslaving af te helpen.

Blackface

Het is uit met de negerpiet. Voor het eerst, na lange en soms verhitte debatten over de kleur van Zwarte Piet, verdwijnt de blackface uit onze mainstream traditie rond Sinterklaas. Nu ook in België. Weg met schoensmeer, kroeshaarpruik en goudkleurige oorbellen.

Van blijdschap jubelt mijn vaderhart wanneer onze jongste mij ongelovig aankijkt: ‘Wit natuurlijk! Het zwart is van de schoorsteen’. Stijn Coninx’ langspeelfilm Ay Ramon over de Sint, die alweer gespeeld wordt door de even onsterfelijke Jan Decleir, moest de toon zetten voor de komende jaren. VRT, die met zijn Sinterklaas-franchise een quasi-monopolie heeft over de kinderlijke verbeelding, heeft in de nieuwste Sinterklaasfilm Zwarte Piet een wit aangezicht gegeven met slechts wat zwarte vegen.

Waar Belgen vorig jaar de discussie rond de huidskleur van Sinterklaas’ knecht nog minimaliseerden, lijken de geesten in 2015 rijper dan ooit voor een ommezwaai. Zo rijp dat Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz zich moest verontschuldigen, nadat hij een foto van hemzelve tweette, als blackface Piet. ‘Inschattingsfoutje’.

Pas laat in de twintigste eeuw kreeg hij de negroïde trekken van de blackface.

Open Vld-politicus Karel De Gucht meende het voor zijn collega te moeten opnemen en vindt de hetze nog altijd getuigen van een ‘ongelooflijke lichtheid en banaliteit’. ‘Waarom in godsnaam mogen ze de traditie niet verder zetten?’, schreef hij in zijn HLN-column.

Had De Gucht de uitstekende terugblik van Catherine Ongenae in Knack gelezen, dan had hij geweten dat tradities niet stilstaan, in tegenstelling tot de ster boven Jezus’ kribbe.

‘Mensen denken dat tradities onveranderlijk zijn, maar dat is niet zo’, aldus Liesbet Depauw van het Belgische Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag. ‘Zwarte Piet ondergaat om de twintig à dertig jaar een subtiele gedaanteverandering’.

Tot 1850 repte het Sinterklaasverhaal zelfs hoegenaamd niet over Zwarte Piet en wanneer die zijn intrede doet, lijkt hij meer op een Moorse knecht. Pas laat in de twintigste eeuw kreeg hij de negroïde trekken van de blackface. Het getuigt niet alleen van historisch inzicht en fijngevoeligheid om Piet te laten meegaan met de tijd. Het toont ook begrip voor zwarten, betoogde een VN-comité dit jaar, die misschien aanstoot nemen aan de ‘negerpiet’.

Black Lives Matter

Dat zwart ertoe doet, heeft in 2015 Black Lives Matter (‘Zwarte Levens Doen ertoe’) met klem betoogd. Kent u het fenomeen van happy slapping? Iemand wordt in mekaar getimmerd; de scène wordt met een smartphone gefilmd en daarna op het internet gekeild. De activisten van Black Lives Matter hebben er hun handelsmerk van gemaakt. Alleen is de context ietsje anders. Wanneer Afro-Amerikanen door overwegend blanke ordediensten weer ‘s hardhandig aangepakt worden, filmen omstaanders de scène en zetten de opname online. Menig beeldverslag heeft niet alleen wereldwijde verontwaardiging, en soms ook het ontslag van de betrokken losse handjes veroorzaakt. Dit jaar moest zelfs de politiechef Garry McCarthy van Chicago opstappen.

Op de Time-shortlist voor ‘Persoon van het Jaar’.

Alles begon met de dood van Trayvon Martin, een zeventienjarige Afro-Amerikaanse tiener in 2012, maar de beweging ging pas echt viraal vanaf augustus vorig jaar, met de dood van Michael Brown in Ferguson, Missouri. In ruim een jaar tijd hebben de activisten van Black Lives Matter een waar bewustzijnswordingsproces in gang gezet.

Het gaat natuurlijk over veel meer dan enkel maar politiegeweld en onrechtvaardig(e) recht(ers). Structureel en #DailyRacism zijn evengoed aan de orde. Ook op universiteitscampussen in Amerika en daarbuiten -#FeesMustFall in Zuid-Afrika?- nam het protest toe.

In oktober onderbrak een tiental activisten gedurende een half uur de speech van Hillary Clinton, die in Atlanta, voor een publiek van een paar duizend Afro-Amerikanen, stemmen kwam ronselen. Clinton besliste later om naar hun grieven te luisteren en gaf haar ideeën over een rechtvaardiger rechtssysteem in de VS. Niet voor niets dus stond deze beweging op de Time-shortlist voor ‘Person of the Year Award’, maar Angela Merkel ging met de eer lopen. Om maar te zeggen: Black Lives Matter deed er meer dan ooit toe, in 2015.

Black Friday

De afschrikwekkende solden waarbij kooplustigen elkaar bijna de ogen uitkrabben om eerst de winkel binnen te raken op die vierde vrijdag van november, zijn voor het eerst georganiseerd in België. Black Friday, de koopjesvrijdag na de Amerikaanse Thanksgiving Day, is al sinds de dertiger jaren een traditie in de VS. Het vierdaagse weekend betekent daar het startschot van de kerstinkopen. Soms slaan klanten zelfs hun tenten op voor de winkel.

Ieder jaar geven de spectaculaire prijsdalingen aanleiding tot massahysterie, waarbij de media natuurlijk vooral de graaiende medemensen filmen die elkaar bijna onder de voet lopen zodra de winkeldeuren openschuiven.

Het werd een flop, althans in België.

Het gebeuren uit Canada en Amerika transplanteren naar België, zoals Media Markt of handelaars in Roeselare en Maasmechelen Village probeerden, lijkt echter niet zo simpel.

Het werd een flop, althans in België. Omdat het nieuw is? Omdat de Belg zijn kerstinkopen pas doet na Sinterklaas? Of wil de Belg ‘consuminderen’, zoals de activisten achter de eveneens geïmporteerde Buy Nothing Day willen bereiken.

De Koop Niets Dag ontstond begin jaren negentig in Canada en wil, gelijktijdig met Black Friday, weerwerk bieden aan overdadige consumptie. Helaas vond ook die dag weinig weerklank. Ofschoon moet gezegd dat in 2015 de deel- en weggeefinitiatieven, als alternatief voor het rituele kopen & bezitten, alweer fors zijn toegenomen: een trend die zich zonder twijfel volgend jaar zal doorzetten.

Black, the movie

Ik beken. Ik heb Black nog altijd niet gezien. Omdat ik beducht ben voor de stereotypering van de zwarte gemeenschap in de verfilming van Bracke’s boek over Congolese stadsbendes in België.

Qua clichés moet Spectre niet onderdoen voor Black.

In alweer een ander belangrijk artikel van De Standaard – het is Kerstmis, dus gooien we met bloemetjes naar collega’s – zegt Elke Van Hellemont, een criminologe met een doctoraat over een bende in Evere, dat het beeld van ‘excessief geweld, groepsverkrachtingen en schietpartijen op klaarlichte dag’ niet strookt met de werkelijkheid. Dat hoor je wel vaker in Brussel.

‘Het verhaal van de stadsbendes is overtrokken’, zei de doorgaans goed geïnformeerde Ken N’Diaye van L’Horloge du Sud na afloop van een debat in Brussel, in juni van dit jaar. ‘Het fenomeen is al lang op zijn retour’.

Dus wachtte ik op de DVD-release van Black en ging naar Spectre kijken, met Daniel Craig voor het allerlaatst in de rol van James Bond. Toegegeven. Qua clichés moet Spectre niet onderdoen voor Black. 007 is er alweer niet in geslaagd vrouwen op te voeren die niet gekust, geneukt of gered ‘wilden’ worden. Een black Bond is al helemaal een wensdroom.

Anthony Horowitz – die het 007-boek Trigger Mortis schreef – liet zich ontvallen dat hij een zwarte opvolger van Craig, in de persoon van Idris Elba, niet echt ziet zitten. Too street. Tja. Het is makkelijker om een zwarte president te verkiezen dan een zwarte Bond te casten.