De balans van de klimaattop in New York

‘Van alle onmiddellijke bedreigingen die we deze week zullen behandelen  is er één zaak die de contouren van deze eeuw dramatischer zal beïnvloeden dan eender welk ander thema: de dringende en toenemende dreiging van klimaatverandering’

De top werd bijgewoond door honderd staats- en regeringsleiders en meer dan 800 vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, de financiële wereld en het middenveld.

Tal van initiatieven en beloftes werden aangekondigd om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen, meer in te zetten op hernieuwbare energie en energie-efficiëntie, en de ontwikkelingslanden te helpen beter om te gaan met de impact van klimaatverandering. De top moet de weg voorbereiden voor een bindende klimaatovereenkomst in Parijs eind 2015.

De Amerikaanse President Obama zette tijdens zijn toespraak het belang van klimaatverandering in de verf. ‘Van alle onmiddellijke bedreigingen die we deze week (tijdens de Algemene Vergadering van de VN, WS) zullen behandelen –terrorisme, instabiliteit, ongelijkheid, ziektes-  is er één zaak die de contouren van deze eeuw dramatischer zal beïnvloeden dan eender welk ander thema: de dringende en toenemende dreiging van klimaatverandering.’

Obama benadrukte dat het nu of nooit is voor het klimaat: ‘De alarmbellen blijven afgaan. We weten wat we moeten doen om onherstelbare schade te vermijden. We kunnen onze kinderen, en hun kinderen, niet veroordelen tot een toekomst waarin ze niet bij machte zijn het klimaat te herstellen. Niet terwijl we nu de middelen hebben om het klimaat te beginnen herstellen.’

EU herhaalt eerdere beloften

België en de Europese Unie herhaalden hun voornemen om de uitstoot van CO2 tegen 2030 met 40 procent te verminderen tegenover het niveau van 1990, wat tegen 2050 moet leiden tot 80 tot 95 procent minder CO2-uitstoot.

De EU zegde daarnaast 2.3 miljard euro toe om klimaatverandering tegen te gaan voor de periode 2014-2020. Over financiële steun aan het Groene Klimaatfonds van de VN werd echter met geen woord gerept.

De Verenigde Staten kondigden verschillende nieuwe initiatieven aan rond hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en het klimaatvriendelijker maken van hun ontwikkelingssamenwerking maar zullen pas volgend jaar een concrete uitstootdoelstelling formuleren.

Ook de Chinese vicepremier Zhang Gaoli benadrukte de grote inspanningen die China de afgelopen jaren heeft gedaan op het vlak van groene energie, vermindering van uitstoot en energie-efficiëntie. ‘Het beantwoorden van de klimaatverandering is een gezamenlijke zaak van de mensheid’, aldus Zhang. Het blijft echter wachten op concrete Chinese klimaatdoelstellingen. Toch ziet het er meer en meer naar uit dat China zichzelf tegen 2016 een emissieplafond zal opleggen. Als dat effectief een betekenisvolle beperking van hun uitstoot wordt, is dat groot nieuws, want China is veruit de grootste CO2-uitstoter. 

Wat werd beslist?

Tal van, weliswaar niet-bindende, beloftes werden tijdens de top aangekondigd. Een coalitie van regeringen, private investeerders, financiële instellingen en ontwikkelingsinstellingen beloofde tegen eind 2015 meer dan 155 miljard euro bijeen te brengen voor de financiering van koolstofarme en klimaatbestendige ontwikkelingsprojecten.

Dit zal volgens de VN een ‘belangrijke boost’ geven aan de eerdere belofte van de rijke industrielanden in 2009 om tegen 2020 jaarlijks 78 miljard euro vrij te maken om ontwikkelingslanden bij te staan in de omschakeling naar duurzame energie en de aanpassing aan extreme weerfenomenen als hittegolven en extreme droogte. Deze belofte werd herbevestigd.

Voor een volledig overzicht van de gedane beloftes, zie het verslag van de Secretaris-generaal van de Verenigde Naties.

Verschillende landen kondigden op de top aan een bedrag van 1 miljard euro te zullen storten in het in 2009 opgerichte Groene Klimaatfonds. Dit nadat Duitsland en Zweden voor de top al een kleine 800 miljoen euro voor het fonds toezegden.

Een alliantie van 150 regeringen, multinationals en middenveldorganisaties stelde zich daarnaast tot doel de wereldwijde ontbossing te halveren tegen 2020, en volledig halt toe te roepen tegen 2030. Dit moet een vermindering van 4.5 tot 8.8 miljard ton aan CO2-uitstoot per jaar opleveren, het equivalent van de uitstoot van één miljard auto’s.

Een andere coalitie van VN-lidstaten en olie- en gasbedrijven sloeg de handen in elkaar om de uitstoot van methaan tegen te gaan, terwijl VN-agentschappen en multinationals als McDonald’s en Kelloggs een Mondiale Landbouwalliantie oprichtten en beloofden de uitstootgassen in de voedselketen gevoelig terug te dringen. Ze zullen daarnaast 500 miljoen boeren wereldwijd ondersteunen in het klimaatvriendelijker maken van hun productiemethoden.

73 landen (met onder meer China en de EU, samen goed voor 54 procent van totale CO2-uitstoot) en 500 bedrijven steunden ook de idee om nieuwe mechanismen te creëren die een prijs zetten op koolstoffen, terwijl vier verschillende initiatieven aangekondigd werden die de uitstoot van broeikasgassen in de transportsector gevoelig moeten verhinderen. De verzekeringsindustrie beloofde daarnaast haar groene investeringen te zullen verdubbelen tot 65 miljard euro tegen eind 2015.

Veel woorden, weinig daden?

Aan beloftes en goede intenties geen gebrek in New York, vraag blijft wel in hoeverre al deze initiatieven opvolging zullen krijgen

Aan beloftes en goede intenties dus geen gebrek in New York. De vraag blijft wel in hoeverre al deze initiatieven opvolging zullen krijgen.

Een analyse van Oxfam International is erg kritisch over eerdere beloftes tijdens klimaattoppen, en stelt dat verschillende beloftes die tijdens de klimaattop in Kopenhagen in 2009 werden gemaakt niet of onvoldoende zijn nagekomen.

Mathias Bienstman van de Bond Beter Leefmilieu wijst er bovendien op dat landen wel een smak nieuwe klimaatfinanciering beloofden, maar dat het niet altijd duidelijk is of het over extra geld gaat bovenop het bestaande budget voor ontwikkelingssamenwerking. Vertegenwoordigers van de Belgische ontwikkelingssamenwerking verklaarden eerder dat hulpgelden die ingezet in projecten die klimaatverandering tegengaan, ook meegeteld zullen worden als Belgische klimaatfinanciering. 

Tim Gore van Oxfam International blijft dan ook eerder sceptisch over de top in New York: ‘Er is sprake van sommige positieve signalen, maar het ontbreekt teveel van de gedane toezeggingen aan vitale details, of ze zijn gerecycleerd uit eerdere toezeggingen’. Hij vervolgt: ‘Na vier lange jaren begint het geld binnen te komen in het Klimaatfonds, zij het druppelsgewijs.’

Toch mag het belang van woorden en verklaringen ook niet onderschat worden. De top ljkt de politieke eensgezindheid dat er dringend iets aan het klimaatprobleem moet gebeuren, versterkt te hebben. Vraag is of dat voldoende zal zijn om eind volgend jaar in Parijs een sterk klimaatverdrag tot stand te brengen. 

EU als mondiale klimaatkampioen?

Uittredend commissievoorzitter Barroso herbevestigde tijdens de top de voorlopige Europese klimaatdoelstellingen voor de periode 2020-2030, die eind oktober goedgekeurd moeten worden door de Europese Raad.

Deze zijn gericht op een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met veertig procent, een verhoging van het aandeel van hernieuwbare energie in de totale energiemix tot 27 procent, een toename van de energie-efficiëntie met dertig procent.

‘De EU brengt geen nieuwe elementen naar de onderhandelingstafel, maar pretendeert nog steeds een klimaatkampioen te zijn’

Twintig procent van het Europese budget voor 2014-2020 is bovendien gereserveerd voor externe actie rond klimaatbeleid.

Milieuorganisaties zeggen echter dat de EU onvoldoende ambitieus is in haar post-2020 doelstellingen, en klagen aan dat de Europese Commissie vooralsnog geen financiële bijdrage heeft gedaan aan het Groene Klimaatfonds.

‘De EU brengt geen nieuwe elementen naar de onderhandelingstafel, maar pretendeert nog steeds een klimaatkampioen te zijn’, aldus Jean-Cyril Dagorn van het Brusselse bureau van Oxfam International. Of de EU als klimaatkampioen blijft, hangt ook in belangrijke mate af van hoe de buitenwereld onze regio ziet.  De Chinese milieuspecialist Qi Ye verklaarde eerder al aan MO* dat de EU met zijn huidige voorstel zijn leiderschap verliest. 

Zowel Oxfam als Greenpeace pleiten voor een verhoging van de Europese klimaatdoelstellingen voor de periode 2020-2030 tot 55 procent minder uitstoot, 45 procent hernieuwbare energie en 40 procent energie-efficiëntie. Bronnen binnen de administratie bevestigen echter dat België grotendeels steunt wat er nu in het Europese voorstel zit. 

Eerste Minister Di Rupo herbevestigde tijdens de top enkel dat België zich inschakelt in de Europese doelstellingen. Concrete financiële toezeggingen aan het Klimaatfonds bleven uit, mede doordat België enkel vertegenwoordigd was door een regering in lopende zaken.

Ons land beloofde eerder 150 miljoen euro te storten in het Klimaatfonds, waarvan echter nog maar 92 miljoen euro effectief betaald werd. België heeft bovendien nog steeds de beloofde 3.25 miljoen euro die ze in 2013 toezegde aan het Adaptatiefonds niet gestort. Dit komt vooral door het uitblijven van een verdeelsleutel tussen het federale niveau en de deelstaten.

11.11.11., de koepel van de Vlaamse Noord-Zuid beweging, is dan ook kritisch: ‘Hoewel Di Rupo het belang benadrukte van de versterking van klimaatfinanciering, werd dit niet in concrete actie vertaald. Ons land kondigde niets aan terwijl nu overal te lezen staat dat België het derde rijkste land ter wereld is. Dit terwijl verschillende van onze buurlanden en opkomende ontwikkelingslanden wel beslisten de ontwikkelingslanden te ondersteunen in de strijd tegen de klimaatverandering.’