Dringend dialoog nodig tussen Rusland en Westen, zegt Gorbatsjov

Michail Gorbatsjov ontving in 1990 de Nobelprijs voor de Vrede om zijn cruciale rol bij het einde van de Koude Oorlog. Zijn hervormingen zetten een proces in gang dat tot het einde van de Sovjet-Unie leidde, maar ook tot het einde van de internationale spanningen tussen Oost en West. En dat alles zonder bloedvergieten.

De wereld lijkt op de rand te staan van een tweede Koude Oorlog en dat is veroorzaakt door “kortzichtige leiders” in het Westen

Zijn land bestaat niet meer, maar nog steeds houdt hij zich bezig met internationale rechtvaardigheid en vrede, via zijn organisatie Green Cross International in Genève. Hij is niet mals voor de machthebbers in Moskou, maar de laatste twee maanden valt vooral de scherpe kritiek op het Westen op. “De wereld lijkt op de rand te staan van een tweede Koude Oorlog” en dat is veroorzaakt door “kortzichtige leiders” in het Westen, schrijft hij deze week op de website van de website Project Syndicat. “Ze leggen hun eigen wil aan de wereld op zonder de belangen van anderen te respecteren.”

Het vertrouwen dat zo moeizaam was opgebouwd, is volledig verdwenen. De wortels hiervan liggen al in de jaren negentig, zegt hij. “De NAVO beloofde in 1990 om Europa te demilitariseren, maar in plaats daarvan heeft het Westen, vooral de Verenigde Staten, de overwinning uitgeroepen. Euforie en triomfalisme zijn de leiders naar het hoofd gestegen.” En dat geldt niet alleen voor de leiders, maar ook voor de civil society en de media.

Lichtpuntjes

De oud-wereldleider ziet gelukkig lichtpuntjes: een akkoord in Minsk over een staakt-het-vuren in Oekraïne. Een gasakkoord tussen Rusland, Oekraïne en de EU. En een einde aan de uitbreiding van wederzijdse sancties.

Er is dus hoop. “In de jaren tachtig is het ook gelukt, en toen was de situatie minstens zo gevaarlijk. De allereerste prioriteit is dialoog. Een vernieuwing van de interactie, de vaardigheid om te luisteren naar elkaar en elkaar echt te horen.” Maar daar is wel politieke wil voor nodig.

Laten we stoppen met beschuldigingen en zoeken waar we naar elkaar toe kunnen bewegen

“Laten we stoppen met beschuldigingen en zoeken waar we naar elkaar toe kunnen bewegen en sancties langzaam kunnen terugdraaien. Een plek om samen te werken kan Oekraïne zijn, om samen het land te helpen om over de burgeroorlog heen te komen.”

Er zijn te veel ernstige problemen. Terrorisme, armoede, klimaatverandering, migratie en pandemieën – het wordt elke dag erger. “Ze hebben één overeenkomst: ze kunnen allemaal niet met militaire middelen worden opgelost.” Toch werken de politieke mechanismes niet. Er is snel een nieuw model nodig.

Inclusieve organisaties

De uitbreiding van de NAVO en het defensiebeleid van de EU bieden geen uitkomst. “We hebben meer inclusieve organisaties nodig die veiligheid garanderen voor iedereen.” Misschien kan de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa hier een rol in spelen, denkt hij, al moet de structuur wel veranderen. Maar er moet vooral, zoals anderen eerder hebben gesuggereerd, een Veiligheidsraad voor Europa komen, waar alle serieuze diplomatieke en militaire problemen moeten worden besproken. Daarmee hadden de grootste problemen in Oekraïne voorkomen kunnen worden.

Vorige maand schreef hij in een Russische krant al dat er conferenties moeten komen tussen Russen en Amerikanen en tussen Russen en Europeanen, met een brede agenda, zonder voorwaarden.

Hij is een optimist, schrijft hij, maar zelfs hij vond het aan het eind van 2014 moeilijk om dat vast te houden. “Mijn oproep voor 2015, voor iedereen, is: laten we nadenken, voorstellen verzinnen en samen handelen.”