Droogte in Zuid-Afrika treft vooral zwarte boeren

Het onmiddellijke gevolg van de droogte is de stijging van de voedselprijzen. Maar minder zichtbaar voltrekt zich een groeiende sociale crisis omdat boeren hun landarbeiders afdanken.

Eveneens minder zichtbaar is het effect op dorpen in het noorden van het land, waar landbouwbedrijven failliet gaan en werkloosheid en sociale instabiliteit toenemen. Kortom, de nieuwe klasse van zwarte landbouwers wordt zwaar getroffen door de droogte.

Recordtemperaturen en droogte van de laatste jaren hebben geleid tot een piek in het aantal faillissementen en velen moesten de grond die ze na de herverdeling konden bemachtigen, opnieuw verlaten.

Sommigen hebben met leningen hun dure landbouwbenodigdheden kunnen bekostigen, maar niet iedereen heeft dat geluk. Zelfs grootschalige boeren kunnen nu niet langer hun schuld inlossen.

Stijgende kosten, dalende productie

‘Het is vreselijk’, reageert Thomas Pitso Sekhoto, strateeg voor business development bij de Afrikaanse Boerenvereniging. ‘Het zal erger worden met de winter. Er is helemaal geen eten, we hebben zelfs het vorige seizoen niets meer geplant.’

‘Dit betekent een serieuze tegenslag voor zwarte boeren in Zuid-Afrika. Zoals de zaken ervoor staan, is er geen toekomst voor hen.’

‘Een vreselijke speling van het lot die ons allen ernstig treft. Dit betekent een serieuze tegenslag voor zwarte boeren in Zuid-Afrika. Zoals de zaken ervoor staan, is er geen toekomst voor hen.’

Divan van der Westhuizen, analist bij het Bureau for Food and Agricultural Policy, zegt dat deze boeren al worstelden met stijgende kosten en dalende productie. ‘De devaluatie van de Zuid-Afrikaanse munt doet de prijs van meststoffen en brandstof jaar na jaar met respectievelijk 11 en 10 procent stijgen.’

‘Met de droogte die het noordwesten van het land al vier à vijf jaar teistert, valt de productie terug terwijl de prijzen hoog blijven. Zelfs als er nu regen valt, zal dat niet volstaan om het tekort op te vangen’, aldus Van der Westhuizen.

Bijstand

Deskundigen menen dat de steun voor de getroffen sector beperkt is. De grootste landbouworganisatie van Zuid-Afrika, AgriSA, liet weten dat haar kantoor overspoeld wordt met vragen over droogtebijstand. Meer dan drieduizend beginnende boeren en bijna dertienduizend gevestigde boeren kregen al zulke bijstand.

‘Steeds meer productieve en succesvolle commerciële boeren worstelen om de eindjes aan elkaar te knopen’, weet Omri van Zyl, ceo van AgriSA. ‘We vragen de regering om hulp omdat deze boeren een cruciale rol hebben gespeeld om voedsel op grote schaal te produceren. Vooral landbouwers in delen van Noord-Kaap, Vrijstaat en Noordwest, Oost-Kaap en West-Kaap die momenteel een zware crisis doormaken en die wanhopig zijn voor financiële hulp leverden voorheen een belangrijke bijdrage aan de voedselproductie.’

‘Er is niets. Als je jezelf niet kan helpen, kan je ook je buurman niet helpen.’

De regering heeft begin 2016 miljoenen gepompt in een hulpprogramma om de gevolgen van de droogte op te vangen. Maar in februari droogde ook de steun op. Nu bevindt Sekhoto zich met zijn boerderij in een neerwaartse spiraal.

‘Er is niets. Als je jezelf niet kan helpen, kan je ook je buurman niet helpen. De enige inkomsten die ik had, kwamen uit de verkoop van mijn veestapel. De banken hielden het voor bekeken. De blanke, grootschalige boeren hebben nog geprobeerd om ons te helpen, maar ook zij moesten personeel afdanken.’

Beterschap op komst?

Uit dorpen in de provincie Noordwest en delen van Vrijstaat komen berichten dat tot een vijfde van de kleine bedrijven de deuren hebben gesloten in het eerste kwartaal van 2016.

Terwijl boeren en bedrijven het moeilijk hebben, begint ook de stedelijke bevolking van Zuid-Afrika de gevolgen van de droogte te voelen. Sommige steden zoals Vryheid in de provincie KwaZoeloe-Natal gebruiken tankwagens voor water omdat hun stuwmeer is uitgedroogd.

De voedselprijzen rijzen de pan uit, verklaart Corne Louw, econoom van Grain SA. ‘Normaal produceren we een overschot aan mais voor de export, maar met de droogte moesten we vorig jaar 3,7 miljoen ton invoeren. Volgens metingen is 2015-2016 het droogste jaar sinds 1994.’

Eind juli viel er hevige regen in grote delen van Zuid-Afrika, maar het kwam te laat om duizenden kleine boeren te redden.

Op termijn zou misschien wat beterschap op komst zijn. Meteorologen van Weather SA geloven dat het regenseizoen van dit jaar, dat in december begint, natter wordt dan gemiddeld.