Een stille Arabische Lente in Israël

Het is de eerste keer dat de Arabische partijen erin slagen zich op zo’n grote schaal te verenigen. Er heerst daarom een sfeer van optimisme onder de Arabische Israëli’s. Ze zien deze verkiezingen als een kans om zich eindelijk te laten gelden op het politieke spectrum.

Eén drijfveer, één stem. Zo leest de slogan van de Gemeenschappelijke Lijst. Het verbond bestaat uit communisten, Palestijnse nationalisten, gematigden en voorstanders van Politiek Islam.

Ondanks hun grote onderlinge verschillen, zijn ze verbonden door een belangrijke gemeenschappelijke doelstelling: de uitbreiding van de rechten van de Arabische bevolking in Israël. Een expansie van deze rechten, zowel op politiek, sociaaleconomisch als cultureel vlak, blijkt allesbehalve vanzelfsprekend in een land waar de meerderheid aan politieke krachten het expliciet joods karakter van de staat essentieel acht voor zijn veiligheid.

Ondanks het feit dat Israël een hoog-inkomensland is, leeft meer dan de helft van zijn Arabische burgers onder de armoedegrens.

De oorzaak achter het ontstaan van de Gemeenschappelijke Lijst gaat terug tot in 2013, wanneer men de kiesdrempel verhoogde van 2 tot 3,25 percent. Deze wet werd voornamelijk gesteund vanuit rechtse hoek, en zou het aantal Arabische parlementsleden terugschroeven omdat hun partijen bij de volgende verkiezingen de kiesdrempel niet zouden halen. Ironisch genoeg leidde de kieswet net tot hun vereniging en een heropleving van het politiek activisme onder de Arabische bevolking.

Waar maar 57 procent ging stemmen in 2013, en zelfs slechts 52 procent in 2009, wordt nu voorspeld dat 64.7 procent van de Arabisch-Israëlische bevolking naar het stemhokje trekt.

Hun prioriteit, zo blijkt uit een enquête van het Yaffa Research Institute, is sociaaleconomisch: ze willen een eerlijke verdeling van (financiële) middelen op vlak van onderwijs, gezondheidszorg en woonomstandigheden. Ondanks het feit dat Israël een hoog-inkomensland is, leeft meer dan de helft van zijn Arabische burgers onder de armoedegrens. Een tweede prioriteit is het einde van de bezetting in de Palestijnse Gebieden en het hervatten van de vredesonderhandelingen.

“De Israëlische ANC”

De Gemeenschappelijke Lijst wil ook Joodse kiezers aantrekken. En dit blijkt te werken bij radicaallinks. Deze linkse kiezers hebben sympathie voor de jonge, charismatische lijsttrekker, Ayman Odeh, partijleider van het communistische Hadash. Linkse commentatoren als Kobi Niv en Gideon Levy betuigen hun steun en trachten deze over te brengen naar een breder publiek. Levy omschrijft de Gemeenschappelijke Lijst als “de Israëlische ANC”. Net zoals de Zuid-Afrikaanse Joden tijdens het apartheidsregime er niet van terugschrokken om zich aan te sluiten bij het ANC, zouden de Israëliërs hetzelfde moeten doen bij de Gemeenschappelijke Lijst. Niv maakt dan weer de vergelijking met de Joodse steun voor de burgerrechtenstrijd in de Verenigde Staten.

Het rechtse kamp, daarentegen, laat geen moment onbenut om het Arabische verbond door het slijk te halen, en bij associatie de hele linkse beweging. Een omstreden campagnefilmpje van Likoed,  bijvoorbeeld, omschrijft de linkse politici als “zwakkelingen die samenheulen met terroristen”. Omgekeerd worden er natuurlijk ook rake klappen uitgedeeld. Zo vergeleek Raja Zaetrah van de Gemeenschappelijke Lijst de daden van Israël met die van IS, een uitspraak waar het verbond nadien afstand van deed. Parlementslid Ahmed Tibi maakte dan weer een parallel tussen de wrede terroristische groepering en Avigdor Lieberman. Deze ultranationalistische politicus had namelijk verklaard alle Arabische Israëli’s te willen onthoofden indien ze zich niet loyaal zouden opstellen tegenover de staat. Tibi’s uitspraak kon wel op bijval rekenen bij de andere partijleden.

Politieke acrobatie

Wat zijn nu de omvang en betekenis van deze politieke alliantie? Volgens recente polls zou het partijverbond tot vijftien zitjes in de Knesset kunnen bemachtigen. Dat is vier meer dan ze nu hebben. Dat is op zich al betekenisvol, maar door het feit dat ze hun krachten bundelden, worden ze mogelijks de derde grootste partij in het parlement. Dit wil zeggen dat, indien Likoed en de Zionistische Unie in een regeringscoalitie treden – volgens waarnemers de waarschijnlijkste uitkomst van de verkiezingen – de oppositieleider uit de Gemeenschappelijke Lijst hoort te komen. En dat is een machtige positie in het Israëlisch systeem.

‘De oppositie leiden biedt een extreem belangrijk podium. Elke buitenlandse politicus die ons land bezoekt, met inbegrip van de staatshoofden, regelt een ontmoeting met de oppositieleider,’ licht Ayman Odeh toe. ‘Het is een kans om onze kwesties, de kwesties van het Arabische volk, onder de aandacht te brengen.’ De oppositieleider wordt ook beschermd door de Israëlische veiligheidsdienst en mag het Knesset toespreken na elke speech van de eerste minister. Deze laatste is eveneens verplicht de oppositieleider regelmatig te briefen over diplomatieke en veiligheidskwesties.

In het geval dat de Zionistische Unie wint en een linkse coalitie vormt, zal ze op de steun van de Gemeenschappelijke Lijst kunnen rekenen. Odeh maakt de vergelijking met de regering van Yitzhak Rabin in 1993, die toen ook op de steun van de Arabische partijen kon rekenen. ‘Ik geloof in een politiek van een breed partnerschap om echt verandering teweeg te brengen,’ schreef de politieker op z’n Facebook-pagina.

Een fragiel evenwicht

‘Deze regering zal miljarden aan nederzettingen geven in plaats van aan onderwijs, gezondheid en sociale zekerheid, zeker in de Arabische sector.

Tot de regeringscoalitie toetreden, echter, is een stap te ver voor het partijverbond. ‘Deze regering zal een groot deel van haar budget aan zogenaamde ‘veiligheidskwesties’ geven. Miljarden aan nederzettingen in plaats van aan onderwijs, gezondheid en sociale zekerheid, zeker in de Arabische sector. Ze zou een oorlog kunnen starten met de Palestijnen, en onze huizen in Israël vernietigen. Door deze agenda is het voor ons onmogelijk er deel van uit te maken,’ aldus Odeh.

De vraag is maar of de Gemeenschappelijke Lijst, die zo’n uiteenlopende parlementsleden overkoepelt, wel stand zal houden na de verkiezingen. Deze vraag wordt des te prangend indien het partijverbond geen oppositieleider zou mogen leveren. In ieder geval is de toon gezet. De kwestie van gelijke burgerrechten ligt nog niet helemaal op tafel, maar was er nooit eerder zo dichtbij.