Europese verkiezingen: denktanks reageren

Neo-nazi dreiging

Het Europees Roma Informatiebureau (ERIO) is verontrust door de opkomst van extreemrechts bij de verkiezingen. Eurosceptische en neonazistische partijen doen hun opmars en betekenen een gevaar voor de weinige vooruitgang die er geboekt is voor de rechten van minderheden.

Ivan Ivanov, uitvoerend directeur bij ERIO: ‘Op EU-niveau kan dit zware gevolgen hebben voor het integratiebeleid. Extreemrechts staat bekend om zijn agressieve houding tegenover minderheden, maar ook de eurosceptici bedreigen de Romarechten, omdat ze het vrij verkeer aan banden willen leggen.’

De vereniging haalt onder andere Hongarije aan, waar neonazistische partij Jobbik tweede werd met vijftien procent van de stemmen, en Griekenland waar Gouden Dageraad tien procent van de stemmen haalde en zo derde partij werd.

ERIO is verder verontrust door de opkomst van extreemrechts in ontwikkelde democratieën zoals Denemarken, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Daar halen extreemrechtse partijen respectievelijk 26, 27 en 25 procent van de stemmen, waarmee ze in één klap de grootsten worden.

Geen man overboord

Denktank Vrienden van Europa (FoE) is van mening dat de opkomst van extreemrechts in Europa niet overschat mag worden. In tegenstelling tot wat vele media beweren, moesten de centrumpartijen niet overal terrein vrijgeven aan eurosceptici, en pro-Europese partijen vormen nog steeds een grote meerderheid in het Europees parlement.

Zo deed de rechtse Vrijheidspartij (PVV) van Geert Wilders het in Nederland veel minder goed dan gedacht, en werd de partij maar derde. Het sociaalliberale D66 ging uiteindelijk met de overwinning lopen. Ook in Italië wist de centrumlinkse Democratische Partij (PD) van premier Matteo Renzi ruimschoots stand te houden tegen de populistische Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo.

Hoewel extreemrechts dus zetels veroverde op centrumrechts, en ook de linkerflank klappen moest incasseren, zijn de centrumpartijen nog steeds veruit de grootste. Daarenboven keerde eindelijk de trend van dalende kiezersopkomst met deze verkiezing, met 43,11 procent van de kiezers. In 2009 bedroeg de opkomst net 43 procent.

Apathie blijft

Volgens Sonia Piedrafita van het Centrum voor Europese Beleidsstudies (CEPS), is de interesse voor de Europese verkiezingen niet toegenomen. Ondanks de resolutie van het Europese Parlement die politieke partijen aanmoedigde kandidaten naar voren te schuiven als Commissievoorzitter, blijft de apathie onder de Europese bevolking groot.

De zichtbaarheid van de Europese topkandidaten bleef dan ook vrij beperkt in de meeste lidstaten, en nationale manifesten vielen niet samen met de manifesten van de Europese partijen (ze waren soms zelfs in conflict). EU-problemen werden dan ook alleen maar in de media besproken wanneer ze relevant waren op binnenlands vlak.

De verkiezingen werden vooral als een vertrouwensstemming voor nationale regeringen gezien, of een test voor de lokale en nationale verkiezingen. Met deze uitslag zal het conflict tussen de Europese en nationale niveau’s alleen maar toenemen, net als de spanning tussen de lidstaten.

Stop bezuinigingen

Volgens het Europees Verbond van Vakverenigingen (ETUC) wordt het tijd dat de Europese leiders zich van het oude beleid afkeren, en zich op de noden van de burgers richten. Bezuinigingen zijn geen antwoord. Secretaris-generaal Bernadette Segol:

‘De burger heeft een waarschuwing gestuurd naar de Europese mainstream- en regeringspartijen. Ze heeft genoeg van de werkloosheid, bezuinigingen en dalende levensstandaard. Het redden van de euro was maar het begin; de echte uitdaging is de 26 miljoen werklozen aan het werk te krijgen.’

Het ETUC stelt een investeringsplan voor, en roept het parlement op af te zien van een beleid dat de lonen en werkcondities ondergraaft. ‘Europa heeft behoefte aan grote investeringen, zowel op nationaal- als op EU-niveau, om duurzame groei te creëren.’

‘De EU wordt er vaak van beschuldigd een eliteproject te zijn, en het economisch beleid doet burgers betalen voor de fouten van de banken. Dat versterkt die indruk alleen maar. De EU moet de sceptische kiezer terugwinnen door de werkloosheidscrisis aan te pakken.’

Het ETUC ziet een eerste test in de aanbevelingen die de Europese Commissie in juni aan de lidstaten doet: ‘Het Europees Parlement moet aandringen te beslissen wie er voorzitter van de Europese Commissie wordt. De beslissing komt de Europese kiezer toe, niet regeringsleiders achter gesloten deuren.’

Tastbare resultaten

Volgens André Sapir en Guntram Wolff van denktank Bruegel moet het nieuwe Europese leiderschap zich meer focussen op haalbare resultaten. Uit de verkiezingen blijkt dat de kiezer Brussel ver weg, technocratisch, spilzuchtig en inefficiënt vindt, en de EU en euro hebben twee grote sleutelproblemen.

Ten eerste is er onvoldoende economische groei en jobcreatie, en mag men daarom niet zeggen dat de crisis voorbij is. Ten tweede is het bestuur van de EU nog steeds te ingewikkeld en ineffectief om crisissen het hoofd te kunnen bieden en te reageren op de behoeftes van de burger.

De Europese staatshoofden moeten de voorzitters van de Europese Commissie, Raad en Parlement, sterkere mandaten geven, zodat ze efficiënter kunnen samenwerken, en dat kan alleen maar gebeuren door de Europese Commissie te hervormen.

Ook de verdeling van de Europese bevoegdheden moet bekeken worden. Brussel grossiert te veel in verordeningen en verwarrende communicatie, en de EU moet zich richten op die terreinen waar ze het verschil kan maken. Sommige beleidsgebieden vereisen meer Europese besluitvorming, andere net minder.

Sapir en Wolff menen dat de eurozone een kleine fiscale unie nodig heeft, met sterke democratische grondlagen. Dat kan echter alleen maar door de EU-begroting te hervormen, en op groei en werkgelegenheid te focussen in plaats van ineffectieve herverdeling.