Frisdrankfabrikanten onder vuur om rol bij diabetes

Meer dan 340 miljoen mensen leven wereldwijd met diabetes. De Wereldgezondheidsorganisatie voorspelt dat het aantal mensen dat jaarlijks overlijdt aan de ziekte tussen 2005 en 2030 zal verdubbelen.

Alessandro Demaio, postdoctoraal onderzoeker op het gebied van niet-overdraagbare ziekten aan de Universiteit van Harvard, zegt dat er een duidelijk verband is tussen armoede, diabetes en de marketingtechnieken die gebruikt worden door fabrikanten van junk food en frisdrank. “Tachtig procent van de diabetesgevallen komt voor in lage- en middeninkomenlanden. We weten ook dat in landen als Australië, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, de armste bevolking het zwaarst getroffen wordt. De mythe dat niet-overdraagbare ziekten te maken hebben met welvaart, is hardnekkig en absoluut onwaar.”

Diabetes is zowel een oorzaak als een gevolg van armoede, zegt Demaio. “Diabeteszorg kan iemand in een land als Vietnam of Malawi 70 procent van zijn inkomen kosten. Als je arm bent, loop je ook risico’s in landen als Indonesië, waar frisdrankfabrikanten zich doelbewust richten op armen en gemarginaliseerden met een laag opleidingsniveau.”

Frisdrankbelasting

In Mexico en in de Californische stad Berkeley is een frisdrankbelasting ingevoerd om de consumptie van frisdrank te ontmoedigen. In Berkeley werd de belasting vorige week in gevoerd, in Mexico in januari van dit jaar. Mexico heft een belasting van 1 peso (6 cent) per liter. Volgens Vicki Alexander van Berkeley vs. Big Soda, hebben actievoerders in Berkeley veel geleerd van het succes in Mexico.

“De Mexicanen hebben hier een presentatie gegeven op grond van de eerste cijfers. De consumptie van dranken met veel suiker bleek met 10 procent te zijn afgenomen, en het verbruik van drinkwater was met 13 procent gestegen. Dus deze belasting heeft zeker impact”, zegt Alexander.

“Bedrijven in de VS maken grote winsten over de rug van zieken en proberen het publiek in verwarring te brengen met statistieken die niet kloppen.”

Demaio vindt ook dat belastingen een onderdeel moeten zijn van aanpak van ziekten die voortkomen uit leefstijl, zoals diabetes. “Voedsel waarvan we weten dat het ziekten veroorzaakt, zou zwaarder belast moeten worden en dat geld moet gebruikt worden om gezond voedsel betaalbaarder te maken”, zegt hij.

Demaio is enthousiast over de frisdrankbelasting in Mexico, en ook over de poging van burgemeester Bloomberg van New York om frisdrankverpakkingen kleiner te maken. Dit laatste initiatief slaagde echter niet.

Berkeley vs. Big Soda zette tijdens de campagne bewust gekleurde mensen op belangrijke posities, omdat zij volgens de actievoerders in het bijzonder met de kwestie te maken hebben. “Bedrijven in de VS richten hun marketing bewust op deze groepen. Ze maken grote winsten over de rug van zieken en proberen het publiek in verwarring te brengen met statistieken die niet kloppen.”

China

“Niet-overdraagbare ziekten zijn te lang gezien als een probleem van rijke landen”, zei Helen Clark, van het VN-Ontwikkelingsprogramma eerder dit jaar tijdens een toespraak voor de Verenigde Naties. “We weten nu dat lage- en middeninkomenlanden de grootste last dragen als het gaat om deze ziekten. Het is van belang om de vergaande consequenties daarvan voor de ontwikkeling van deze landen te begrijpen.”

Clark zei dat de cumulatieve kosten van de vier meest voorkomende niet-overdraagbare ziekten, diabetes, hart- en vaatziekten, kanker en chronische luchtwegaandoeningen, voor lage- en middeninkomenlanden naar schatting de 7 biljoen dollar zullen overschrijden tussen 2011 en 2025.

Het probleem is het grootst in middeninkomenlanden zoals China en India. Tien procent van de Chinese bevolking heeft momenteel diabetes. In 1988 was dat slechts 1 procent, zegt Demaio. “In veel landen in de wereld, met name in middeninkomenlanden, zien we mensen met overgewicht en ondervoeding in hetzelfde huishouden. Deze complexe situatie laat zien dat er iets grondig mis is met ons voedselsysteem wereldwijd.”

Voedselveerkracht

Volgens Demaio zijn de problemen een gevolg van de globalisering van het voedselsysteem en het daaraan gerelateerde verlies aan ‘voedselveerkracht’. Mensen weten minder goed hoe ze moeten koken, wat de seizoensgroenten zijn en hoe ze voedsel kunnen kiezen dat in hun omgeving geproduceerd wordt.

Het verlies van deze voedselveerkracht heeft niet alleen gevolgen voor het dieet en de gezondheid. Sterk bewerkte voedingsmiddelen die over over grote afstanden worden getransporteerd, belasten het milieu meer dan lokaal geproduceerd voedsel dat vaak goedkoper, gezonder en verser is, zegt Demaio. Daarnaast zijn er ook culturele consequenties: het ontstaan van een homogene voedselcultuur die zich over de wereld verspreidt en traditionele diëten en gewoonten vervangt.