Wereldwijde militaire uitgaven gedaald door besparingen Westen

Wereldwijd hebben overheden in 2013 zo’n 1,2 biljoen euro gespendeerd aan militaire activiteiten. Dat is, met de inflatie in acht genomen, 1,9 procent minder dan in 2012.

Toch moet er een kanttekening gemaakt worden bij die positieve cijfers. De afgelopen jaren geeft het Westen, met Noord-Amerika, West- en Centraal-Europa en Oceanië, steeds minder uit aan allerlei legerkosten, terwijl andere werelddelen wel blijven investeren in militaire operaties. Een trend die in 2013 bevestigd wordt.

‘Het rapport is interessant omdat het aantoont waarom de wereldwijde cijfers afnemen’, vertelt onderzoeker Nils Duquet van het Vlaams Vredesinstituut. ‘De Verenigde Staten stappen geleidelijk aan af van hun acties in Irak en Afghanistan, die veel geld gekost hebben. Ook in Europa besparen nagenoeg alle landen, terwijl de rest van de wereld net meer gaat uitgeven. Deze trend zal zich in de komende jaren waarschijnlijk doorzetten’

Die mening deelt Samuel Perlo-Freeman, hoofd van het Military Expenditure Programme van SIPRI. ‘Ik verwacht dat deze daling zich zal doorzetten in het Westen. Tegelijkertijd doen de cijfers vermoeden dat de rest van de wereld meer zal uitgeven in de toekomst.’

Uittocht uit Irak en Afghanistan

De VS zijn de grote verantwoordelijken voor de algemene daling. Zij gaven in 2013 455 miljard euro uit aan onder andere salarissen, onderzoek en ontwikkeling, operationele onkosten en aankoop van wapens en materiaal.

Belangrijk in die afname van 7,8 procent was de uittocht van de VS uit Irak en Afghanistan. Als we de Amerikaanse cijfers niet meetellen, kennen de wereldwijde militaire uitgaven zelfs een stijging van 1,8 procent.

Hoewel de Amerikanen dus bijna op zichzelf zorgen voor de daling, blijven ze koploper in het uitgavenklassement. De VS geven ongeveer evenveel uit als de rest van de top tien samen en vormt zo 37 procent van de globale cijfers.

Op plaats twee staat China, dat volgens het Zweedse SIPRI 136 miljard euro spendeerde. Rusland vervolledigt de top drie met 63,4 miljard euro. Zowel de Chinezen als de Russen verhoogden hun budget het voorbije jaar met respectievelijk 7,4 en 4,8 procent.

Perlo-Freeman vindt niet dat het Westen zich zorgen moet maken om de verhoogde uitgaven van andere landen. ‘De Navo heeft nog een aandeel van 54% in het totale cijfer. Met VS-bondgenoten als Japan, Zuid-Korea en Australië bijgerekend, is dat zelfs 64%. De westerse dominantie komt niet in het gedrang.’

Meest investerende continent

Het rapport merkt op dat maar liefst 23 landen hun militaire uitgaven verdubbeld hebben sinds 2004. Ongeacht de verschillende redenen voor die toename, hebben alle landen minstens een van deze drie kenmerken: ze hebben een sterke economische groei, bezitten hoge olie- of gasreserves of er is een gewelddadig conflict aan de gang.

De VS geven militair evenveel uit als de rest van de top tien samen

In West- en Centraal-Europa werden de budgetten met gemiddeld 2,4 procent teruggedrongen, terwijl Afrika met 8,3 procent extra dan weer het meest investerende continent was. Bijna een vierde van de Afrikaanse militaire kosten, 32,4 miljard euro, is voor rekening van Algerije, dat als eerste Afrikaanse land meer dan tien miljard euro aan militaire uitgaven liet noteren. SIPRI stelt dat Algerije vooral investeert om zijn rol als regionale macht uit te bouwen en zich tegen het terrorisme te beschermen.

Ook het Midden-Oosten pompte flink wat geld in militaire slagkracht. De uitgaven stegen er met vier procent tot 108 miljard euro. Saoedi-Arabië, wereldwijd vierde, trekt samen met Irak en Bahrein de kar. In Afghanistan namen de Afghan National Security Forces (ANSF) de controle over van de Navo-troepen en zo zag het land zijn militaire uitgaven met 77 procent toenemen. Perlo-Freeman beschouwt die hoge stijgingen in Afrika en het Midden-Oosten als het meest zorgwekkend.

Juist perspectief

De gegevens van SIPRI worden algemeen als betrouwbaar beschouwd. ‘Ze houden rekening met alle uitgaven, dus niet enkel met bijvoorbeeld de aankoop van wapens’, zegt Duquet. ‘In België merk je dat het defensiebudget gekrompen is, maar de afslanking van het aantal soldaten zit daar voor iets tussen.’

Toch wil Duquet de cijfers in een juist perspectief plaatsen. ‘De Amerikanen blijven de belangrijkste speler wereldwijd. De Europese landen zakken in de ranking, maar vormen samen nog het tweede sterkste blok. Hun beslissingen zullen niet meteen invloed hebben op andere landen. De uitgaven zijn vaak verbonden aan regionale factoren, zoals angst voor buurlanden of een wapenwedloop.’

‘Na de Koude Oorlog zakten de defensie-uitgaven tot het midden van de jaren ‘90. Nadien stegen ze opnieuw en nu is die tendens weer wat afgezwakt. Een enkele gebeurtenis kan echter veel verandering teweeg brengen, kijk maar naar 11 september.’

Wapenindustrie

Ook de huidige situatie in Oekraïne zal waarschijnlijk een invloed hebben op de uitgaven van sommige landen in de regio. ‘Voor de VS zal er niet veel veranderen’, zegt Perlo-Freeman. ‘De uitgaven van Rusland stijgen al enorm en door hun economische toestand zullen ze niet sneller kunnen gaan dan gepland. Toch kan het Oekraïense conflict de dalende trend in West- en Centraal-Europa omkeren, zeker in landen die dicht bij Rusland liggen’

Volgens Duquet zal de Europese wapenindustrie de gevolgen van de dalende militaire uitgaven in het Westen voelen. ‘De nationale legers zijn vaak vaste klanten. Nu de budgetten afnemen, moet de industrie zich op meer lucratieve markten gaan richten zoals in het Midden-Oosten.’