Een half jaar strijd tegen IS

Afgelopen weekend waren de luchtaanvallen tegen IS precies een half jaar bezig. Ze zijn ‘vernietigend’, zegt de coalitie, maar of dat waar is, en ten koste van hoeveel burgers, weet niemand.

  • US Air Force (CC BY-NC 2.0)  Het doel van de coalitie, vernietiging van IS, is in elk geval ver uit beeld. US Air Force (CC BY-NC 2.0)

In de avond van 7 augustus, afgelopen zaterdag precies een half jaar geleden, kondigde de Amerikaanse president Barack Obama live op televisie het begin aan van de luchtcampagne in Irak tegen de Islamitische Staat in Irak en Syrië (ISIS of IS).

De aanvallen vonden aanvankelijk alleen plaats in Irak, met steun van partners uit het Westen en uit de Arabische wereld. Een maand later werden de aanvallen uitgebreid tot Syrië. IS moest namelijk ‘verzwakt en uiteindelijk vernietigd worden’, zei Obama op 10 september.

Niemand weet hoeveel burgerslachtoffers er bij de bombardementen vallen.

Intussen is operatie Inherent Resolve (inherente vastberadenheid) ruim 16.000 vluchten en 3200 aanvallen verder. Maar is het gelukt om IS in te dammen? Ja, zeggen de coalitiepartners. Stuart Jones, de Amerikaanse ambassadeur in Irak, meldde onlangs dat er zesduizend strijders zijn gedood, duizend voertuigen zijn vernietigd en het leiderschap van IS is gehalveerd. ‘De bombardementen hebben een vernietigend effect op IS’, aldus de ambassadeur.

Het probleem is alleen dat niemand deze claims kan bewijzen. Niemand heeft informatie van op de grond, niemand weet hoeveel burgerslachtoffers er bij de bombardementen vallen, en niemand weet hoeveel extra legitimiteit ze juist scheppen onder de soennitische bevolking, die in IS een bevrijder ziet van het onderdrukkende regime in Bagdad.

Indammen

In Syrië zijn de gevolgen van de campagne ronduit rampzalig.

Volgens Jan Jaap van Oosterzee, Midden-Oostendeskundige bij de vredesorganisatie PAX, is het effect van de bombardementen niet overal hetzelfde. ‘Het lijkt erop dat de bombardementen wel hebben bijgedragen aan het indammen van IS in Irak’, zegt hij voorzichtig. ‘Dat is in elk geval wel wat de Koerden zeggen. De belegering van de berg Sinjar, waar duizenden yezidi’s naartoe waren gevlucht, werd al snel gebroken door Koerdische pershmergastrijders, met luchtsteun van de coalitie. Ook de opmars naar Erbil en de opmars naar Bagdad is tot staan gebracht, met steun van de coalitie.’

Maar in Syrië zijn de gevolgen van de campagne ronduit rampzalig, aldus Van Oosterzee. ‘De aanvallen op IS en de extremistische beweging Jabhat al-Nusra hebben de beide groepen in elkaars armen gedreven.’ Deze groepen bestreden elkaar eerder op leven en dood. De nationalistische oppositie is hierdoor diep in de verdrukking gekomen en is woedend op de Amerikaanse strategie. ‘Behalve Kobani, dat onlangs door Koerdische strijders werd terugveroverd, hebben de extremisten alleen maar terreinwinst geboekt.’

Maar ook in Irak is er nog een enorm gebied onbetwist in handen van IS, met daarin ook de belangrijke stad Mosul. Bovendien kan geen enkel bombardement de etnische zuivering nog ongedaan maken die in dit gebied is uitgevoerd.

Christenen, yezidi’s, Turkmenen en andere sjiitische groepen zijn volledig uit de regio verdwenen en de kans is groot dat een groot deel van hen nooit meer terugkeert. Zelfs als IS gebied kwijtraakt, is het maar de vraag of Koerden en sjiïeten gemotiveerd zijn om minderheden werkelijk een plek te geven. Daarmee lijkt een einde te zijn gekomen aan vele eeuwen multicultureel samenleven in Irak.

Burgerslachtoffers

Het zorgelijke is dat over het effect van de bombardementen op burgers eigenlijk niets bekend is. Hoeveel slachtoffers er zijn gevallen is totaal onduidelijk. Het Pentagon beweert dat er 6000 strijders zijn gedood, waarvan 4800 in Irak. Maar er is geen informatie over het aantal burgerslachtoffers.

De Nederlandse commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp meldde onlangs op een persbriefing dat de Nederlandse F16’s, die driehonderd aanvallen hebben uitgevoerd, veel schade hebben toegebracht aan IS en geen burgers hebben gedood.

Maar of dat waar is, en zo niet, hoeveel burgers er werkelijk zijn gedood, weet niemand. De organisatie Iraq Body Count heeft in 2014 in Irak 118 gevallen gevonden van burgers die bij coalitiebombardementen omkwamen, plus 1748 bij bombardementen van het Irakese leger. Maar ook dat is slechts een schatting op basis van een beperkte hoeveelheid nieuwsberichten, en dat is nog uitgezonderd de burgerslachtoffers in Syrië.

‘Het zal er vooral van afhangen of ook steden worden bestookt’, zegt Roos Boer van Pax. ‘Dat is een manier van oorlogvoeren waarbij doorgaans 90 procent burgerslachtoffers vallen, als dat tenminste gebeurt met zware artillerie en vliegtuigbommen, waar ook clustermunitie toe behoort. Maar of dit gebeurt, wordt niet gemeld.’

Dreigende wraakacties

‘Mosul is een grote stad waar heel veel burgerslachtoffers kunnen vallen.’

Wat dat betreft baart vooral de ophanden zijnde aanval op Mosul Van Oosterzee grote zorgen. ‘Mosul is een grote stad waar heel veel burgerslachtoffers kunnen vallen, zeker als er clustermunitie gebruikt gaat worden.’

‘We roepen de westerse overheden nu al op om dat niet te doen. We verzoeken ze ook om precies te gaan monitoren wat de gevolgen van de bombardementen zullen zijn. Maar het probleem is dat de Irakese luchtmacht ook bombardeert, en die is daarbij veel minder terughoudend.’

De honderdduizenden mensen die nu nog in Mosul wonen zijn allemaal soennitische Arabieren, de rest is gevlucht. ‘Het risico van een enorme wraakactie tegen de soennitische bevolking is enorm. Is de woede van hun vijanden in de hand te houden?’

Het grote probleem in Irak is dat het geweld niet alleen van de zijde van IS komt, en dus ook niet verdwijnt met de dood van IS-strijders. ‘Er is een lange geschiedenis van vijandschap tussen verschillende etnische groepen. Jaren geleden al werden hele groepen verplaatst om Koerdische, christelijke en yezidische regio’s te arabiseren. De huidige geweldsgolf is ingezet door de sjiïtische regering-Maliki, die de opstanden van de soennitische bevolking tijdens de Arabische lente keihard neersloeg, onder andere met vatenbommen. Er is een enorme hoeveelheid milities in Irak, die vaak tribaal georganiseerd zijn. Volgens een partnerorganisatie van ons zijn er drie miljoen Irakezen onder de wapens.’ Sjiïtische milities plegen dezelfde gruweldaden als IS, maar dan tegen soennieten. ‘Maar daar heeft Bagdad geen enkel oog voor. Daar denken ze alleen maar aan de positie van de sjiïeten.’

Nieuwe strijders

‘We zien in elk geval dat IS een soort keurmerk is geworden, zoals Al Qaeda.’

De bommen lijken het enthousiasme van IS-aanhangers nog niet te hebben getemperd. Van enig verzet tegen IS in de veroverde gebieden is niets te zien, en in Syrië heeft de campagne de steun voor IS juist versterkt. IS moet het hebben van apocalyptische propaganda, dat juist gedijt bij meer geweld. Afgelopen zomer werd de strijdkracht van IS op zo’n 10.000 geschat. Intussen zijn er veel meer, volgens de CIA meer dan 30.000, volgens de Koerdische stafchef wel 200.000.

Van Oosterzee: ‘We zien in elk geval dat IS een soort keurmerk is geworden, zoals Al Qaeda. Sommige Libanese groepen noemen zich ook al zo, ook al staan ze niet onder het commando van het zelfbenoemde kalifaat.’

Het doel van de coalitie, vernietiging van IS, is in elk geval ver uit beeld. Zelfs nu de trainingsmissies gericht op Koerdische, Iraakse en Syrische strijders worden uitgebreid, is het moeilijk om de macht van IS werkelijk te breken. In Syrië komt dat omdat er geen ernstig alternatief is dat kan worden gesteund. In Irak omdat de beweging heel veel aanhang heeft onder de achtergestelde soennitische bevolking.

Zoals ook de Nederlandse regering in december erkende in een brief aan het parlement: ‘De strijd tegen IS zal uiteindelijk alleen duurzaam succesvol zijn indien gekozen wordt voor een strategie die zich ook richt op de structurele oplossing van de problemen. Politieke hervormingen zijn cruciaal om de ontevredenheid onder de Iraakse bevolking weg te nemen.’ Discriminatie van soennieten, die vaak willekeurig mogen worden gearresteerd, moet serieus worden aangepakt. Het hoopvolle nieuws is, aldus de brief, dat de Iraakse regering dat nu wel inziet.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.