Ivorianen schudden geen handen meer uit vrees voor ebola

De verpleger verpakt het lichaam zorgvuldig in een plastic zak, verlaat de isolatietent en spoelt zijn voeten in een emmer bleekloog. Hij neemt voorzichtig zijn veiligheidsbril, handschoenen en mondmasker af, en verbrandt deze in een jerrycan.

Achter het cordon staan honderden mensen te kijken, onder hen ook de Ivoriaanse minister van Gezondheid Raymonde Goudou Coffie en verschillende lokale journalisten. Ze lopen echter geen gevaar, ook al dood het virus tot 90 procent van de geïnfecteerden: er is namelijk geen ebola-epidemie in Ivoorkust.

Het lichaam is een paspop, en we zijn getuige van een oefening aan het districthospitaal van Biankouma. “We willen onze medische teams testen, en nagaan hoe we onze reactie kunnen verbeteren”, verklaart de minister, die zelf apotheker is van opleiding.

Preventie

Het brandpunt van de intussen oncontroleerbaar geworden ebola-epidemie ligt in de West-Afrikaanse landen Sierra Leone, Liberia, Guinea en Nigeria. Maar landen zoals Ivoorkust, die nog niet getroffen zijn, proberen er alles aan te doen om de ziekte buiten te houden.

Terwijl er strikte maatregelen van kracht zijn — zoals gesloten grenzen en een inreisverbod vanuit landen waar de ziekte wijdverspreid is — bewijst de huidige uitbraak dat er grote gaten zitten in de preventiemethoden. Vooral omdat sommige burgers weigeren om zich te houden aan de maatregelen.

Tot nog toe konden vorige ebola-epidemieën ingedijkt worden in dorpen van Centraal-Afrika, waar de afstand en de afgelegen ligging belangrijke factoren waren om de ziekte tegen te houden. Maar deze ebola-uitbraak, met al 1135 doden op de teller de ergste ooit, heeft zich verspreid naar verschillende stedelijke centra waar restrictieve maatregelen minder succes kennen.

Wantrouwen

Susan Shepler, hoogleraar aan de Amerikaanse Universiteit en specialiste in onderwijs en conlict, is terug van zes weken onderzoek in Sierra Leone en Liberia. Ze heeft bij veel mensen in deze landen een diepgeworteld wantrouwen gemerkt tegenover regeringshulp.

In Sierra Leone, Liberia, Guinea zijn overheidsdiensten en getraind medisch personeel amper beschikbaar in de door ebola getroffen regio’s. Als er dan goed uitgeruste medische teams arriveren, vaak met de steun van buitenlandse experts, hebben de lokale gemeenschappen het moeilijk om hen onmiddellijk te vertrouwen.

“Het is niet zomaar wantrouwen in de staat, maar in het systeem”, zegt Shepler. Ze legt uit dat burgers geloven dat politici in een regering stappen om zichzelf te verrijken, en dat ze daarom niet denken dat de staat hen kan helpen. Er moet nog veel vertrouwen worden opgebouwd, zegt ze, vooral bij de bevolking in gebieden waar de oppositie sterk staat en waar men ebola als een complot van de regering of religieuze vloek beschouwt.

“Westerse media zijn geneigd om de crisis voor te stellen aan de hand van inspanningen aan de frontlinie en chaotische taferelen. Maar inzicht in het dagelijkse leven ontbreekt hier. Er is een verklaring voor het gedrag van de burgers”, meent Shepler.

Emmer zeepwater

Het is moeilijk uit te maken wat de juiste strategie is om ebola te bestrijden. Ivoorkust heeft nog geen gevallen, maar het is onduidelijk of dat het aan de preventiemaatregelen ligt, of gewoon puur geluk is. Zeker is dat het West-Afrikaanse land vreest dat het nu aan de beurt zal komen.

Het land heeft al verscheidene maatregelen getroffen, zoals screening aan de grenzen en een verbod op directe vluchten naar besmette gebieden. Nu raadt de regering aan om niet langer te knuffelen of handen te schudden. Een advies dat op verschillende plaatsen strikt wordt nageleefd.

Er steken ook burgerinitiatieven de kop op. In een bank in Abidjan staat een bewakingagent met een pompje voor het ontsmetten van de handen. Iedere klant die de bankautomaat gebruikt, moet eerst langs hem passeren. “Het is voor je eigen gezondheid”, zegt hij erbij.

Op de sociale media zijn er initiatieven als #MousserpourEbola, naar analogie met de virale filmpjes van de ‘ice bucket challenge’. Als je genomineerd wordt, moet je een emmer zeepwater over je heen kappen en drie flesjes handengel uitdelen. Weiger je de emmer zeepwater, dan moet je negen flesjes handengel uitdelen.

“Ivorianen relativeren alles met humor. Ondanks het leuke aspect van deze actie, wordt de boodschap wel verspreid en gehoord. En er zijn veel gelijkaardige initiatieven. We kunnen niet toekijken, we zijn verantwoordelijk voor onze levens”, vertelt initiatiefnemer en jonge blogger, Edith Brou.